Krystyna Jelonek-Litewka

Jan Długosz, krakowski kanonik i kronikarz dziejów Polski, jest także autorem Liber beneficiorum – Księgi uposażeń katedry krakowskiej, kolegiat, klasztorów i parafii z terenu diecezji krakowskiej, którą spisywał od 1470 r. aż do śmierci w 1480 r. Jest to źródło powszechnie wykorzystywane przez historyków średniowiecza Polski. Korzystają oni z reguły z drukowanego wydawnictwa Liber beneficiorum z lat 1863–1864, opartego nie na czterotomowym oryginale z XV w., przechowywanym w archiwum krakowskiej kapituły katedralnej, lecz na XVII-wiecznych kopiach, także znajdujących się w tym archiwum. Ponieważ wydanie to nie było wolne od błędów, na co zwracali uwagę badacze już od XIX w., potrzebne stało się nowe, krytyczne wydanie Liber beneficiorum. Od 1966 r. kilku badaczy, głównie Stanisław Kuraś i Marek Daniel Kowalski, starało się ustalić genezę, źródła i strukturę autografu Liber beneficiorum oraz datację tego dzieła na podstawie kryteriów wewnętrznych: wydarzeń, osób itp. Autorka niniejszego opracowania dąży natomiast do ustalenia datacji poszczególnych tomów Liber beneficiorum, a nawet ich części, na podstawie znaków wodnych figurujących na papierze, na którym został spisany autograf Liber beneficiorum. Rozważania te zilustrowała wizerunkami analizowanych znaków wodnych, dodała również tabele, w których figurują składki poszczególnych tomów z występującymi w nich znakami wodnymi z datacją porównawczą z innych źródeł. Prześledziła także metodę sporządzania Liber beneficiorum, zwłaszcza części parafialnej, oraz dzieje autografu Księgi uposażeń po śmierci Długosza.

Wspomnienie o profesorze Marianie Friedbergu wpisuje się w obchody 50-lecia jego śmierci. Podzielone zostało na dwie części. W pierwszej autorka przybliża postać i osiągnięcia naukowe Profesora ze szczególnym uwzględnieniem działalności w okresie okupacji i w czasach stalinizmu. Profesor Friedberg pełnił funkcję dyrektora Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa w latach 1939–1952, aż do włączenia tego archiwum do Archiwum Państwowego w Krakowie. Autorka wypunktowała jego bohaterską postawę w tych trudnych czasach przejawiającą się ciągłą walką o niedopuszczenie do rozproszenia zbiorów przez niemieckie władze archiwalne. Podkreśliła również wielkie zaangażowanie Profesora w kształcenie przyszłych polskich archiwistów. W drugiej części wspomnienia omówiona została bogata spuścizna naukowa Profesora i jego żony Marii Friedbergowej z Mazanków oraz materiały rodzinne w niej zawarte.