Ewelina Kowalska

Przedmiot głosowanego orzeczenia stanowią dwie odrębne instytucje, a mianowicie: ochrona zabytku na podstawie wpisu do rejestru zabytków układu urbanistycznego oraz pojedynczy wpis do rejestru zabytków budynku (nieruchomości). Wpisanie do rejestru zabytków układu urbanistycznego jest wpisem obszarowym, a nie indywidualnym, co nie oznacza, że obiekty znajdujące się na takim obszarze nie podlegają ochronie zabytków. W orzecznictwie należy dostrzec dość liczne rozbieżności  odnośnie do wzajemnych relacji pomiędzy wpisem obszarowym a wpisem indywidualnym, dlatego też celem przedmiotowej glosy jest ich rozróżnienie i szczegółowa analiza. Każdy z budynków wchodzących w skład układu wpisanego do rejestru zabytków może być wpisany odrębnie do rejestru zabytków. Nie jest równoznaczne z tym, iż niewpisanie do rejestru zabytków takiego budynku powoduje nieobjęcie ochroną wynikającą z wpisu do rejestru zabytków historycznego układu urbanistycznego. Inny jest tu oczywiście zakres takiej ochrony jako elementu układu urbanistycznego niż indywidualnego wpisu. W przypadku wpisu obszarowego, jakim jest wpis układu urbanistycznego, ochronie podlegają zewnętrzne cechy obiektów, które łącznie tworzą konceptualną całość, co ma na celu zachowanie najcenniejszych elementów historycznego rozplanowania oraz kompozycji przestrzennej zespołu.

Commentary on the Judgment of the Supreme Administrative Court of 7^th March 2018,File reference number II OSK 1187/16: Entry of an Urban Layout in the Register of Monuments; Additional Entry of a Building in the Register of Monuments

Abstract

The object of the commented ruling concerns two separate issues, namely: the protection of a monument based on an entry of urban layout in the official Register of Monuments, and a single entry of a building (real estate) in the Register of Monuments. The entry of an urban layout in the Register of Monuments is classified as an area entry, not an individual one, which does not imply that objects located in such an area are exempt from monument protection. Applicable jurisprudence indicates quite a few discrepancies regarding the mutual relations between area entry and individual building entry, which determine the purpose of this commentary - to distinguish and analyse them in detail. What remains relevant is that while each of the buildings included in the layout entered in the Register of Monuments can be included separately into the register, this does not equate to a presumption that failing to enter such a building in the register precludes the legal protection resulting from an entry of the historic urban layout in the selfsame register. Of course, the scope of this protection will vary depending on whether the building registered corresponds to an urban layout rather than an individual entry. In the case of an area entry - the entry of an urban layout - the protection of the external features of the area’s related objects, which collectively form a conceptual whole, is protected, which aims to preserve the most valuable elements of the historical layout as well as the spatial composition of the complex.