Ewa Jędrzejko

Artykuł jest próbą spojrzenia na złożone znaki predykacji (dalej: AWN) z perspektywy teorii prototypów oraz idei podobieństwa rodzinnego (kategorie prototypowe, policentryczne, gradacyjne). Tematem rozważań jest status leksykalno-gramatyczny konstrukcji typu robić pranie, ulec zniszczeniu, wpaść w przerażenie, ponieść klęskę itp. o funkcji orzeczenia. Ten typ jednostek ma wyrazistą strukturę o postaci: [VGENER//METAFOR + NA/NE/NABSTR], znaczny stopień utrwalenia (frazeologizacja) oraz zdolności derywacyjne. Cechuje je też semantyczna bliskość z pełnoznacznym czasownikiem (robić pranie = prać; wpaść w przerażenie = przerazić się). Jednostki typu AWN występują licznie w wielu językach, co każe w nich widzieć produkt systemowego mechanizmu znakotwórczego, który dopełnia inne (morfologiczne) środki tworzenia znaków orzekania. AWN wykazują też silne (semantyczne, formalne i funkcjonalne) korelacje z klasą VERBUM (pełnoznacznych). Powstają w wyniku nominalizacji i powtórnej werbalizacji predykatu oraz metaforycznej konceptualizacji zdarzeń, które denotują. Zakładając, że kategorie językowe mają naturę prototypową (są gradacyjne, radialne, mono- i policentryczne), przyjęłam, że także tradycyjnie wyróżniane „części mowy” (w tym VERBUM i NOMEN) tworzą zbiory o rozmytych granicach, grupowane na zasadzie tożsamości funkcjonalnej (gramatycznej) i podobieństwa rodzinnego, w których można wyróżnić centrum i peryferia. Próbuję wykazać, że AWN należą do klasy VERBUM, w której zajmują pozycje peryferyczne, tworząc pole o charakterze radialnym i policentrycznym. AWN mają zdolność zdaniotwórczą (jak czasownik), przy tym wchodzą w różne wzajemne relacje semantyczne (synonimia, antonimia, konwersja, gradacja itp.). Językowo-pojęciowy (kognitywny) mechanizm alternatywnego orzekania polega na dekompozycji globalnej treści predykatu oraz metaforycznej konceptualizacji i obrazowego profilowania zdarzeń orzekanych peryfrastycznie. To powoduje wielokierunkowe rozszerzenie inwentarza znaków orzekania (por. np. uczucia konceptualizowane jako OGIEŃ: AWN czuć nienawiść lub obrazowo: wzniecić nienawiść, płonąć nienawiścią > Verb nienawidzić, lub ciągi AWN profi lowane przez werbalizator z domeny POKARM: żywić nienawiść, dławić się nienawiścią = nienawidzić (+intensywność). Wielość modeli AWN ilustruje policentryczność kategorii VERBUM i poszerza zestaw środków orzekania.

The paper deals with visualization of results for simulation of a deformation process of a sample with a mushy zone. The numerical model consists of three basic subsystems: the mechanical, thermal and density changes parts. These describe both solid and semisolid deformation states. Taking into consideration their specific distribution graphical visualization is very helpful for understanding the course of the process. Moreover, a three-dimensional presentation is applied in various fields, ranging from medical imaging systems to technological processes assistance to scientific visualizations and entertainment. The stereoscopic imaging technique is still being developed. It is based on the idea of showing each eye the same scene from a bit different perspective. As an effect the illusion of depth is created due to the way the two images are interpreted by the human brain. Stereoscopy is not a new concept, but in the past few years a significant increase in the interest in this method of visualization could be observed. It is caused by computer and audio-visual technology development. In the paper several techniques of creating stereoscopic images are presented together with their physical bases and devices providing such functionality. The use of projection equipment and possibilities of its application to visualization of semi-solid steel deformation is discussed. Apart from that a description of an implementation of OpenGL specification for stereoscopic presentation of computer simulation results is provided.

W artykule rozważa się wybrane problemy opisu złożonych znaków predykacji (complex predicates, CPred) – m.in. ciągle kontrowersyjne problemy kryteriów ich wyróżniania i typologii, statusu w systemie leksykalno-gramatycznym oraz stosunku do pełnoznacznych jednostek (syntetycznych) z klasy verbum. CPred są interesujące również dlatego, że obserwowano je w wielu różnych językach (np. ros. ispytywat’’ voschiščenije, pol. mieć // odczuwać podziw // zachwyt = zachwycać się, ang. to feel admiration (for); ros. polučit’ pomošč (+ot kogo) = otrzymać // dostać pomoc (od kogo) = to receive help (from sb.); zaviazywat’ družbu – zawrzeć, nawiązać przyjaźń = zaprzyjaźnić się; ang. to strike up a friendship, etc.). Skłania to do ponownego poszukiwania kompleksowych rozwiązań, korzystając także z nowszych ofert lingwistyki. Szczególnie kognitywna teza o prototypowej naturze kategorii gramatyczno-leksykalnych pozwala traktować Cpred jako typologicznie zróżnicowaną sferę znaków złożonych (o różnym stopniu utrwalenia) z klasy VERBUM, ujmowanej jako kategoria gradacyjna i policentryczna. Można wtedy wskazywać kilka typów (modeli strukturalnych) Cpred, różniących się strukturą, składem leksykalnym, stopniem „związania” znaczeń składników, a w efekcie: treścią globalną takich wyrażeń (jednostek z peryferyjnej strefy czasowników): 1) [ VCOP + NKONKR // Nabstr // Adj // Adv] 2) [ VMOD+ VINF] + ... (orzeczenia modalne) 3) [VFAZ +V // NA] + ... (orzeczenia fazowe) 4) [VGENER + NA // NE // Nabstr] + ... (orzeczenia analityczne właściwe) 5) [VMETAF // METAPRED + Nabstr // NA // NE ] + ... (orzeczenia peryfrastyczne jako część frazeologii werbalnej.