Damian Kubik

Artykuł stanowi analizę istoty oraz postaci słoweńskiego patriotyzmu w okresie istnienia socjalistycznej Jugosławii, ze szczególnym uwzględnieniem lat osiemdziesiątych XX wieku (kiedy bardzo wyraźnie daje o sobie znać kryzys idei jugosłowiańskiej). W tekście poruszono kwestie dotyczące form i przejawów patriotyzmu małego liczebnie narodu, jakim są  Słoweńcy, którzy przez większą część swoich dziejów znajdowali się pod dominacją większych i silniejszych nacji. Zaprezentowany wywód został podzielony na pięć części. W pierwszej z nich, będącej wstępem do zasadniczej części tekstu, znajduje się krótki zarys ideologicznych podstaw funkcjonowania federacji jugosłowiańskiej, mających znaczenie także dla ówczesnego słoweńskiego patriotyzmu. W tym celu przypomniano najważniejsze idee i wartości propagowane przez titoizm w sferze polityki czy kształcenia, a także wskazano na postępującą narodową i kulturalną emancypację Słoweńców. W drugiej części omówiono fundamentalne dla rozumienia tytułowego zagadnienia poglądy słoweńskich intelektualistów: Edvarda Kocbeka, Primoža Kozaka i Draga Jančara. Stanowią one wyraz głębokiej refleksji nad położeniem małego narodu w specyficznych warunkach wielonarodowej federacji, ale także na tle szerszych (to jest europejskich i amerykańskich) odniesień. Trzecia część wskazuje na jugosłowiański kontekst dyskusji dotyczących słoweńskiego patriotyzmu, który w latach osiemdziesiątych w pozostałych częściach Jugosławii był uważany za nacjonalizm rozbijający jedność federacji. W czwartej części natomiast przytoczono symboliczne formy „miłości do ojczyzny“ w Słowenii (między innymi w turystyce i sporcie), podkreślając ich znaczenie w procesie kształtowania świadomości narodowej. W ostatniej części, będącej także podsumowaniem, zarysowano współczesną perspektywę postrzegania słoweńskiego patriotyzmu w okresie istnienia socjalistycznej Jugosławii. Podkreślono przede wszystkim odejście od patriotyzmu opartego na uniwersalistycznej ideologii socjalizmu na rzecz patriotyzmu rozumianego jako miłość do ojczystej ziemi.

Slovenian Patriotism in the Socialist Yugoslavia

The article presents an analysis of the essence and form of Slovenian patriotism in the socialist Yugoslavia, with particular emphasis on the 1980s (when the crisis of the Yugoslav idea becomes evident). It deals with issues related to the forms and manifestations of the patriotism of a small nation such as the Slovenes, who for most of their history were under the domination of larger and stronger nations. The argument is divided into five parts. The first, introductory one contains a brief outline of the ideological foundations of the Yugoslav federation, which were also important for the Slovenian patriotism at that time. For this purpose, the most important ideas and values promoted by Titoism in politics and education are recalled, and the progressive national and cultural emancipation of Slovenes is indicated. The second part discusses the views and positions of Slovenian intellectuals (Edvard Kocbek, Primož Kozak and Drago Jančar) fundamental to the understanding of the discussed issue. They are an expression of a deep reflection on the condition and position of a small nation in the specific conditions of a multinational federation, but also with reference to a wider (i.e. European and American) framework. The third part shows the Yugoslav background of discussions on Slovenian patriotism, which, in the rest of Yugoslavia in the 1980s, was considered nationalism shattering the federal unity. In the fourth part, the symbolic forms of “love for the homeland” in Slovenia (including those in tourism and sports) are cited, emphasizing their importance in the process of shaping the national awareness. The last part outlines the contemporary perception of Slovenian patriotism in the period of socialist Yugoslavia. The conclusion emphasizes, above all, the departure from patriotism based on the universalist ideology of socialism in favor of patriotism understood as love for the native land.

South Slavic Idea of National Language. Standardization of Serbian and Croatian Literary
Language in the Context of Slavic Studies in the Mid-Nineteenth Century

The paper discusses selected problems of the complicated process of Serbian and Croatian
language standardization during “national revival” in contrast to Slavists’ ideas. The newly
founded discipline, Slavic philology, launched research into “language” understood as an indicator
of national differentiation which influences other cultural and national factors. This paper
supports a thesis that language was one of the most significant factors of national identification
for the Croats and Serbs, and it analyses the most important moments in this process.
In the description of South Slavic languages, Slavists were aware of a huge and essential
linguistic diversity, but Slavistic classifications included mainly Serbian language.
Another point presented in this paper is the description of Serbian and Croatian activity
aimed at researching their national language and popularizing it, therefore the paper focuses
mainly on the specific features of Lj. Gaj’s and Vuk Karadžić’s ideas concerning language.
The paper concludes with an observation that linguistic criterion, originally constituting
a factor of nation differentiation, for the Croats and Serbs gradually became− under mistaken
belief that linguistic similarity is reflected in the similarity of culture − the main component of
community projects that appeared in the nineteenth century among the South Slavs.

The research analyzes the Serbian Uprisings against the Ottomans as the transgression into Modernity. A special consideration is given to ideological and cultural changes in Serbia in the 19th century. The author explains how the overthrow of the Turkish rule made it possible to initiate the process of creating of the modern Serbian state, nation and culture. The paper analyzes selected works of Serbian authors and activists: Dositej Obradović, Vuk Stefanović Karadžić and Svetozar Marković who contributed significantly to the success of the Serbian transformation in their cultural and ideological spheres. The article conludes that the Serbian Revolution created a model of political and social progress in the Balkans.

W stronę nowoczesności – ideologiczne i kulturowe ramy „rewolucji serbskiej” w XIX wieku

Artykuł analizuje powstania serbskie przeciw Turkom jako proces przejścia ku nowoczesności. Szczególną uwagę poświęcono ideologicznym i kulturowym zmianom w Serbii w XIX wieku. Autor wyjaśnia, jak obalenie władzy tureckiej umożliwiło zapoczątkowanie procesu tworzenia nowoczesnego serbskiego państwa, narodu i kultury. W tekście poddano analizie wybrane teksty serbskich autorów i działaczy: Dositeja Obradovicia, Vuka Stefanovicia Karadžicia i Svetozara Markovicia, którzy swoją działalnością w sferze przede wszystkim kulturalnej i ideowej znacznie przyczynili się do udanej z perspektywy czasu serbskiej transformacji. Konkluzją artykułu jest stwierdzenie, że „rewolucja serbska” stworzyła model politycznego i społecznego postępu na Bałkanach.

* The paper was delivered at the ASEEES 49th Annual Convention, Chicago, November 9‒12, 2017.