Anna Sikora

House in the “city-estate”

When thinking about the functional and spatial structure of small towns, we usually have a small town in front of our eyes with a historically shaped market square, surrounded by tenement houses and fine-grained peripheral tissue. There are also small towns, which arose from the 20th century factory workers’ settlements, which in time evolved into a monofunctional urban centre, where the multi-family housing complex functions as a downtown, which builds the specific identity of the place.
The article presents examples of construction and transformation of the urban structure of selected settlement units. The concept of a “house” was identified in two ways: as a building (colloquially called a block of flats) with specific social interactions and use, and as a small town (the title city-estate), which serves as both a neighbourhood unit and an urban organism. When analysing morphological transformations, the author attempts to indicate the features and factors affecting processes that change the anonymous, schematic urban layouts of company estates into a multifunctional “house”, designed in a way that gives the chance of a level of comfort of living typical of traditional city models with historical provenance.

Streszczenie
Myśląc o strukturze funkcjonalno-przestrzennej małych miast z reguły mamy przed oczami niewielkie w skali miasteczko z historycznie ukształtowanym rynkiem, otoczonym kamieniczkami oraz drobnoziarnistą tkanką peryferii. Istnieją również małe miasta, wyrosłe z XX wiecznych robotniczych osiedli przyfabrycznych, które z czasem przekształciły się w monofunkcyjny ośrodek miejski, gdzie zespół zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej pełni funkcję śródmieścia co buduje specyficzną tożsamość miejsca.
W artykule przedstawiono przykłady budowy i przekształceń struktury miejskiej wybranych jednostek osadniczych. Pojęcie „domu” zidentyfikowano dwojako: jako budynek (potocznie nazywany blokiem) ze specyficznymi interakcjami społecznymi i sposobem użytkowania oraz jako małe miasto (tytułowe miasto-osiedle), które pełni funkcje zarówno jednostki sąsiedzkiej jak i organizmu miejskiego. Analizując przekształcenia morfologiczne, autorka podejmuje próbę wskazania cech i czynników mających wpływ na procesy zmieniające anonimowe, schematyczne układy urbanistyczne osiedli przyzakładowych w wielofunkcyjny „dom”, zaprojektowany w sposób dający szanse na poziom komfortu zamieszkania właściwy tradycyjnym modelom miasta o historycznej proweniencji.

The small city is a relatively well examined and widely described subject in literature. Usually, the urban structure of the small city is considered in relation to its original and historical spatial layout with juxtaposition of all subsequent developments in relation to the historical core of given settlement. The article attempts to identify various systems of urban structures in which one of the elements is a group or a single multi-family residential building, examine internal and external scenic relations and determine their impact on the landscape of the small city.

Keywords: city, small city, multi-family development, urban landscape

Streszczenie
Małe miasta jako problem urbanistyczny to zagadnienie stosunkowo dobrze rozpoznane i szeroko opisane w literaturze przedmiotu. Zwykle strukturę urbanistyczną miasteczek rozpatruje się w odniesieniu do genezy i budowy historycznego (pierwszego) układu przestrzennego, wszelkie późniejsze interwencje oceniając w odniesieniu do historycznego trzonu badanej jednostki osadniczej. W artykule podjęto próbę identyfikacji różnych układów struktur miejskich, w których jednym z elementów jest zespół lub pojedynczy obiekt zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, a następnie zbadano relacje widokowe wewnętrzne i zewnętrzne oraz określono ich wpływ na krajobraz małego miasta.