FAQ

Wolność i Solidarność

Prosolidarnościowy sekretarz? Tadeusz Fiszbach a NSZZ „Solidarność” Regionu Gdańskiego w latach 1980–1981

Wolność i Solidarność, 2023, nr 15, s. 77 - 96

https://doi.org/10.4467/25434942WS.23.006.19657

Autorzy

Piotr Brzeziński
Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie
https://orcid.org/0000-0002-4623-9274 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Prosolidarnościowy sekretarz? Tadeusz Fiszbach a NSZZ „Solidarność” Regionu Gdańskiego w latach 1980–1981

Abstrakt

Artykuł opisuje działalność polityczną I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Gdańsku Tadeusza Fiszbacha z początku lat osiemdziesiątych XX w. Autor analizuje rolę odegraną przez tego polityka podczas strajków z sierpnia 1980 r., opisuje jego stosunek do niezależnego ruchu związkowego i jego politykę wobec NSZZ „Solidarność” aż do momentu wprowadzenia stanu wojennego. Ukazuje skomplikowane relacje łączące gdańskiego sekretarza z „Solidarnością” na tle najważniejszych wydarzeń lokalnych i ogólnopolskich. Podejmuje próbę weryfikacji popularnego do dziś mitu mówiącego, że Fiszbach był w latach 1980–1981 działającym we władzach PZPR cichym sojusznikiem „Solidarności”. Artykuł oparty jest na szerokiej kwerendzie archiwalnej, literaturze przedmiotu i relacjach świadków historii, w tym także na kilku wywiadach przeprowadzonych przez autora z samym Tadeuszem Fiszbachem.

Podziękowania

Dziękuję dr. hab. Danielowi Wicentemu oraz uczestnikom prowadzonego przez niego seminarium za cenne uwagi i życzliwą krytykę niniejszego tekstu.

Bibliografia

Źródła archiwalne

Archiwum Akt Nowych w Warszawie, KC PZPR.

Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” w Gdańsku, Nagrania dźwiękowe.

Archiwum Państwowe w Gdańsku, KW PZPR.

Zbiory prywatne Tadeusza Fiszbacha, Zestawienie ważniejszych rozmów telefonicznych Tadeusza Fiszbacha w okresie od 14 do 18 VIII 1980 r., b.d.

Źródła publikowane

I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność”. Stenogramy, t. 2, cz. II, oprac. G. Majchrzak, J. Olaszek, Warszawa 2013.

IX Nadzwyczajny Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej 14–20 lipca 1981 r. Stenogram z obrad plenarnych, Warszawa 1983.

Jankowska J., Portrety niedokończone. Rozmowy z twórcami „Solidarności” 1980–1981, wstęp i oprac. A. Friszke, Warszawa 2003.

Kto tu wpuścił dziennikarzy według pomysłu Marka Millera, Warszawa 2005.

Narady i telekonferencje kierownictwa PZPR w latach 1980–1981, oprac. M. Jabłonowski, W. Janowski, W. Władyka, Warszawa 2004.

Narodziny „Solidarności”. Krajowa Komisja Porozumiewawcza 17 września – 10 listopada 1980 r., oprac. T. Kozłowski, Warszawa 2013.

Kryptonim „Klan”. Służba Bezpieczeństwa wobec NSZZ „Solidarność” w Gdańsku, t. 1: Wrzesień 1980 – wrzesień 1981, oprac. S. Cenckiewicz, M. Kruk, R. Żydonik, Warszawa–Gdańsk 2010.

Kuroń J., Gwiezdny czas. „Wiary i winy” ciąg dalszy, Londyn 1991.

Orędownik porozumienia, wywiad Edmunda Szczesiaka z Tadeuszem Fiszbachem, „Pomerania” 2010, nr 7/8.

Pińkowski J., 1980. Horyzont przed burzą, Warszawa 1993.

PZPR a Solidarność 1980–1981. Tajne dokumenty Biura Politycznego, wstęp i oprac. T. Kozłowski, Warszawa 2013.

Rakowski M.F., Dzienniki polityczne 1979–1981, Warszawa 2004.

Rakowski M.F., Dzienniki polityczne 1981–1983, Warszawa 2004.

Przed i po 13 grudnia. Państwa bloku wschodniego wobec kryzysu w PRL 1980–1982, t. 1: Sierpień 1980 – marzec 1981, oprac. Ł. Kamiński, Warszawa 2006.

Przed i po 13 grudnia. Państwa bloku wschodniego wobec kryzysu w PRL 1980–1982, t. 2: Kwiecień 1981 – grudzień 1982, oprac. Ł. Kamiński, Warszawa 2007.

Sierpień ’80 we wspomnieniach. Relacje z Wybrzeża, red. M. Latoszek, Gdańsk 1991.

Szczudłowski T., Z gorących dni sierpniowych, „Teki Gdańskie” 2000, t. 2.

Urban J., Alfabet Urbana, Warszawa 1990.

Tajne dokumenty Biura Politycznego. PZPR a „Solidarność” 1980–1981, oprac. Z. Włodek, Londyn 1992.

Wałęsa D., Marzenia i tajemnice, Kraków 2011.

Wałęsa L., Droga nadziei, Kraków 1990.

Wyjście z cienia, wywiad Krzysztofa Grabowskiego z Jerzym Kołodziejskim, „Głos Wybrzeża”, 27–28 V 1989.

Opracowania i publicystyka

Andrews N.G., Poland 1980–1981. Solidarity versus the Party, Washington 1985.

Ash T.G., Jesień wasza, wiosna nasza, tłum. M. Dziewulska, A. Husarska, M. Król, Warszawa 2009.

Ascherson N., The Polish August. The Self-limiting Revolution, Harmondsworth 1982.

Bławat-Obin J., Dokumentacja z okresu stanu wojennego Wojewódzkiego Komitetu Obrony w zasobie Archiwum Państwowego w Gdańsku, [w:] Organy zarządzania kryzysowego i sztaby do walki z opozycją. Działalność wojewódzkich komitetów obrony w latach 1975–1989 i ich dokumentacja, red. D. Rymar, M. Kietliński, Warszawa – Białystok – Gorzów Wielkopolski 2017.

Brzeziński P., Partia na wirażu. Gdańska PZPR wobec „Solidarności” (sierpień 1980 r. – grudzień 1981 r.), [w:] Kryzys w partii – partia w kryzysie. Ostatnia dekada PZPR, red. T. Kozłowski, M. Siedziako, Warszawa 2023 (w przygotowaniu do druku).

Brzeziński P., Polowanie na „ekstremę”. Aresztowanie i internowanie członków Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r., [w:] Stan wojenny po czterdziestu latach. Nowe spojrzenie, red. W. Polak, S. Galij-Skarbińska, M. Damazyn, Bydgoszcz–Toruń 2022.

Brzeziński P., Zapomniani dygnitarze. Pierwsi sekretarze Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Gdańsku w latach 1945–1990. Szkice biograficzne, Gdańsk 2013.

Brzeziński P., Zwijanie sztandaru. Komitet Wojewódzki PZPR w Gdańsku w latach 1975–1990, Gdańsk–Warszawa 2019.

Dni obaw i nadziei. Relacja dziennikarzy „Czasu” z wydarzeń na Wybrzeżu (14–31 sierpnia 1980), „Czas” 1980, nr 36.

Dudek A., Doktryny Kani i Jaruzelskiego, [w:] Polska Solidarności. Kontrowersje, oblicza, interpretacje, red. J. Kloczkowski, Kraków 2011.

Fiszbach T., W obliczu wielkiej próby, „Polityka” 1980, nr 35.

Fiszbach T., Usenko M., Powrót do Europy śpiewnymi rewolucjami, Ryga 2005.

Friszke A., Rewolucja Solidarności 1980–1981, Kraków 2014.

Giełżyński W., Stefański L., Gdańsk – Sierpień ’80, Warszawa 1981.

Holzer J., Solidarność 1980–1981. Geneza i historia, Warszawa 1990.

Kazański A., Sierpień ’80 w Gdańsku, „Biuletyn IPN” 2010, nr 9-10.

Kozłowski T., Anatomia rewolucji. Narodziny ruchu społecznego „Solidarność” w 1980 roku, Warszawa 2017.

Łopiński M., W pionie i poziomie, „Czas” 1981, nr 8.

Łuczak A., Dekada polskich przemian. Studium władzy i opozycji, Warszawa 2010.

Maciejowski M., Partyjni dygnitarze w odosobnieniu, „Pamięć.pl” 2012, nr 9.

Machcewicz A., Bunt. Strajki w Trójmieście. Sierpień 1980, Gdańsk 2015.

Madajczyk-Krasowska B., Pistolety kładli na stole, „Dziennik Bałtycki”, 13 XII 2011 (wydanie specjalne).

Madajczyk-Krasowska B., Tadeusz, niestety, będzie musiał pojechać do Wałęsy, „Dziennik Bałtycki”, 13 XII 2011 (wydanie specjalne).

Majchrzak G., Kontakt operacyjny „Delegat” vel „Libella”, Warszawa 2009.

Mażewski L., Niszczący dualizm. Polityka NSZZ „Solidarność” w latach 1980–1982, Toruń 2004.

Mażewski L., Ustrojowopolityczny taran. Polityka NSZZ „Solidarność” a przemiany ustrojowe w PRL w latach 1980–1982, Warszawa-Radzymin 2017.

Mink G., Siła czy rozsądek. Historia społeczna i polityczna Polski (1980–1989), tłum. M. Kujawski, Warszawa 1992.

Sielezin J.R., Płaszczyzna konfrontacji politycznej między „Solidarnością” a władzą w latach 1980–1981, Wrocław 2005.

Stan wojenny w województwie gdańskim w świetle akt Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Gdańsku, oprac. L. Potykanowicz-Suda, Gdańsk 2012.

Wicenty D., Weryfikacja gdańskich dziennikarzy w stanie wojennym, Gdańsk 2015.

Wojsław J., Polityczne wyzwania pierwszych tygodni „karnawału Solidarności” (wrzesień 1980). Ocena sytuacji przez gdański i centralny aparat partyjny w świetle wybranych dokumentów KC PZPR, „Acta Cassubiana” 2017, nr 19.

Zblewski Z., Abecadło PeeReLu, Kraków 2008.

Źródła wywołane

Relacje: Tadeusza Fiszbacha i Andrzeja Kołodzieja.

Prasa

„Czas” 1980.

„Dziennik Bałtycki” 2011.

„Nowe Drogi” 1981.

„Głos Wybrzeża” 1981, 1989.

„Wieczór Wybrzeża” 1980.

Informacje

Informacje: Wolność i Solidarność, 2023, s. 77 - 96

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski: Prosolidarnościowy sekretarz? Tadeusz Fiszbach a NSZZ „Solidarność” Regionu Gdańskiego w latach 1980–1981
Angielski:
Between the Party and the Opposition. Tadeusz Fiszbach and “Solidarity” in 1980–1981

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-4623-9274

Piotr Brzeziński
Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie
https://orcid.org/0000-0002-4623-9274 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-SA  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Piotr Brzeziński (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 108

Liczba pobrań: 61