FAQ

Wolność i Solidarność

Komitety uczelniane PZPR w systemie władzy. Przykład środowiska gdańskiego (do 1980 roku)

Wolność i Solidarność, 2023, nr 15, s. 97 - 109

https://doi.org/10.4467/25434942WS.23.007.19658

Autorzy

Piotr Abryszeński
Instytut Pamięci Narodowej, Oddział Gdańsk
, Polska
https://orcid.org/0000-0002-3723-691X Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Komitety uczelniane PZPR w systemie władzy. Przykład środowiska gdańskiego (do 1980 roku)

Abstrakt

Celem artykułu jest zaprezentowanie rozwoju komitetów uczelnianych PZPR na przykładzie trójmiejskiego środowiska akademickiego. Działalność partii komunistycznej na uczelniach miała doprowadzić do przejęcia kontroli nad działalnością uczelni, ale także włączyć studentów w nurt życia politycznego przez nieustanną pracę ideologiczną i wychowawczą. Prowadziło to do osłabienia i ograniczenia autonomii szkolnictwa wyższego oraz podporządkowania go polityce partii. Początkowo nabór do partii miał ograniczony charakter dopiero w latach sześćdziesiątych zaczęto przykładać dużą wagę do rekrutacji studentów w szeregi PZPR. Skutkowało to formalizacją zadań wyznaczanych przez wyższe instancję i zwiększeniem kontroli ich wykonania. Pomimo intensywnych działań zmierzających do zwiększenia uczestnictwa młodzieży w życiu partyjnym, aż do końca istnienia PRL, zasięg oddziaływania PZPR wśród studentów był ograniczony. Jedynym zaś mierzalnym kryterium partyjnej ofensywy w środowisku akademickim pozostawało kryterium ilościowe, a nie jakościowe.

Bibliografia

Archiwa

Archiwum Państwowe w Gdańsku, Komitet Wojewódzki PZPR w Gdańsku, sygn. 2384/97; 2384/102; 2384/168; 2384/180; 2384/235; 2384/784; 2384/856; 2384/2490; 2384/3017; 2384/11722

Archiwum Państwowe w Gdańsku oddział w Gdyni, Komitet Uczelniany PZPR przy Uniwersytecie Gdańskim w Gdańsku, sygn. 3300/2

Źródła drukowane

Uchwała Sekretariatu Biura Organizacyjnego KC PZPR w sprawie struktury organizacji partyjnych na wyższych uczelniach, Warszawa, VIII 1952 r.

Statut PZPR uchwalony przez III Zjazd PZPR, Warszawa 1963.

Opracowania

Abryszeński P., Organizacje partyjne uczelni Trójmiasta wobec wydarzeń marcowych, [w:] Marzec 1968. Fakty, wydarzenia, interpretacje, red. A. Czwołek, S. Galij-Skarbińska, W. Polak, Toruń 2018.

Abryszeński P., Politechnika Gdańska 1968–1980. Portret społeczno-polityczny, Gdańsk–Warszawa 2022.

Brzeziński P., Prominenci i marionetki. Prozopografia egzekutywy KW PZPR w Gdańsku w latach 1975–1990, „Rocznik Gdański”, R. 2020, t. 80.

Brzeziński P., Zwijanie sztandaru. Komitet Wojewódzki PZPR w Gdańsku w latach 1975–1990, Gdańsk–Warszawa 2019.

Bykowska S., Problem osadnictwa w Gdańsku w pierwszych latach po zakończeniu drugiej wojny światowej, „Zapiski Historyczne” 2017, t. 82, z. 4.

Connelly J., Zniewolony Uniwersytet. Sowietyzacja szkolnictwa wyższego w Niemczech Wschodnich, Czechach i Polsce 1945–1956, Warszawa 2014.

Drogoń A., „Kierownicza rola PZPR” w strukturze powstającego w 1968 roku Uniwersytetu Śląskiego i jej przełamanie, „Z Dziejów Prawa” 2009, t. 2.

Erazmus E., Centralizm demokratyczny w socjalistycznym systemie politycznym. Zarys problematyki, Warszawa 1986.

Gieorgica J.P., Polska lokalna we władzy PZPR, Warszawa 1991.

Hübner P., Polityka naukowa i struktury organizacyjne nauki w latach 1944–1989, [w:] Historia nauki polskiej, t. 10: 1944–1989, cz. 2: Instytucje, red. L. Zasztowt i J. Schiller-Walicka, Warszawa 2015.

Janicki S., Rola i zadania organizacji partyjnej w kształtowaniu ideowo-politycznych postaw studentów, [w:] Kształtowanie postaw i zaangażowania ideowo-politycznego młodzieży akademickiej, red. Z. Machaliński, Gdańsk 1976.

Kasiński M., Oblicza centralizmu demokratycznego – próba interpretacji procesu historycznego, [w:] Decentralizacja i centralizacja administracji publicznej. Współczesny wymiar w teorii i praktyce, red. B. Jaworska-Dębska, E. Olejniczak-Szałowska i R. Budzisz, Warszawa 2019.

Kersten K., Narodziny systemu władzy. Polska 1943–1948, Warszawa 2018.

Kurz A., Podstawowa Organizacja Partyjna. Jej rola i zadania, Warszawa 1971.

Magier D., Podstawowe organizacje partyjne w systemie biurokratycznym Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, [w:] Dzieje biurokracji, t. 4, cz. 2, Lublin 2011.

Mania E., Znaczenie POP PZPR w procesie sowietyzacji uczelni (1948–1956). Przypadek Uniwersytetu Poznańskiego [w:] Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2011. Referaty, red. P. Gasztold-Seń i Ł. Kamiński, Warszawa 2012.

Modrzewski J., Podstawowe organizacje partyjne uczelni w procesie reform systemu społeczno-politycznego, [w:] Rola partii w wyższej uczelni, red. J.K. Różyła, Lublin 1988.

Mżyk K., Centralizm demokratyczny w partii, Warszawa 1984.

Ośko P., Za fasadą. Komitet uczelniany w strukturze PZPR i jego wpływ na zarządzanie kadrami w latach 1948–1968, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2016, nr 1.

Rola POP w strukturze partii, red. K. i Z. Słowik, Warszawa 1988.

Sawicki J.K., Wpływy kadrowe PZPR wśród młodzieży województwa gdańskiego 1948–1974, Gdańsk 1984.

Wacławek J., Podstawowa organizacja partyjna. Jej rola i zadania, Warszawa 1969.

Wierzbicki M., Związek Młodzieży Polskiej i jego członkowie. Studium z dziejów funkcjonowania stalinowskiej organizacji młodzieżowej, Warszawa 2006.

Zaremba M., Gomułka i piąta kolumna. U źródeł antysemickiej kampanii, [w:] Yesterday. Studia z historii najnowszej. Księga dedykowana prof. Jerzemu Eislerowi w 65. rocznicę urodzin, red. J. Olaszek, Warszawa 2017.

Żukowski M., Metody tworzenia i etapy powstawania Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Gdańsku w latach 1945–1949 (działacze, struktury, finanse), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2012, nr 2.

Informacje

Informacje: Wolność i Solidarność, 2023, s. 97 - 109

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski: Komitety uczelniane PZPR w systemie władzy. Przykład środowiska gdańskiego (do 1980 roku)
Angielski:
PZPR University Committees in the System of Power. The Example of the Gdańsk Milieu (until 1980)

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-3723-691X

Piotr Abryszeński
Instytut Pamięci Narodowej, Oddział Gdańsk
, Polska
https://orcid.org/0000-0002-3723-691X Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Instytut Pamięci Narodowej, Oddział Gdańsk
Polska

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-SA  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Piotr Abryszeński (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 103

Liczba pobrań: 48