FAQ
T_LOGIN Zaloguj się

Nie masz jeszcze konta?

T_REGISTER Zarejestruj się

Wielogłos

Wyniki wyszukiwania

wyszukiwarka prosta

szukaj np. “cognitive architectures” AND 1993-200 NOT Urban
wyszukiwanie zaawansowane
np. 1234-6789
np. 10.4467/16890027AP.16.022.6009
np. Uniwersytet Jagielloński

Numer 2 (64) 2025

Udostępnij udostępnij __T_ARROW_DOWN

Early Access Następne

Data publikacji: 10.06.2025

Licencja: CC BY ikona licencji

Redakcja

Dodatkowi redaktorzy Tomasz Bilczewski, Paweł Bukowiec, Jakub Czernik, Orcid Katarzyna Deja, Karolina Górniak-Prasnal, Barbara Kaszowska-Wandor

Sekretarz redakcji Tomasz Kunz

Redaktor naczelny Monika Świerkosz

Zawartość numeru

Rozprawy i szkice

Elżbieta Rybicka

Wielogłos, Numer 2 (64) 2025, Early Access, s. 1-24

Artykuł stanowi próbę przyjrzenia się współczesnej dynamice relacji centro-peryferyjnych w polu literackim. Hipotezą wyjściową jest rozpoznanie wzmacniającej się policentryczności pola literackiego oraz równolegle ruchu na osi centro-peryferyjnej. Ostatnia dekada zintensyfikowała ze względu na państwową politykę kulturalną w latach 2015–2023 uniezależnienie od centrum i zaktywizowała peryferyjne samostanowienie własnych wyobrażeń kultury. Peryferyjne środowiska w ciągu tej dekady wzmacniały własne zasoby oraz infrastrukturę wartości (nagrody, sieci instytucjonalno-medialne, wydawnictwa, festiwale), funkcjonują zatem nie tyle w relacji zależności od władz centralnych, ile tworzą własne równoległe obiegi. Autorka postuluje uwzględnienie w diagnozie współczesnego pola literackiego czynników geograficznych, zwłaszcza napięcia i powiązań centro-peryferyjnych. Bardziej szczegółowo analizuje regionalną ofensywę Wydawnictwa Czarne (m.in. utwory Zbigniewa Rokity, Anety Prymaki-Oniszk, Joanny Wilengowskiej) i jej konsekwencje psychospołeczne – uznanie zamiast unieważniania.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Hanna Ratuszna

Wielogłos, Numer 2 (64) 2025, Early Access, s. 25-47

Artykuł prezentuje wyniki badań dwóch strategii widzenia przestrzeni dziewiętnastowiecznego Krakowa jako miasta nowoczesnego, dzieła sztuki, miasta zabytków – historycznego świadectwa przeszłości. Badania obejmują analizę wybranych obrazów, listów, esejów i fragmentów powieści Stanisława Przybyszewskiego i Henryka Siemiradzkiego, które łączą kategoria miejsca oraz fenomen miasta. Uwzględnione zostają różne sposoby doświadczania miasta: geograficzny, antropologiczny, performatywny. W okresie modernizmu miasto było przestrzenią poznania, rozpoznania podmiotu ujawniającego cechy spacerowicza, flâneura, podróżnika-artysty, wojażera. W opisie wykorzystano metody badawcze właściwe zarówno dla nurtu urban studies, jak i travel writing studies (łączące perspektywę antropologiczną, estetyczną i epistemologiczną). Ważna okazała się nie tylko koncepcja podmiotu, lecz także strategia dyskursywnych deskrypcji miasta jako przestrzeni otwartej. Przybyszewski i Siemiradzki nie spotkali się nigdy w Krakowie, prezentowali odmienne strategie „czytania” i „pisania” miasta: egocentryczny, immersyjny (Przybyszewski) i kolekcjonerski, historyczny (Siemiradzki). Miasto było dla nich „teatrem” tajemnic, odbijało grę pozorów, wydobywało narcystyczny rys podmiotu. Analiza tak odmiennych strategii poznawczych miejskich przestrzeni, kreowania podmiotu pozwala zrozumieć wybrane aspekty etapów formowania dyskursu o nowoczesności.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Dobromiła Kasprzyk

Wielogłos, Numer 2 (64) 2025, Early Access, s. 49-73

Tekst podejmuje próbę rekonstrukcji procesu równoległego wynajdywania wspólnoty narodowej i „narodowego miejsca” (Michael Billig) w polskich powieściach napisanych po reformach uwłaszczeniowych przeprowadzonych przez zaborców. Problem ten przedstawiono ukazano w kontekście konfliktów na tle własności ziemskiej między ziemianami pochodzenia szlacheckiego a chłopami wyzwolonymi z poddaństwa wobec nich przez władze obcych państw. Fragmenty powieści Elizy Orzeszkowej, Henryka Sienkiewicza, Bolesława Prusa, Wacława Sieroszewskiego, Władysława Reymonta, Marii-Jehanne Wielopolskiej, Marii Rodziewicz, Kazimierza Laskowskiego i Franciszka Tuczyńskiego są interpretowane w odniesieniu do ustaleń na temat pouwłaszczeniowych relacji społecznych, dokonanych przez badaczy z nurtu ludowego: Adama Leszczyńskiego i Michała Rauszera. Wśród omówionych zjawisk literackich można znaleźć: przedstawianie majątków ziemskich jako abstrakcyjnej ojczyzny, unaradawianie terytorium dzięki wpisaniu weń treści historycznych i kulturowych oraz użycie motywu agrarnego jako dowodu na polskość elementów przyrody. Wątki „trzymania ziemi” w wybranych tekstach z lat 1874–1913 nierozerwalnie łączą się z pozytywistycznym postulatem pracy u podstaw, co prowadzi do wniosków o instrumentalnym wykorzystaniu dawnych poddanych polskich panów przez dyskurs narodowy.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Aneta Płaza-Stępień

Wielogłos, Numer 2 (64) 2025, Early Access, s. 75-100

Artykuł poświęcony jest analizie twórczości Mariana Pilota, skupionej na prześledzeniu relacji zachodzących między słowem i ciałem (pojmowanym jako napiętnowany znaczeniami wytwór społeczno-kulturowy), na językowo-cielesnym konstrukcie postrzeganym jako narzędzie pamięci i ekspresji chłopskiej kultury. Rozważania skoncentrowane zostaną na omówieniu językowych form artykulacji cielesnych doświadczeń i związanego z tym słowotwórstwa, które rozbija skonwencjonalizowane ramy (w tym także społeczne i kulturowe) i aktywizuje zapisane słowo, pozwalając na rewitalizację, a zarazem na emancypację chłopskiego głosu.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Agnieszka Czyż

Wielogłos, Numer 2 (64) 2025, Early Access, s. 101-115

Celem artykułu jest analiza trzech reprezentatywnych utworów Tao Yuanminga pod kątem zawartych w nich elementów taoizmu i wykazanie, że to właśnie ten system filozoficzno- religijny Chin odegrał w jego życiu nadrzędną rolę. W polskim literaturoznawstwie występuje mało opracowań na temat tego autora, dlatego w artykule przywołano wszystkie wcześniejsze publikacje dotyczące twórczości Tao Yuanminga, przybliżono również biografię i tło epoki, uporządkowano niespójności pojawiające się w starszych opracowaniach, a także opisano te założenia taoizmu, które są kluczowe dla zrozumienia funkcji, jaką ta filozofia pełniła w jego życiu i twórczości.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Agnieszka Urbańczyk

Wielogłos, Numer 2 (64) 2025, Early Access, s. 117-136

Artykuł stanowi próbę queerowego odczytania filmu Re-Animator Stuarta Gordona i Narzeczonej Re-Animatora, jego sequelu w reżyserii Briana Yuzny. Autorka analizuje relację między głównymi bohaterami, Herbertem Westem i Danielem Cainem, zwracając uwagę na podtekst homoerotyczny filmów oraz na ideę potworności jako powiązanej z queerowością i ją reprezentującą. Istotny punkt odniesienie dla tekstu stanowią filmy o Frankensteinie Jamesa Whale’a i sposób, w jaki ukazują one queerowość, ponieważ Re-Animator i Narzeczona przepełnione są aluzjami do nich, używają tych samych motywów i ostatecznie podważają ustanowione w nich narracje
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Recenzje i omówienia

Łukasz Żurek

Wielogłos, Numer 2 (64) 2025, Early Access, s. 137-160

Artykuł przeglądowy jest krytycznym omówieniem książki Dominika Antonika. Autor podkreśla, że Sława literacka… stanowi istotny wkład w socjologicznie i ekonomicznie ukierunkowane literaturoznawstwo. Jednocześnie wskazuje na obecne w pracy sprzeczności oraz konsekwencje rozmaitych decyzji metodologicznych Antonika: zacierania granicy między dziełem literackim a towarem, odrzucenia „wielkiej narracji o utowarowieniu” i stosowania bourdiańskiego rozumienia „kapitału”.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Andrzej Juchniewicz

Wielogłos, Numer 2 (64) 2025, Early Access, s. 161-186

Autor, omawiając książkę Jacka Leociak Podziemny Muranów, podkreśla jej związek z poprzednimi publikacjami badacza, których celem było nie tylko sklasyfikowanie doświadczeń granicznych, lecz również podważenie tezy o paraliżującym wpływie Zagłady na sposób opisu ekstremalnych doświadczeń. Najnowsza publikacja czerpie z ustaleń poczynionych w poprzednich projektach literaturoznawcy, jednak istotnym komponentem, który wiąże się z próbą uchwycenia fenomenu Muranowa jako przestrzeni pełnej śladów przeszłości, jest zwrócenie uwagi na materialność pozostałości po mieszkańcach getta. Rzeczy stają się świadkami ludzkiej egzystencji i uzyskują sprawczość – dzięki nim możliwe jest przeżycie kolejnego dnia i uniknięcie głodu. Rozważania Leociaka o przedmiotach można lokować w kontekście szybko rozwijających się studiów nad rzeczami i posthumanistyki, które dowartościowują nie-ludzkich aktorów oraz podkreślają sieciowy model relacji, jakie zachodzą między ludźmi i nie-ludźmi.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Jerzy Madejski

Wielogłos, Numer 2 (64) 2025, Early Access, s. 187-198

Autor omawia książkę Wojciecha Browarnego zatytułowaną Anatomia nowoczesnego regionalizmu. O związkach środowiska, kultury i pamięci. Akcentuje interdyscyplinarny charakter tomu. Rekonstruuje perspektywę badawczą, z której Browarny przedstawia rozmaite zagadnienia szczegółowe (nowy regionalizm literacki). Zwraca uwagę na ciągłość badań kulturoznawczych w Uniwersytecie Wrocławskim. Przede wszystkim zaś pokazuje wartość studiów szczegółowych Browarnego: o śląskich pomnikach przyrody, o koncepcjach ochrony przyrody, o letnich festiwalach literackich, o obecności Sudetów w twórczości Tadeusza Różewicza. Ponadto autor akcentuje, że Wojciech Browarny analizuje nie tylko problematykę jednego regionu. Omawia bowiem literaturę i kulturę Dolnego Śląska, Podlasia, Łodzi, Pomorza, Łużyc.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Pliki do pobrania

Pobierz PDF Spis treści PDF Pobierz PDF Noty biograficzne PDF

Słowa kluczowe: relacje centro-peryferyjne, geografia pola literackiego, narracje lokalne i regionalne, nowy regionalizm, reportaż, Stanisław Przybyszewski, Henryk Siemiradzki, miasto, modernizm, dwudziestowieczność, naród polski, chłopi, ludowa historia Polski, terytorium narodowe, Kryjaki, Eliza Orzeszkowa, nacjonalizm, Marian Pilot, ciałopisanie, słowo, soma, pamięć, przestrzeń, Tao Yuanming, taoizm, poezja pól i ogrodów, literatura chińska, Re-Animator, Narzeczona Re-Animatora, queerowy horror, horror gotycki, potworność, autonomia literatury, forma towarowa, Dominik Antonik, Nicholas Brown, socjologia literatury, sprawczość przedmiotów, posthumanizm, miejsce nieistniejące, pamięć, getto warszawskie, studia środowiskowe, nowy regionalizm literacki, literatura regionalna, ekologia, turystyka literacka, Dolny Śląsk, Sudety w literaturze, Tadeusz Różewicz, „Ziemie Odzyskane”, pamięć, polonizacja

Informacje o finansowaniu

Publikacja dofinansowana przez Uniwersytet Jagielloński ze środków Wydziału Polonistyki.