Agroterroryzm z wykorzystaniem czynników biologicznych i zagrożenia z nim związane w Polsce i Europie w kontekście pandemii COVID-19 i wojny w Ukrainie
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEAgroterroryzm z wykorzystaniem czynników biologicznych i zagrożenia z nim związane w Polsce i Europie w kontekście pandemii COVID-19 i wojny w Ukrainie
Data publikacji: 15.09.2023
Terroryzm – studia, analizy, prewencja, 2023, Numer 4 (4), s. 133 - 172
https://doi.org/10.4467/27204383TER.23.020.18322Autorzy
Agroterroryzm z wykorzystaniem czynników biologicznych i zagrożenia z nim związane w Polsce i Europie w kontekście pandemii COVID-19 i wojny w Ukrainie
W związku z rosnącym zagrożeniem agroterrorystycznym i najwyższym poziomem jego ryzyka w Polsce oraz regionie europejskim od czasu wejścia w życie konwencji o zakazie broni biologicznej i toksycznej (1972 r.), a także protokołów dodatkowych do konwencji genewskich (1977 r.) istotne znaczenie ma analiza wyzwań w obszarze bezpieczeństwa biologicznego i żywnościowego oraz przedstawianie rekomendacji. Analiza przeprowadzona przez autora artykułu wskazuje, że pandemia COVID-19 przyczyniła się do upowszechnienia wiedzy na temat podstaw mikrobiologii i epidemiologii oraz do zwiększenia dostępności do taniej, przenośnej diagnostyki mikrobiologicznej, co może mieć również skutki negatywne. W analizie została uwzględniona możliwość wpływu obcego wywiadu na produkcję żywności w Polsce, np. za pomocą dezinformacji prowadzonej w mediach społecznościowych. Wnioski płynące z tej analizy obejmują: rozszerzenie monitorowania środowisk specjalistów oraz mediów społecznościowych, wzmocnienie czujności producentów żywności i ekspertów rolniczych, przeprowadzenie symulacji scenariuszy introdukcji, badanie procesów radykalizacji oraz wykorzystanie narzędzi oceny epidemiologicznej w przypadku wystąpienia niepokojących zdarzeń.
With the growing threat of agroterrorism and the highest level of risk in Poland and the European region since the Biological and Toxin Weapons Convention (1972) and the Additional Protocols to the Geneva Conventions (1977) came into force, it is important to analyse the challenges in the area of biosecurity and food security and make recommendations. The analysis carried out by the author of this article indicates that the COVID-19 pandemic has contributed to the dissemination of knowledge of the basics of microbiology and epidemiology and to the increased availability of low-cost, portable microbiological diagnostics, which may also have negative effects. The analysis took into account the possibility of foreign intelligence influencing food production in Poland, e.g. through disinformation via social media. Conclusions of the analysis include: expanding monitoring of the expert community and social media, strengthening the vigilance of food producers and agricultural experts, simulating introduction scenarios, studying radicalisation processes and using epidemiological assessment tools in case of alarming events.
Bertrandt J., Bioterroryzm żywnościowy – realne zagrożenia użycia patogenów biolo gicznych w działaniach terrorystycznych, „Lekarz Wojskowy” 2007, t. 8, nr 1, s. 33–35.
Broniatowski D. i in., Vaccine Communication as Weaponized Identity Politics, „American Journal of Public Health” 2020, t. 110, nr 5, s. 1378–1384. https://doi.org/10.2105/ajph.2020.305616.
Chen X., Chughtai A.A., MacIntyre C.R., Recalibration of the Grunow–Finke assessment tool to improve performance in detecting unnatural epidemics, „Risk Analysis” 2019, t. 39, nr 7, s. 1465–1475.
EFSA Panel on Plant Health (PLH), Pest categorisation of Colletotrichum fructicola, „EFSA Journal” 2021, t. 19, nr 8, e06803. https://doi.org/10.2903/j.efsa.2021.6803.
Essack S.Y., Environment: the neglected component of the One Health triad, „The Lancet Planetary Health” 2018, t. 2, nr 6, e238–e239. https://doi.org/10.1016/S2542-5196(18)30124-4.
European Food Safety Authority (EFSA), Update of the Xylella spp. host plant database – systematic literature search up to 31 December 2021, „EFSA Journal” 2022, t. 20, nr 6, e07356. https://doi.org/10.2903/j.efsa.2022.7356.
Eysenbach G., How to fight an infodemic: the four pillars of infodemic management, „Journal of Medical Internet Research” 2020, t. 22, nr 6, e21820. https://doi.org/10.2196/21820.
Helmus T. i in., Russian social media influence: Understanding Russian propaganda in Eastern Europe, Santa Monica 2018.
Jarynowski A., Infodemiologia oraz infonadzór – doświadczenia doby pandemii, w: Epidemiologia i bezpieczeństwo CBRN. Nauka, innowacje, implikacje praktyczne, A. Mróz-Jagiełło, J. Walczak (red.), seria: Epimilitaris, Zielonka 2022, s. 235–248.
Jarynowski A. i in., African Swine Fever Awareness in the Internet Media in Poland – exploratory review, „E-methodology” 2019, t. 6, nr 6, s. 100–115. https://doi.org/10.15503/emet2019.100.115.
Jarynowski A. i in., ASF jako zagrożenie biologiczne w Polsce i na świecie, w: Bezpieczeństwo regionalne. Węzłowe problemy i procesy, P. Bajor (red.), Kraków 2021, s. 239–254. https://doi.org/10.12797/9788381383899.14.
Jarynowski A., Krzowski Ł., Belik V., Afrykański pomór świń: epizootiologia, ekonomia i zarządzanie kryzysowe w kontekście naturalnego bądź intencjonalnego wprowadzenia, „Studia Administracji i Bezpieczeństwa” 2021, t. 11, nr 11, s. 129–153. http://dx.doi.org/10.5604/01.3001.0015.6752.
Jarynowski A., Płatek D., Sentiment analysis, topic modelling and social network analysis. COVID-19, protest movements and the Polish Tweetosphere, w: The Covid-19 Pandemic as a Challenge for Media and Communication Studies, London 2022. https://doi.org/10.4324/9781003232049-21.
Jarynowski A., Stochmal M., Maciejewski J., Przegląd i charakterystyka prowadzonych w Polsce badań na temat społecznych uwarunkowań epidemii COVID-19 w jej początkowej fazie, „Bezpieczeństwo. Obronność. Socjologia” 2020, t. 13, s. 38–87.
Jarynowski A., Wójta-Kempa M., Płatek D., Czopek K., Attempt to understand public health relevant social dimensions of COVID-19 outbreak in Poland, „Society Register” 2020, t. 4, nr 3, s. 7–44. https://doi.org/10.14746/sr.2020.4.3.01.
Jedno zdrowie. Ludzie i inne gatunki, H. Mamzer, P. Białas (red. nauk.), Wrocław 2022.
Jemielniak D., Krempovych Y., An analysis of AstraZeneca COVID-19 vaccine misinformation and fear mongering on Twitter, „Public Health” 2021, t. 200, s. 4–6. https://doi.org/10.1016/j.puhe.2021.08.019.
Karimzadeh S., Bhopal R., Nguyen Tien H., Review of infective dose, routes of transmission and outcome of COVID-19 caused by the SARS-COV-2: comparison with other respiratory viruses, „Epidemiology and Infection” 2021, t. 149, e96. https://doi.org/10.1017/S0950268821000790.
Kasprzyk R., Modelowanie i analiza procesu złośliwego sterowania ludźmi, w: Cyber-Expert 2021 – Metody i narzędzia w procesie tworzenia cyberzdolności Sił Zbrojnych RP – wyzwania i perspektywy, Warszawa 2022, s. 9–28.
Keremidis H. i in., Historical Perspective on Agroterrorism: Lessons Learned from 1945 to 2012, „Biosecurity and Bioterrorism: Biodefense Strategy, Practice, and Science” 2013, t. 11, s. 17–24. https://doi.org/10.1089/bsp.2012.0080.
Kiriya I., From “Troll Factories” to “Littering the Information Space”: Control Strategies Over the Russian Internet, „Media and Communication” 2021, t. 9, nr 4, s. 16–24. https://doi.org/10.17645/mac.v9i4.4177.
Leitenberg M., Zilinskas R.A., The Soviet biological weapons program: A history, Cambridge 2012.
Lenda M. i in., Effect of the internet commerce on dispersal modes of invasive alien species, „PLoS ONE” 2014, t. 9, nr 6, p.e99786. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0099786.
Lenda M. i in., Misinformation, internet honey trading and beekeepers drive a plant invasion, „Ecology Letters” 2021, t. 24, nr 2, s. 165–169. https://doi.org/10.1111/ele.13645.
Lipa J., Agroterroryzm – wyzwaniem dla kwarantanny i ochrony roślin, „Progress in Plant Protection” 2006, t. 46, nr 1, s. 162–168.
Lipińska A., Chińskie operacje w dobie COVID-19. Dezinformacja – metody, dziedziny i ewolucja, „Cyber Security and Law” 2022, t. 7, nr 1, s. 61–71.
Maciejewski J., Grupy dyspozycyjne w systemie bezpieczeństwa państwa, XXIII Międzynarodowe Seminarium z cyklu „Metodologia badań systemów społecznych”, Wrocław, 7 IV 2022 r.
MacIntyre R.C. i in., Converging and emerging threats to health security, „Environment Systems and Decisions” 2018, t. 38, nr 2, s. 198–207. https://doi.org/10.1007/s10669-017-9667-0.
Mamzer H., Choroba jako zjawisko społeczne. Analiza walki z afrykańskim pomorem świń, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2020, t. 82, nr 2, s. 281–297. https://doi.org/10.14746/rpeis.2020.82.2.19.
Piekarski M., Możliwe scenariusze zagrożeń terrorystycznych na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej w kontekście zagrożeń hybrydowych, „Terroryzm – studia, analizy, prewencja” 2022, nr 2, s. 71–92. https://doi.org/10.4467/27204383TER.22.019.16339.
Richards J., Świeboda H., Gębska M., Introduction to the Special Issue section: Challenges for the state and international security – the current state and prognosis for the future, „Security and Defence Quarterly” 2022, t. 37, nr 1, s. 1–3. https://doi.org/10.35467/sdq/147537.
Sequeira R., Safeguarding production agriculture and natural ecosystems against biological terrorism: A U.S. Department of Agriculture emergency response framework, „Annals of the New York Academy of Sciences” 1999, t. 894, nr 1, s. 48–69. https://doi.org/10.1111/j.1749-6632.1999.tb08043.x.
Szlachter D., Terroryzm w Polsce i kierunki jego rozwoju. Wyniki badań ankietowych (skrócony raport), „Terroryzm – studia, analizy, prewencja” 2022, nr 2, s. 148–176. https://doi.org/10.4467/27204383TER.22.022.16342.
Wiśniewska M., The food terrorism – the essence and the methods of systemic defense, „Journal of Modern Science” 2023, t. 50, nr 1, s. 331–349. https://doi.org/10.13166/jms/161535.
Literatura rosyjska i ukraińska
Кириллов И., Тезисы брифинги начальника войск радиационной, химической и биологической защиты ВС РФ генерал-лейтенанта Игоря Кириллова (materiał Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej zebrany przez autora z kanału Telegram, dostępny na prośbę e-mailową).
Стегній Б., Герилович A., Бузун A., Африканська чума свиней: історія, сьогоденна та перспективи, Київ 2015.
Жиганова Л.П., Биотерроризм и aгротерроризм – реальная угроза биобезопасности oбщества, „США и Канада: экономика, политика, культура” 2004, t. 417, nr 9, s. 3–25.
Źródła internetowe
Analiza i dekonstrukcja rosyjskich przekazów dezinformacyjnych oraz propagandowych na temat Polski i Polaków, 2022 r., https://infowarfare.pl/realizowane-projekty/ [dostęp: 25 VI 2023].
Barreiro Hurle J. i in., Modelling environmental and climate ambition in the agricultural sector with the CAPRI model, JRC Publications Repository, https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC121368 [dostęp: 7 VIII 2022].
Belik V., Jarynowski A., Elucidating the interplay of COVID-19 epidemic and social dynamics via Internet media in Germany, konferencja on-line „Preparedness for future pandemics from a global perspective”, 15 XI 2021 r., https://zenodo.org/record/6400773#.ZGRny3ZByUk [dostęp: 7 VIII 2022].
Bergengruen V., Tech Leaders Warn the U.S. Military Is Falling Behind China on AI, Time, 18 VII 2023 r., https://time.com/6295586/military-ai-warfare-alexandr-wang/ [dostęp: 15 VIII 2023].
Bezpieczeństwo żywnościowe, K. Mordzak (oprac.), Wrocław 2021, https://www.wojsko-polskie.pl/awl/u/50/d4/50d46baf-332b-4acb-aeb3-8f5b17777590/bezpieczenstwo_zywnosciowe.pdf [dostęp: 7 VIII 2022].
Black Sea Grain Initiative, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Black_Sea_Grain_Initiative [dostęp: 7 VIII 2022].
Broń masowego rażenia, broń biologiczna, broń chemiczna, broń jądrowa. Cz. 2, K. Mordzak (oprac.), Wrocław 2019, https://www.wojsko-polskie.pl/awl/u/96/0c/960cad22-5698-4356-b8f5-38117fb19499/bron_cbn.pdf [dostęp: 7 VIII 2022].
Building resilience against agro-crime and agro-terrorism, World Organisation for Animal Health, https://www.woah.org/en/document/building-resilience-against-agro-crime-and-agro-terrorism/ [dostęp: 5 III 2023].
Clement S., Biological Threats: Technological Progress and the Spectre of Bioterrorism in the Post-Covid-19 Era, https://www.nato-pa.int/download-file?filename=/sites/default/files/2022-01/024%20STCTTS%2021%20E%20rev.%201%20fin%20-%20%20BIOLOGICAL%20THREATS.pdf [dostęp: 8 VIII 2022].
Cwynar P., Bioterroryzm – syllabus, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, 2021 r., https://sylabus.upwr.edu.pl/pl/document/7562fe08-5a02-4db5-8d31-d7144fdd99bb.pdf [dostęp: 1 XI 2022].
Debata Bezpieczeństwo żywnościowe Europy w świetle nadchodzących wyzwań, https://instytutrolny.pl/debata-bezpieczenstwo-zywnosciowe-europy-w-swietle-nadchodzacych-wyzwan/ [dostęp: 2 XI 2022]. Materiał został przeniesiony do archiwum: https://web.archive.org/web/20221104152532/https://instytutrolny.pl/debata-bezpieczenstwo-zywnosciowe-europy-w-swietle-nadchodzacych-wyzwan/.
EEAS, Short assessments of narratives and disinformation around the Covid-19 pandemic (update December 2020 - April 2021), EUvsDisinfo, 28 IV 2021 r., https://euvsdisinfo.eu/eeas-special-report-update-short-assessment-of-narratives-and-disinformation-around-the-covid-19-pandemic-update-december-2020-april-2021 [dostęp: 7 VIII 2022].
Dąbrowski M., Koronawirus, broń biologiczna a wojsko, Defence 24, 15 III 2020 r., https://defence24.pl/sily-zbrojne/koronawirus-bron-biologiczna-a-wojsko-opinia [dostęp: 7 VIII 2022].
Deter A., 50 vermummte Aktivisten blockieren Bocholter Schlachthof, Topagrar, 20 VI 2022 r., https://www.topagrar.com/schwein/news/aktivisten-blockieren-bocholter-schlachthof-13131573.html [dostęp: 7 VIII 2022].
Duplaga M., Znaczenie kompetencji zdrowotnych w świecie infodemii, Instytut Zdrowia Publicznego, https://izp.wnz.cm.uj.edu.pl/pl/blog/projekt-znaczenie-kompetencji-zdrowotnych-w-swiecie-infodemii/ [dostęp: 7 VIII 2022].
Germany open Hub for Pandemic and Epidemic Intelligence in Berlin, World Health Organisation, 1 IX 2021 r., https://www.who.int/news/item/01-09-2021-who-germany-open-hub-for-pandemic-and-epidemic-intelligence-in-berlin [dostęp: 12 VIII 2022].
Jarynowski A., Agro/bio-terrorism in Europe? Analysis of selected suspicious biological events (significant from the One Health perspective) after 24.02.2022, prezentacja, NATO BioMed Panel, 25 X 2022 r., http://interdisciplinary-research.eu/wp-content/uploads/2022/10/agro_BIOTERRORISM_aj_warsaw_2022.pdf [dostęp: 2 XI 2022].
Jarynowski A., Disconnecting the Kaliningrad oblast and new threats from Polish perspective, „Bre Reviews” 2022, nr 3, https://sites.utu.fi/bre/disconnecting-the-kaliningrad-oblast-and-new-threats-from-polish-perspective/ [dostęp: 7 VIII 2022].
Jarynowski A., Dyskurs antyszczepionkowy i koronascpetyczny a prokremlowska propaganda w niemieckim Twitterze, Blog Zdrowia Publicznego, 22 V 2022 r., https://izp.wnz.cm.uj.edu.pl/pl/blog/publikacja-dyskurs-antyszczepionkowy-i-koronascpetyczny-a-prokremlowska-propaganda-w-niemieckim-twitterze/ [dostęp: 7 VIII 2022].
Jarynowski A., Katastrofa na Odrze ukazała dysfunkcjonalność działania instytucji państwa, „Nowa Konfederacja”, 22 VIII 2022 r., https://nowakonfederacja.pl/katastrofa-na-odrze-ukazala-dysfunkcjonalnosc-dzialania-instytucji-panstwa/ [dostęp: 2 XI 2022].
Jarynowski A., Pro-Kremlin German Twitter users are more likely to be involved in both anti-lockdown and anti-vaccine discourse than Anti-Kremlin users, preprint, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4079045 [dostęp: 7 VIII 2022]. https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4079045.
Jarynowski A., (Re-)Emergence of agroterrorism during the food crisis, prezentacja, NATO Centre of Excellence for Military Medicine, 20 VII 2022 r., https://zenodo.org/record/6969341 [dostęp: 2 XI 2022].
Jarynowski A., Belik V., African Swine Fever (ASF) Virus propagation in Poland (Spatiotemporal analysis), preprint, https://www.researchgate.net/publication/338436134_African_Swine_Fever_ASF_Virus_propagation_in_Poland_Spatio-temporal_analysis [dostęp: 7 VIII 2022]. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.29807.6167.
Jarynowski A., Belik V., Spatio-temporal analysis of African Swine Fever Spread in Poland with network perspective, preprint, https://www.academia.edu/43262326/Multilayer_network_approach_to_African_Swine_Fever_Spread_in_Poland [dostęp: 12 VIII 2022].
Jarynowski A., Grabowski A., Modelowanie epidemiologiczne dedykowane Polsce, Portal CZM, 2015 r., http://www.czm.mif.pg.gda.pl/wp-content/uploads/fam/publ/jarynowski2.pdf [dostęp: 7 VIII 2022].
Jarynowski A. i in., African Swine Fever – potential biological warfare threat, preprint, https://easychair.org/publications/preprint/vjFf [dostęp: 7 VIII 2022].
Jarynowski A. i in., Animal breeders protests in Polish Twitter - preliminary research, preprint, http://interdisciplinary-research.eu/wp-content/uploads/2022/04/animal_related_protests_in_twitter_preprint_pdf.pdf [dostęp: 7 VIII 2022].
Jarynowski A., Krzowski Ł., BIO (AGRO) Terrorism/Crime in post-covid era in context of massive scale dissemination of microbiology/epidemiology knowledge, „DiMiMED – International Conference on Disaster and Military Medicine”, Düsseldorf, 15–16 XI 2021 r., https://events.military-medicine.com/media/landingpage/25/attachment-1639063402.pdf [dostęp: 7 VIII 2022].
Jarynowski A., Krzowski Ł., Maksymowicz S., Biological mis(dis)-information in the Internet as a possible Kremlin warfare (wersja robocza), https://zenodo.org/record/8081493 [dostęp: 26 VI 2023].
Jarynowski A., Lopez-Nunez F., Fan H., How network temporal dynamics shape a mutualistic system with invasive species?, preprint, https://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/1407/1407.4334.pdf [dostęp: 7 VIII 2022]. https://doi.org/10.48550/arXiv.1407.4334.
Jarynowski A., Semenov A., Belik V., Perception of infectious diseases with animal and humans hosts on the Polish internet, Proceedings of 20th Congress of the International Society for Animal Hygiene, Berlin, 5–7 X 2022 r., http://interdisciplinary-research.eu/wp-content/uploads/2022/08/Abstract-form-ISAH_jarynowski_corr.pdf [dostęp: 7 XI 2022].
Kessler G., How the right embraced Russian disinformation about ‘U.S. bioweapons labs’ in Ukraine, „The Washington Post”, 11 III 2022 r., https://www.washingtonpost.com/politics/2022/03/11/how-right-embraced-russian-disinformation-about-us-bioweapons-labs-ukraine/ [dostęp: 7 VIII 2022].
Kędzierski M., Integracja czy połączenie. Analiza możliwości zwiększenia efektywności działania inspekcji weterynaryjnej oraz ochrony roślin i nasiennictwa, Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, https://efrwp.pl/publikacje/integracja-czy-polaczenie-analiza-mozliwosci-zwiekszenia-efektywnosci-dzialania-inspekcji-weterynaryjnej-oraz-ochrony-roslin-i-nasiennictwa/ [dostęp: 7 VIII 2022].
Kołodziejczyk A., Maciejewski J., Pieńkowski P., Grupy dyspozycyjne w dobie pandemii Covid-19, XVIII Zjazd Socjologiczny, Warszawa, 2022 r., https://zjazdpts.pl/grupy/grupy-dyspozycyjne-w-dobie-pandemii-covid-19/ [dostęp: 2 XI 2022].
Lentzow F., Littlewood J., Russia finds another stage for the Ukraine “biolabs” disinformation show, Bulletin of the Atomic Scientists, 8 VII 2022 r., https://thebulletin.org/2022/07/russia-finds-another-stage-for-the-ukraine-biolabs-disinformation-show/ [dostęp: 12 VIII 2022].
Maksymowicz S., Atak biologiczny i agroterrorystyczny na Polskę. Jakie scenariusze są prawdopodobne?, Nowa Konfederacja, 31 V 2022 r., https://nowakonfederacja.pl/atak-biologiczny-i-agroterrorystyczny-na-polske-jakie-scenariusze-sa-prawdopodobne/ [dostęp: 7 XI 2022].
Marek M., Rosyjska dezinformacja w Polsce – cele i przekazy, Centrum Badań nad Współczesnym Środowiskiem Bezpieczeństwa, 30 III 2022 r., https://infowarfare.pl/2022/03/30/rosyjska-dezinformacja-w-polsce-cele-i-przekazy/ [dostęp: 7 VIII 2022].
Monke J., Agroterrorism: Threats and preparedness, https://sgp.fas.org/crs/terror/RL32521.pdf [dostęp: 7 VIII 2022].
Normile D., African swine fever keeps spreading in Asia, threatening food security, „Science”, 2019 r., https://www.science.org/content/article/african-swine-fever-keeps-spreading-asia-threatening-food-security [dostęp: 7 VIII 2022].
OiE, Classification of diseases notifiable, https://www.oie.int/en/animal-health-in-the-world/the-world-animal-health-information-system/old-classification-of-diseases-notifiable-to-the-oie-list-a/ [dostęp: 29 VII 2022].
Radziejewski B., Widmo krąży po świecie. Widmo głodu, Nowa Konfederacja, 25 V 2022 r., https://nowakonfederacja.pl/widmo-krazy-po-swiecie-widmo-glodu/ [dostęp: 7 VIII 2022].
Special Eurobarometer: Antimicrobial resistance (in the EU), Directorate General for Communication, European Union, 2018 r., https://data.europa.eu/data/datasets/s2190_90_1_478_eng?locale=en [dostęp: 26 VI 2023].
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, https://www.bbn.gov.pl/ftp/dokumenty/Strategia_Bezpieczenstwa_Narodowego_RP_2020.pdf [dostęp: 13 III 2023].
Tajemnicze nasiona w paczkach z Chin, Polsat News, 5 VIII 2020 r., https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2020-08-05/tajemnicze-nasiona-w-paczkach-z-chin-zidentyfikowano-14-gatunkow-roslin/ [dostęp: 7 VIII 2022].
What next for vaccine diplomacy?, „The Economist”, 3 V 2021 r., https://www.eiu.com/n/campaigns/q2-global-forecast-2021/ [dostęp: 7 VIII 2022].
Wojskowe Ośrodki Medycyny Prewencyjnej, https://www.gov.pl/web/obrona-narodowa/wojskowe-osrodki-medycyny-prewencyjnej [dostęp: 2 III 2023].
W okresie ostatnich 48 godzin dynamicznie rośnie zagrożenie dezinformacyjne w tematyce wydarzeń #Ukraina #Rosja w polskiej przestrzeni internetowej, IBIMS, https://ibims.pl/komunikat-ws-szerzenia-dezinformacji-ws-sytuacji-na-ukrainie-w-polskiej-przestrzeni-internetowej/ [dostęp: 7 VIII 2022].
Xia Wei i in., How One Pandemic Led To Another: Asfv, the Disruption Contributing To Sars-Cov-2 Emergence in Wuhan, preprint, https://www.researchgate.net/publication/349628301_How_One_Pandemic_Led_To_Another_Asfv_the_Disruption_Contributing_To_Sars-Cov-2_Emergence_in_Wuhan [dostęp: 7 VIII 2022]. https://doi.org/10.20944/preprints202102.0590.v1.
Zarażone ASF dziki spadają z nieba? Mające być dowodem zdjęcie budzi poważne wątpliwości, Lublin112.pl, https://www.lublin112.pl/zarazone-asf-dziki-spadaja-nieba-majace-byc-dowodem-zdjecie-budzi-powazne-watpliwosci/ [dostęp: 7 VIII 2022].
Akty prawne
Konwencja o zakazie prowadzenia badań, produkcji i gromadzenia zapasów broni bakteriologicznej (biologicznej) i toksycznej oraz o ich zniszczeniu, sporządzona w Moskwie, Londynie i Waszyngtonie dnia 10 kwietnia 1972 r. (DzU z 1976 r. nr 1 poz. 1).
Protokoły dodatkowe do Konwencji genewskich z 12 sierpnia 1949 r., dotyczący ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych (Protokół I) oraz dotyczący ochrony ofiar niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych (Protokół II), sporządzone w Genewie dnia 8 czerwca 1977 r. (DzU z 1992 r. nr 41 poz. 175).
Protokół dotyczący zakazu używania na wojnie gazów duszących, trujących lub podobnych oraz środków bakterjologicznych (DzU z 1929 r. nr 28 poz. 278).
Informacje: Terroryzm – studia, analizy, prewencja, 2023, Numer 4 (4), s. 133 - 172
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Agroterroryzm z wykorzystaniem czynników biologicznych i zagrożenia z nim związane w Polsce i Europie w kontekście pandemii COVID-19 i wojny w Ukrainie
Agroterrorism involving biological agents and related threats in Poland and Europe in the context of the COVID-19 pandemic and the war in Ukraine
Publikacja: 15.09.2023
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC-BY-NC-SA
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 372
Liczba pobrań: 236