FAQ
Logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego

Chrześcijańskie ramy, żydowskie treści? Żydowskie kazania szkolne w Galicji

Data publikacji: 06.2023

Studia Judaica, 2023, Nr 1 (51), s. 41 - 68

https://doi.org/10.4467/24500100STJ.23.003.18220

Autorzy

Alicja Maślak-Maciejewska
Instytut Judaistyki, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Kraków, Polska
https://orcid.org/0000-0002-2164-0344 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Chrześcijańskie ramy, żydowskie treści? Żydowskie kazania szkolne w Galicji

Abstrakt

Christian Framework, Jewish Content? Jewish School Sermons in Galicia

The article is devoted to so-called “exhortations,” school sermons delivered to Jewish school youth in Galicia since the 1880s by Jewish teachers of religion. The author traces the roots of these sermons by analyzing the legal framework and the realms of Galician school that since the late 1860s became non-confessional. Sermons were part of religious education which in theory should have been provided to all children. The article shows that the Jewish exhortations, while retaining Jewish content, resembled Christian sermons in various ways (sources, length, language, typical features such as brevity, chronology of publication, even frequency of the words). Those affinities and relationship between both traditions are analyzed in the article.

Bibliografia

1. Źródła archiwalne

Archiwum Narodowe w Krakowie (ANK)

Zespół: Rada Szkolna Okręgowa Miejska w Krakowie, sygn. 29/1916/0/15.

Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (AŻIH)

Zespół: Gmina żydowska w Krakowie, sygn. 741/2, 744/1.

Centralnyj Derżawnyj Istorycznyj Archiw Ukrajiny we Lwowie (CDIAL)

Fond (zespół): Rada szkolna Krajowa, sygn. 178/1/1112;

Fond: Żydowska Gmina Wyznaniowa we Lwowie, sygn. 701/2/1544.

2. Źródła wydane

Cylkow Izaak, Kazania i nauki, Kraków 1913.

„Dwutygodnik Katechetyczny i Duszpasterski” 1904–1910.

„Dziennik Ustaw Państwa dla Królestw i Krajów w Radzie Państwa Reprezentowanych”1870.

Guttman Samuel Wolf, Bikkurim, t. 1: Zbiór egzort wygłoszonych dla dziatwy szkolnej żydowskiej, Lwów 1901.

Guttman Samuel Wolf, Kazania wygłoszone w lwowskiej synagodze na Starym Rynku, Lwów 1904.

„Izraelita” (Warszawa) 1905.

Jakimowski Marian, Zbiór najważniejszych ustaw i rozporządzeń w zakresie szkół ludowych w Galicyi z krótkim poglądem na rozwój krajowego ustawodawstwa szkolnego, Stanisławów 1912.

Jastrow Markus, Kazania miane podczas ostatnich wypadków w Warszawie r. 1861, Poznań 1862.

Józefowicz Feliks, Egzorty do młodzieży szkolnej, Lwów 1893.

Józefowicz Feliks, Egzorty do młodzieży szkolnej (adwentowe, świąteczne i pasyjne), Lwów 1895.

Korzeniowski Ignacy, Zbiór przepisów odnoszących się do Kościoła i duchowieństwa katolickiego na podstawie zbioru ustaw administracyjnych wydawanego pod redakcją radcy namiestnictwa Jerzego Piwockiego, Lwów 1900.

Kramsztyk Izaak, Kazania, Kraków 1892.

„Reichgesetzblatt für das Kaiserthum Oesterreich” 1868.

Sammlung der Normalien für den israelitischen Religionsunterricht an den Mittelschulen Österreichs. Im Auftrage des Verbandes der isr. Religionslehrer an den österreichischen Mittelschulen, Hrsg. Leopold Goldhammer, Wien 1912.

Sprawozdanie z posiedzeń ankiety w sprawie nauki religii mojżeszowej w szkołach galicyjskich odbytej dnia 11. lutego 1907 r. (na podstawie stenograficznego protokołu), Lwów 1907.

Szyper Natan, Obrazy z Pisma Świętego dla dojrzalszej młodzieży izraelickiej, Lwów 1896.

„Verordnungsblatt für das Ministerium für Cultus und Unterricht”1870.

„Wychowanie i Oświata”1905–1914.

3. Opracowania

Altmann Alexander, The New Style of Preaching in Nineteenth-Century German Jewry, [w:] Studies in Nineteenth-Century Jewish Intellectual History, red. Alexander Altmann, Cambridge 1964.

Bałaban Majer, Historia lwowskiej synagogi postępowej, Lwów 1937.

Brzozowski Mieczysław, Egzorta, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 4, red. Romuald Łukaszyk, Ludomir Bieńkowski, Feliks Gryglewicz, Lublin 1983.

Buchen Tim, Antisemitism in Galicia: Agitation, Politics, and Violence against Jews in the Late Habsburg Monarchy, New York–Oxford 2020.

Chrząszcz Czesław, Wychowawcy elit. Działalność katechetów galicyjskich szkół średnich w latach 1867–1918, Kraków 2014.

Greenberg Leonard A., Sermon, [w:] The Universal Jewish Encyclopedia, vol. 9, red. Isaac Landman, New York 1948.

Jacobs Louis, Preaching, [w:] Encyclopaedia Judaica, second edition, vol. 16, red. Fred Skolnik, Thomson Gale, Detroit 2007.

Kazania dla młodzieży żydowskiej w Galicji, wybór i oprac. Alicja Maślak-Maciejewska, Warszawa 2021.

Kosik Zbigniew, Egzorta w kaznodziejstwie szkolnym, Kraków 2004.

Łapot Mirosław, Egzorta jako forma edukacji religijnej uczniów żydowskich w szkołach publicznych we Lwowie (1867–1939), „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika” 21 (2012).

Łapot Mirosław, Religia mojżeszowa w szkolnictwie publicznym we Lwowie w okresie autonomii galicyjskiej (1867–1918), Częstochowa 2019.

Obirek Stanisław, Homilies by Ozjasz Thon and the Ars Predicandiof the Polish Christian Tradition, [w:] A Romantic Polish-Jew: Rabbi Ozjasz Thon from Various Perspectives, red. Michał Galas, Shoshana Ronen, Kraków 2015.

Panuś Kazimierz, Zarys historii kaznodziejstwa w Kościele katolickim. Cz. 2: Kaznodziejstwo w Polsce od oświecenia do XX wieku, Kraków 2001.

Pelczar Roman, Szkoły Główne w Galicji w latach 1775–1873, Rzeszów 2021.

Preaching in Judaism and Christianity: Encounters and Developments from Biblical Times to Modernity, red. Alexander Deeg, Walter Homolka, Heinz-Günther Schöttler, Berlin–New York 2008.

Rędziński Kazimierz, Żydowskie szkolnictwo świeckie w Galicji w latach 1813–1918, Częstochowa 2000.

Szkolnictwo i oświata w Galicji 1772–1918, red. Julian Dybiec, Jerzy Krawczyk, Andrzej Meissner, Kazimierz Szmyd, Rzeszów 2015.

Świeboda Józef, Edukacja Żydów w Galicji 1772–1918, „Prace Historyczno-Archiwalne” 2 (1994).

Tabaka Zbigniew, Galicyjskie ustawodawstwo szkolne w okresie kampanii rezolucyjnej 1866–1873, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie. Prace Historyczne” (1972), nr 6.

4. Strona internetowa

https://voyant-tools.org/

Informacje

Informacje: Studia Judaica, 2023, Nr 1 (51), s. 41 - 68

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Chrześcijańskie ramy, żydowskie treści? Żydowskie kazania szkolne w Galicji

Angielski:

Christian Framework, Jewish Content? Jewish School Sermons in Galicia 

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-2164-0344

Alicja Maślak-Maciejewska
Instytut Judaistyki, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Kraków, Polska
https://orcid.org/0000-0002-2164-0344 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Instytut Judaistyki, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Kraków, Polska

Publikacja: 06.2023

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Alicja Maślak-Maciejewska (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski