FAQ

Nauczyciel łamiący wzorce męskości. Przypadek Stanisława Szołajskiego – profesora c.k. Gimnazjum w Jarosławiu z czasów Wielkiej Wojny

Data publikacji: 30.12.2024

Rocznik Przemyski. Historia, 2024, 1 (30) 2024, s. 215 - 232

https://doi.org/10.4467/24497347RPH.24.011.20515

Autorzy

Tomasz Pudłocki
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
https://orcid.org/0000-0001-7527-0919 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Nauczyciel łamiący wzorce męskości. Przypadek Stanisława Szołajskiego – profesora c.k. Gimnazjum w Jarosławiu z czasów Wielkiej Wojny

Abstrakt

This paper is a case study of an offence committed by a Galician teacher, Stanisław Szołajski, who overstepped the social norms related to his profession, social gender and social status. The author analyses the case of Stanisław Szołajski, a professor of history and geography at the Gimnazjum School in Jarosław under Austro-Hungarian rule, who committed an act against social conventions. That event is a pretext for reflecting on how young secondary school teachers found it hard to adjust to the environment of provincial towns and get disciplined by school supervisors, which became a real problem, especially during the Great War. Szołajski, through his loss of self-control and provoking a public row, broke the moral norms ascribed to men and male teachers. That event shows that apart from granting sick leaves in the Galician school system, no psychological support was provided for the teachers who had difficulty adapting to a new environment. Those who did not conform to social norms were just moved to new schools in other places or dismissed altogether.

Bibliografia

Pobierz bibliografię
Źródła archiwalne:

Центральний державний історичний архів України, м. Львів: Fond 178 Rada Szkolna Krajowa, opis 3, sprawa 508.

Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego: Państwowa Komisja Egzaminów Nauczycielskich 26, Szołajski Stanisław.

Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich: AmJ sygn. 41: Protokoły posiedzeń Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych w Jarosławiu.

Źródła drukowane:

XXVIII Sprawozdanie Dyrekcji c.k. Gimnazjum w Jarosławiu za rok 1912, Jarosław 1912.

XXX Sprawozdanie Dyrekcji c.k. Gimnazjum w Jarosławiu za rok 1914, Jarosław 1914.

XXXI Sprawozdanie Dyrekcji c.k. Gimnazjum w Jarosławiu za rok 1916, Jarosław 1916.

XXXIII Sprawozdanie Dyrekcji c.k. Gimnazjum w Jarosławiu za rok 1918, Jarosław 1918.

Sprawozdanie Dyrekcji c.k. I Gimnazjum w Rzeszowie za rok 1912, Rzeszów 1912.

Sprawozdanie Dyrekcji c.k. I Gimnazjum w Rzeszowie za rok 1913, Rzeszów 1913.

Sprawozdanie Dyrekcji II Państwowego Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego w Tarnopolu za rok szkolny 1937/38, Tarnopol 1938.

Sprawozdanie Dyrekcji II Państwowego Gimnazjum w Tarnopolu za rok szkolny 1928/29, Tarnopol 1929.

Sprawozdanie Dyrekcji II Państwowego Gimnazjum w Tarnopolu za rok szkolny 1929/30, Tarnopol 1930.

Sprawozdanie Dyrekcji II Państwowego Gimnazjum w Tarnopolu za rok szkolny 1930/31, Tarnopol 1931.

Sprawozdanie Dyrekcji II Państwowego Gimnazjum w Tarnopolu za rok szkolny 1931/32, Tarnopol 1932.

Sprawozdanie Dyrekcji III Państwowego Liceum i Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w Tarnopolu za rok szkolny 1934/35–1938/39, Tarnopol 1939.

Akty prawne:

Zbiór ustaw i rozporządzeń administracyjnych. Z inicjatywy lwowskiego Towarzystwa prawniczego opracowany przez fachowe siły, red. J. Piwocki, t. 3, Lwów 1901.

Wspomnienia:

T. Skorecki, W tarnopolskim gimnazjum. Fragmenty wspomnień, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1977, t. 16, z. 2.

Opracowania:

Corpus studiosorum Universitatis Iagellonicae 1850/51–1917/18S–Ś, red. K. Stopka, Kraków 2014.

M. Foucault, Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, tłum. T. Komendant, Warszawa 1998.

J. Hoff, Inteligencja galicyjska – niepokorna czy lojalna?, „Rocznik Przemyski” t. 46, 2010, z. 4: Historia.

J. Hoff, Miejsce wykształcenia we wzorze człowieka dobrze wychowanego w XIX wieku, w: Galicja i jej dziedzictwo, t. 20: Historia wychowania. Misja i edukacja, red. K. Szmyd, J. Dybiec, Rzeszów 2008.

J. Hoff, Mieszkańcy małych miast Galicji Wschodniej w okresie autonomicznym, Rzeszów 2005.

J. Hoff, Społeczność małego miasta galicyjskiego w dobie autonomii, Rzeszów 1992.

J.M. Hołub, Społeczność Jarosławia w latach 1918–1939, Jarosław 2022.

I. Ihnatowicz, Urzędnicy galicyjscy w dobie autonomii, w: Społeczeństwo polskie XVIII i XIX wieku. Studia o uwarstwieniu i ruchliwości społecznej, red. J. Leskiewiczowa, t. 6, Warszawa 1974.

J. Kowalewski, Codzienność – lokalność – styl życia. Uwagi o założeniach epistemologicznych antropologii historycznej, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” R. 45, 2011, nr 1 (292).

H. Kramarz, Nauczyciele gimnazjalni Galicji 1867–1914. Studium historyczno-socjologiczne, Kraków 1987.

Księga pamiątkowa Jubileuszu 100-lecia I Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego w Jarosławiu, 1884–1984, Jarosław 1987.

Księga pamiątkowa poświęcona zjazdowi jubileuszowemu z okazji 50-lecia istnienia Gimnazjum I w Jarosławiu, 1884–1934, Jarosław 1934.

J. Kuca, O wojnie i pokoju w Jarosławskiem, 1867–1918. Rzecz o codziennym życiu mieszkańców, Mołodycz 2017.

T. Ochenduszko, Leksykon nauczycieli i wychowanków I Gimnazjum i Liceum w Rzeszowie urodzonych pomiędzy XVII wiekiem a 1945 rokiem, Rzeszów 2010.

T. Pudłocki, Donosicielstwo, niespełnione ambicje czy zdrada stanu? Problemy środowiska oświatowego Stanisławowa w latach 19141915 w świetle śledztwa przeciwko dyrektorowi I gimnazjum Michałowi Jezienickiemu, „Krakowskie Pismo Kresowe” R. 12, 2020: Pogranicza codzienności.

T. Pudłocki, Dzieje pewnego konfliktu – z historii kierownictwa Kazimierza Midowicza w gimnazjum jasielskim, w: Jasło. Szkice do portretu miasta i regionu, red. K. Ruszała, Kraków 2019, Acta Civitatis Iaselensis, vol. 1.

T. Pudłocki, Eugeniusz Flis – człowiek wielu miejsc, „Nasz Przemyśl” 2018, nr 4 (162).

T. Pudłocki, „Grono nauczycielskie już nie jest tak zharmonizowane jak było dawniej” – środowisko profesorów dębickiego gimnazjum przed I wojną światową, w: Prowincja galicyjska wokół I wojny światowej. Konteksty, porównania, przykłady, red. T. Pudłocki, A.S. Więch, Przemyśl 2014.

A. Puszka, Nauczyciele historii i geografii państwowych szkół średnich w Galicji w okresie autonomii, Lublin 1999.

A. Rega, Płeć – sprawa polityczna, w: Oczekiwania kobiet i wobec kobiet. Stereotypy i wzorce kobiecości w kulturze europejskiej i amerykańskiej, red. B. Płonka-Syroka, J. Radziszewska, A. Szlagowska, Warszawa 2007.

S. Schadat, Szalone kobiety, nerwowi mężczyźni. Historia i gender na przełomie wieków, w: Nowa świadomość płci w modernizmie. Studia spod znaku gender w kulturze polskiej i rosyjskiej u schyłku stulecia, red. G. Ritz, Ch. Binswanger, C. Scheide, Kraków 2000.

Z. Skorski, Nauczyciel poza szkołą, „Muzeum” 1917.

J. Starnawski, Wilusz Adam, w: Słownik badaczy literatury polskiej, t. 3, Łódź 2000.

N. Stegmann, Paradygmaty nauk przyrodniczych, ruch kobiecy i kategoria „sex”. O ustaleniu ról płciowych w polskim ruchu na rzecz moralności w przededniu pierwszej wojny światowej, w: Nowa świadomość w modernizmie. Studia spod znaku gender w kulturze polskiej i rosyjskiej u schyłku stulecia, red. G. Ritz, Ch. Binswanger, C. Scheide, Kraków 2000.

J. Szymczak-Hoff, Życie towarzyskie i kulturalne Rzeszowa w dobie autonomii Galicji, Rzeszów 1993.

A. Wondaś, Szkice do dziejów Jarosławia, t. 2, Jarosław 1936.

А. Вараниця, Покірні Прометеї. Учителі народних шкіл Галичини другої половини ХІХ – початку ХХ століття, Львів 2020.

Netografia:

Informacje

Informacje: Rocznik Przemyski. Historia, 2024, 1 (30) 2024, s. 215 - 232

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski: Nauczyciel łamiący wzorce męskości. Przypadek Stanisława Szołajskiego – profesora c.k. Gimnazjum w Jarosławiu z czasów Wielkiej Wojny
Angielski: A Teacher Breaking the Rules of Manliness. The Case of StanisłAw SzołAjski – A Professor at the Imperial and Royal Gimnazjum School in Jarosław During the Great War

Autorzy

https://orcid.org/0000-0001-7527-0919

Tomasz Pudłocki
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
https://orcid.org/0000-0001-7527-0919 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Publikacja: 30.12.2024

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC-BY-NC-SA  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Tomasz Pudłocki (Autor) - 100%

Informacje o autorze:

Tomasz Pudłocki – doktor habilitowany nauk humanistycznych ze specjalności historia kultury, nauki i wychowania, profesor uczelni, wykładowca w Instytucie Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Stypendysta Fundacji Fulbrighta, Fundacji Kościuszkowskiej, Instytutu Piłsudskiego w Ameryce i Czeskiej Akademii Nauk. Dyrektor Archiwum Nauki PAN i PAU w latach 2021–2023. Kierunki badań: historia społeczno-kulturalna Galicji, historia kobiet XIX i XX w., polsko-brytyjskie i polsko-amerykańskie relacje intelektualne. Publikacje: Ambasadorzy idei. Wkład intelektualistów w promowanie pozytywnego wizerunku Polski w Wielkiej Brytanii w latach 1918–1939, Kraków 2015, Szekspir i Polska. Życie Władysława Tarnawskiego (1885–1951), Rzeszów – Warszawa 2023; redaktor naukowy tomów: Intellectuals and World War I. A Central European Perspective, Kraków 2018 (wraz z Kamilem Ruszałą); „Rocznik Przemyski. History” vol. 55, 2019, issue 3 (23): “For Your Freedom and Ours”. Polonia and the Struggle for Polish Independence (wraz z Andrew K. Wise’em); Centrum światów jest tutaj – Galicja jako punkt odniesień. Interdyscyplinarny projekt artystyczno-naukowy, Rzeszów 2021 (wraz z Jadwigą Sawicką); Postwar Continuity and New Challenges in Central Europe, 1918-1923. The War that Never Ended, New York-London 2022 (wraz z Kamilem Ruszałą).

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski