2025 (11) 1

Nie masz jeszcze konta?

Zarejestruj się

Rocznik Administracji Publicznej

O czasopiśmie

2025

Data publikacji: 28.04.2025

Licencja: CC BY-NC-ND

Redakcja

Redaktor naczelny Agata Nodżak

Zastępca redaktora naczelnego Monika Skowrońska

Sekretarz redakcji Piotr Uhma

Zawartość numeru

Prawo i administracja w dobie rozwoju nowych technologii

Prawne aspekty walki z dezinformacją i fake newsami w przestrzeni internetowej

Magdalena Banasik, Wiktoria Bocheńska, Wiktoria Dziubaczka, Aleksandra Bodziony

Rocznik Administracji Publicznej, 2025 (11) 1, 2025, s. 9-18

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.25.001.21293

Artykuł stanowi próbę przybliżenia zagadnienia dezinformacji i fake newsów w przestrzeni internetowej oraz planu działania w walce z nimi z uwzględnieniem prawnych aspektów tych pojęć. Czy wykorzystując dotychczasowe i nowe przepisy prawne, jesteśmy zdolni przeciwdziałać powstawaniu dezinformacji i fake newsów w sieci? Dzięki stosowaniu odpowiednich przepisów prawnych możliwe jest ograniczenie powstawania dezinformacji i fake newsów w Internecie, jednak efektywność przepisów zależy od ich właściwego wdrożenia oraz adaptacji do dynamicznie zmieniającego się środowiska cyfrowego. zastosowania – wraz z wprowadzeniem do problemu oraz jego istotności w kontekście społeczeństwa informacyjnego. Artykuł skupia się na analizie prawnej, w której przywołano aspekty prawne oraz rozwiązania przyjęte w poszczególnych państwach europejskich, mogące usprawnić działania mające na celu zwalczanie dezinformacji, co z kolei pozwala zdefiniować perspektywy na przyszłość. W dzisiejszym świecie, gdzie środki masowego przekazu stanowią ważną rolę w życiu każdego człowieka, dezinformacja posiada wyjątkowo potężną zdolność oddziaływania na całe społeczeństwo, także w sferze prawnej.

PDF

Rozwój sztucznej inteligencji a odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych

Hanna Cedzyńska

Rocznik Administracji Publicznej, 2025 (11) 1, 2025, s. 19-36

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.25.002.21294

Sztuczna inteligencja jest powszechnie używanym terminem, a mimo to nie została jeszcze jednoznacznie zdefiniowana. Naukowcy podejmują próby wyjaśnienia tego pojęcia od lat 50. ubiegłego wieku, jednakże tempo, w jakim nowe technologie się rozwijają, sprawia, że każda definicja szybko traci aktualność. Wraz z wprowadzeniem terminu „sztuczna inteligencja” pojawił się problem, czy określenie „sztuczna” i „inteligencja” nie wykluczają się wzajemnie.
Niniejszy artykuł ma na celu analizę obecnego stanu prawnego w kontekście naruszeń dóbr osobistych przez AI oraz rozważenie, czy sztuczna inteligencja powinna podlegać analogicznym obostrzeniom prawnym co ludzie. Utrwalone w polskim systemie prawa rodzaje odpowiedzialności cywilnej nie są wystarczające w obliczu rozwoju nowych technologii. Coraz częściej mówi się o naruszeniach spowodowanych użyciem sztucznej inteligencji, zwłaszcza w kontekście dóbr osobistych. Należą do nich bowiem m.in. dobre imię, cześć czy szeroko pojęta twórczość, które bez trudu mogą być naruszone także w świecie wirtualnym, gdzie sztuczna inteligencja odgrywa coraz większą rolę. Szczególnie istotne jest zatem rozważenie, czy obecne przepisy mogą sprostać wymaganiom, jakie sztuczna inteligencja stawia w kontekście odpowiedzialności cywilnej, tj. przede wszystkim, czy AI powinna w świetle prawa odpowiadać na analogicznych zasadach jak człowiek.

PDF

Zasady konstytucyjne a wyzwania wynikające z rozwoju sztucznej inteligencji

Bartłomiej Jakson

Rocznik Administracji Publicznej, 2025 (11) 1, 2025, s. 37-48

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.25.003.21295

Rozwój sztucznej inteligencji (SI) stawia przed społeczeństwem wyzwania nie tylko technologiczne, ale także prawne i etyczne. W niniejszym artykule zawarta zostanie interdyscyplinarna analiza wpływu rozwoju SI na kwestie prawne i etyczne, ze szczególnym uwzględnieniem polskiego kontekstu. Analiza skupia na się zasadach konstytucyjnych, które mogą być w niedalekiej przyszłości narażone na wyzwania z związku z rozwojem sztucznej inteligencji. Artykuł przedstawia, jak rozwój SI wpływa na zagwarantowane wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywateli w Konstytucji RP oraz jak krajowe sądy i trybunały oraz organy kontroli publicznej i ochrony praw człowieka interpretują, rozumieją oraz modyfikują i reinterpretują prawo związku z rozwojem sztucznej inteligencji. Ponadto analizie zostanie poddana etyczna implikacja stosowania sztucznej technologii, w kontekście narastającej automatyzacji. Wskazane zostaną możliwe rozwiązania prawne i polityczne, które mogą zapewnić równowagę między rozwojem SI a ochroną praw człowieka i obywatela. Artykuł ma nie tylko stanowić wkład w dyskusję na temat wyzwań prawnych związanych z rozwojem sztucznej inteligencji, ale także podkreślać konieczność dostosowania zasad konstytucyjnych do wyzwań wynikających z rozwoju SI. Zaproponowane w nim konstruktywne rozwiązania legislacyjne i polityczne mogą pomóc w zapewnieniu harmonii między wolnościami, prawami i obowiązkami człowieka i obywatela a rozwojem sztucznej inteligencji, z zachowaniem fundamentalnych zasad równości, sprawiedliwości społecznej i konstytucyjnego demokratycznego państwa prawnego. Należy stwierdzić, że sztuczna technologia nie jest zagrożeniem, jeśli jest dobrze wykorzystywana.

PDF

Aspekty etyczne w używaniu nowych technologii przez administrację samorządową

Aleksandra Kasicka, Julia Bucior

Rocznik Administracji Publicznej, 2025 (11) 1, 2025, s. 49-66

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.25.004.21296

Przedmiotem artykułu jest określenie, z jakich nowych technologii korzystają samorządy administracyjne w Polsce oraz w jakim stopniu technologie te są etyczne. Współczesny świat charakteryzuje się ich dynamicznym rozwojem; coraz szerzej wykorzystywane są w różnych dziedzinach życia, w tym w administracji publicznej. Obecnie samorządy administracyjne w Polsce częściej sięgają po innowacyjne rozwiązania, dostrzegając w nich potencjał pozwalający na usprawnienie działalności i poprawę jakości świadczonych usług. Ponadto w niniejszym artykule określono sposób implementacji nowych technologii używanych przez samorządy, a także – moralnego postępowania, szeroko rozumianego jako wpływ na społeczeństwo, np. w zakresie dyskryminacji, przetwarzania danych osobowych, bezpieczeństwa oraz zasadności stosowania tych technologii względem prawa. Bazując na publikacjach naukowych oraz prawnych, takich jak wytyczne Komisji Europejskiej w sprawie etyki dotyczącej sztucznej inteligencji i jej wprowadzania oraz użytkowania, omówiono postrzeganie słuszności i poprawności wykorzystywania przez samorządy administracyjne różnych technologii, które mogą rzutować negatywnie bądź pozytywnie na ludzi.

PDF

Świadomość społeczna na temat bezpieczeństwa danych osobowych w świecie sztucznej inteligencji

Weronika Koczot, Magdalena Kuzera, Monika Łasocha

Rocznik Administracji Publicznej, 2025 (11) 1, 2025, s. 67-84

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.25.005.21297

Celem niniejszego artykułu jest analiza świadomości społecznej na temat bezpieczeństwa danych osobowych w świecie sztucznej inteligencji. Szczególnie w ostatnich latach wraz z prężnym rozwojem AI dostrzec możemy jej powiązanie z danymi osobowymi, które wykorzystuje na wielu płaszczyznach. Artykuł zawiera analizę różnych regulacji prawnych wraz z ich rozwojem, także na płaszczyźnie Unii Europejskiej. Świadomość społeczna na temat bezpiecznego wykorzystania sztucznej inteligencji nie jest zadowalająca i odbiega od stanu faktycznego, wielu respondentów nie zna zarówno żadnych regulacji prawnych, jak i sposobów ochrony przed niechcianym wykorzystaniem danych osobowych przez AI (ang. artificial intelligence). Opisane zostały również liczne zagrożenia związane z nielegalnym użyciem danych osobowych przez sztuczną inteligencję, a także propozycje ochrony przed nimi.

PDF

Wyzwania i perspektywy praw autorskich w kontekście prac generowanych przez sztuczną inteligencję

Zuzanna Komadowska

Rocznik Administracji Publicznej, 2025 (11) 1, 2025, s. 85-102

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.25.006.21298

Sztuczna inteligencja (SI) jest coraz bardziej zaawansowana oraz wytwarza autentyczne i złożone treści artystyczne, literackie i muzyczne. Wraz z jej rozwojem pojawiają się istotne pytania dotyczące praw autorskich: Czy dzieła wygenerowane przez SI powinny być uznawane za chronione prawem autorskim? Jak można skutecznie zarządzać prawami autorskimi w przypadku twórczości generowanej przez SI? Celem artykułu jest analiza aktualnych kwestii związanych z prawami autorskimi w kontekście twórczości generowanej przez sztuczną inteligencję, z uwzględnieniem różnorodnych aspektów prawnych, technologicznych, etycznych i społecznych, a także zaproponowanie rozwiązań i omówienie perspektyw rozwoju prawnego w tym obszarze. Praca opiera się na interdyscyplinarnym podejściu – łączy w sobie analizę prawną, studia przypadków oraz opinie ekspertów w dziedzinie prawa autorskiego i sztucznej inteligencji. Przeprowadzona analiza porównawcza istniejących przepisów prawnych oraz praktyk stosowanych w różnych krajach pozwoli zidentyfikować najbardziej efektywne rozwiązania.

PDF

Potencjalne zagrożenia wynikające z wykorzystania sztucznej inteligencji w ramach pracy policyjnej

Michał Kozioł

Rocznik Administracji Publicznej, 2025 (11) 1, 2025, s. 103-126

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.25.007.21299

Wraz z rozwojem narzędzi i rozwiązań technologicznych pojawia się próba zaaplikowania nowych technologii w ramach działań administracji, tak aby umożliwić sprawniejsze wykonywanie obowiązków, w tym również przez służby policyjne. Jednym z odwiecznych problemów policji była niemożność odnalezienia sprawcy po samym opisie twarzy, jednak postęp technologiczny umożliwił zawieranie wizerunków sprawców na zdjęciu, co przyczyniło się do sprawniejszego odnajdywania poszukiwanych osób. Obecnie policja staje przed nowym wyzwaniem etycznym, jakim jest zastosowanie sztucznej inteligencji (SI) w kontekście identyfikacji osób podejrzanych spośród wizerunków podobnych osób. Tematem niniejszego artykułu jest przedstawienie problemów, które mogą wyniknąć w przypadku zmasowanego zaimplementowania sztucznej inteligencji do pracy policyjnej, możliwości przeciwdziałania im oraz sprawdzenie zgodności korzystania ze sztucznej inteligencji w obecnym stanie prawnym Polski i UE.

PDF

Cyberbezpieczeństwo w perspektywie rozwoju e-partycypacji i w obliczu zagrożeń ery cyfrowej

Piotr Lebelt, Oskar Radłowski

Rocznik Administracji Publicznej, 2025 (11) 1, 2025, s. 127-142

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.25.008.21300

Era cyfrowa niesie ze sobą dynamiczny rozwój technologii informatycznych, które zaczęły opanowywać każdą gałąź naszego życia, zmieniając sposób, w jaki społeczeństwo komunikuje się i uczestniczy w życiu społecznym. Wymusiła zmiany w administracji publicznej i dostosowała ją do potrzeb obywateli. Elektroniczna partycypacja stanowi przedmiot zainteresowania badaczy, organizacji międzynarodowych oraz instytucji władzy państwowej i lokalnej. Rozwój różnorodnych form e-partycypacji otwiera przed nami wiele możliwości, jednak stawia również liczne wyzwania. W analizie zawartej w niniejszym artykule skupiamy się na identyfikacji kluczowych zagrożeń, takich jak dezinformacja, cyberprzemoc czy zagrożenia związane z ochroną prywatności. Przenikanie się życia w Internecie i w świecie realnym jest przyczyną coraz większych przemian gospodarczych, społecznych i kulturowych, w szczególności dotyczących ochrony danych osobowych, integralności systemów informatycznych oraz przeciwdziałania atakom cybernetycznym. Rozwój nowych technologii prowadzi do automatyzowania procesów administracyjnych w społeczeństwie. Wraz z rozwojem pojawiają się nowe potrzeby w zakresie komunikacji i funkcjonowania społeczeństwa w procesach obywatelskich. Pomimo widocznych zalet tego zjawiska powstaje także niebezpieczeństwo w postaci cyberprzestępstw tym samym rozwój nowych technologii wymaga udzielenia odpowiedzi na pytania związane z faktycznym stopniem ochrony, a także z gotowością na pełne wdrożenie informatycznych rozwiązań w zakresie partycypacji obywatelskiej w erze cyfrowej. Poprzez analizę tych aspektów chcemy dostarczyć kompleksowego spojrzenia na świat e-partycypacji, zwracając uwagę na trudności i na potencjalne korzyści, jakie niesie ze sobą ta nowa forma interakcji społecznej. Warto się zastanowić, czy wprowadzone do tej pory systemy działań są wystarczająco optymalne dla zapewnienia bezpieczeństwa i swobodnego wykorzystywania możliwości technologicznych w życiu obywatelskim, jakie mechanizmy regulacyjne oraz społeczne powinny być wprowadzone, aby maksymalnie wykorzystać potencjał e-partycypacji przy jednoczesnym minimalizowaniu jej negatywnych skutków.

PDF

Transformacja administracji publicznej w kontekście koncepcji one-stop government

Kamil Miczek

Rocznik Administracji Publicznej, 2025 (11) 1, 2025, s. 143-166

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.25.009.21301

Koncepcja one-stop government to częściowo realizowany już w Polsce zbiór środków mających na celu usprawnienie dostępu obywateli i przedsiębiorstw do usług publicznych poprzez integrację, centralizację i digitalizację procesów administracyjnych. Rozwój technologii informatycznych nadał jej większe znaczenie i rozszerzył możliwości jej wdrażania, a co za tym idzie – potencjalnego zwiększenia efektywności i ograniczenia biurokratyzacji sektora usług publicznych. Obecnie dzięki rządowym aplikacjom i stronom internetowym w Polsce możliwe jest załatwianie niektórych spraw z zakresu działalności administracyjnej za pośrednictwem usług elektronicznych. W tej pracy analizie poddana zostanie koncepcja one-stop government oraz stopień jej wdrożenia i obecności w sektorze usług świadczonych przez jednostki administracji publicznej w Polsce.

PDF

Wdrożenie publicznej usługi rejestrowanego doręczenia elektronicznego na płaszczyźnie samorządu terytorialnego w wymiarze prawnym, proceduralnym i organizacyjnym – wybrane zagadnienia

Agata Nodżak

Rocznik Administracji Publicznej, 2025 (11) 1, 2025, s. 167-192

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.25.010.21302

W Komunikacie Ministra Cyfryzacji z 12 lipca 2024 r. zmieniającym komunikat w sprawie określenia terminu wdrożenia rozwiązań technicznych niezbędnych do doręczania korespondencji z wykorzystaniem publicznej usługi rejestrowanego doręczenia elektronicznego lub publicznej usługi hybrydowej oraz udostępnienia w systemie teleinformatycznym punktu dostępu do usług rejestrowanego doręczenia elektronicznego w ruchu transgranicznym zostały określone terminy, w których poszczególne podmioty zostały zobowiązane do wdrożenia stosowania Krajowego Systemu Doręczeń Elektronicznych. Jedną z takich kategorii podmiotów zobowiązanych są podmioty funkcjonujące na płaszczyźnie samorządu terytorialnego. Jednocześnie z końcem 2024 r. w drodze nowelizacji ustawy o doręczeniach elektronicznych zostały wprowadzone dodatkowe rozwiązania mające na celu ułatwienie procesu wdrożenia usług e-doręczeń oraz wprowadzające tzw. okres przejściowy w tym procesie. To, jakie działania powinny zostać podjęte na płaszczyźnie samorządu terytorialnego i czy kolejne zmiany legislacyjne służą pomocą w ich podejmowaniu, stanowi przedmiot rozważań w niniejszym artykule.

PDF

Technologie deepfake w zakresie danych osobowych

Oliwia Rajtar

Rocznik Administracji Publicznej, 2025 (11) 1, 2025, s. 193-210

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.25.011.21303

Manipulacja informacją w środkach masowego przekazu nie jest zjawiskiem nowym. Wraz z rozwojem coraz nowszych technologii zjawisko to wchodzi na niebezpiecznie wysoki poziom, przez co zwiększa się ryzyko pojawienia się dezinformacji w social mediach. Możliwości, jakie obecnie daje Internet, są często wykorzystywane do rozpowszechniania nieprawdziwych, krzywdzących informacji na temat różnych organizacji i osób prywatnych. Rozwijanie nowych technologii często wykorzystywane jest w sposób niezgodny z pierwotnym zamysłem ich kreatorów. Tak też z początkiem poprzedniej dekady dużym zagrożeniem w mediach stała się technologia deepfake, która przy pomocy sztucznej inteligencji potrafi przekształcić obraz człowieka nawet do formy wideo. Proces ten polega na dokładnej analizie twarzy w celu połączenia ich lub zmienienia ze sobą; wszystko to dzieje się przy pomocy sztucznej inteligencji. Doskonalenie tego rodzaju technologii wykracza aktualnie poza sferę rozrywkową, gdyż technologie wykorzystywane są coraz częściej do podszywania się pod kogoś w Internecie lub do próby znieważenia osoby prywatnej. Przy czym należy pamiętać, że wizerunek danej osoby należy do danych osobowych tej konkretnej jednostki. W związku z tym wizerunek podlega ochronie. Technologie pozwalające na podszywanie się pod konkretną osobę lub na bezprawne wykorzystanie jej wizerunku prowadzą w konsekwencji do kradzieży tożsamości, oszustw politycznych, manipulacji wyborczych, rozszerzania się fake newsów czy też do popularyzacji formy szantażu, jaką jest sextortion, gdzie sprawca grozi publikacją nagich filmów lub zdjęć, które stworzone zostały przy użyciu AI.

PDF

Proceduralne prawo administracyjne

Procedury bezpieczeństwa chemicznego w Polsce

Piotr Dunaj

Rocznik Administracji Publicznej, 2025 (11) 1, 2025, s. 211-224

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.25.012.21304

Przedmiotem artykułu jest określenie procedur bezpieczeństwa chemicznego w Polsce. Opierają się one na zasadach Dobrej Praktyki Laboratoryjnej (GLP), które Rzeczpospolita Polska jako członek Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) jest zobowiązana stosować. Co więcej, reguły stosowania zasad GLP wynikają również z prawa Unii Europejskiej. W artykule omówiono postanowienia ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach oraz rozporządzeń, które szczegółowo określają procedury stosowania zasad GLP. Przedmiotem opracowania jest organizacja procesu realizacji zasad GLP. W artykule przeprowadzono analizę postępowania w sprawie uzyskania przez ośrodki badawcze certyfikatu GLP, omówiono procedurę kontroli i weryfikacji, którą przeprowadzają inspektorzy Biura do Spraw Substancji Chemicznych, a także zwrócono uwagę na konsekwencje, jakie wiążą się z negatywnym wynikiem przeprowadzonych procedur. Zdaniem autora, procedury związane ze stosowaniem zasad GLP stanowią właściwą podstawę bezpieczeństwa chemicznego w Polsce.

PDF

Prawo i administracja w wymiarze europejskim i międzynarodowym

Świadomość prawna studentów wybranych państw europejskich na podstawie badań własnych

Anna Gądek, Kamil Rębacz

Rocznik Administracji Publicznej, 2025 (11) 1, 2025, s. 225-244

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.25.013.21305

Przedmiotem prezentowanych badań jest świadomość prawna studentów żyjących w różnych europejskich państwach i różnej kulturze prawnej. Świadomość prawna jest częścią kultury prawnej i składają się na nią tak ważne elementy, jak znajomość prawa, gotowość do jego przestrzegania czy ocena prawa. Głównym problemem badawczym było uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy występują różnice w poziomie świadomości prawnej studentów żyjących w różnych państwach europejskich i różnych systemach prawnych. Założono, że na poziom świadomości prawnej danego społeczeństwa, zwłaszcza w obszarze znajomości prawa, wpływ ma edukacja prawna. Chociaż w Polsce nie istnieją systemowe rozwiązania dotyczące edukacji prawnej, postawiono tezę, że świadomość prawna polskiej młodzieży na tle innych państw europejskich jest na porównywalnym poziomie, nawet przy braku wsparcia edukacji prawnej ze strony państwa. Zweryfikowano także następujące hipotezy: głównym źródłem wiedzy studentów o obowiązującym prawie jest Internet; studenci rzadko korzystają z profesjonalnej pomocy prawnej; studenci aktywnie uczestniczą w życiu politycznym swojego kraju; największy wpływ na poziom świadomości prawnej ma edukacja. Badania zakładały aspekt porównawczy i prezentują wyniki pozyskane od polskich respondentów na tle wyników otrzymanych od respondentów z innych państw. Badaniami ankietowymi objętych zostało 200 studentów w wieku od 19 do 25 lat z czterech państw europejskich (Polska, Austria, Niderlandy, Wielka Brytania). Byli to studenci znanych uczelni i losowo wybranych kierunków, niezwiązanych ze studiami prawniczymi.

PDF

Typologia migracji w okresie napięć i zagrożeń – rozważania z uwzględnieniem idei godności człowieka w praktyce praw człowieka

Kamil Strzępek

Rocznik Administracji Publicznej, 2025 (11) 1, 2025, s. 245-274

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.25.014.21306

Migracja nie jest zjawiskiem jednorodnym. Czynniki ekonomiczne, demograficzne, polityczne i inne mają wpływ na kształtowanie się odmiennych wzorców „korytarzy migracyjnych” na świecie. Pierwszym celem badań było określenie typów migracji na podstawie kryterium jej przyczyn. Drugim celem było określenie podstawowych koncepcji godności człowieka występujących w praktyce praw człowieka i zestawienie ich z określonymi typami migracji. Trzecim celem było udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy w prawie międzynarodowym publicznym istnieje prawo wjazdu na terytorium innego państwa i czy jest ono połączone z określonym typem migracji. Opisane badania zostały przeprowadzone z perspektywy uniwersalnej. Metoda dogmatyczno-prawna została wykorzystana do ustalenia treści przyjętych pojęć oraz obowiązującego prawa. Przy określeniu typów migracji został uwzględniony kontekst społeczny. Badania wykazały, że oprócz podstawowych typów migracji, tj. przymusowej i dobrowolnej, można wyróżnić migrację nieregularną i migrację będącą elementem wojny hybrydowej. W odniesieniu do migracji przymusowej można stwierdzić, że godność migrantów rozumiana jest w sposób najbardziej uniwersalny, tj. jako godność wynikająca z przynależności do gatunku ludzkiego (łac. Homo sapiens). W kontekście migracji dobrowolnej godność migrantów rozumiana jest jako zdolność człowieka do działania w określony sposób i bez ingerencji z zewnątrz. W kontekście migracji będącej elementem wojny hybrydowej można zaś stwierdzić, że stanowi ona przykład naruszenia godności migrantów. Ponadto badania wykazały, że występujące w prawie międzynarodowym publicznym wypadki przyznania prawa wjazdu na terytorium państwa osobom niebędącym obywatelami tego państwa można określić jako odnoszące się do migracji dobrowolnej (głównie pracownicy migrujący, osoby świadczące usługi, rezydenci). Stanowią one też potwierdzenie traktatowej formy źródła tego prawa.

PDF

Vectors of the Impact of ECtHR Decisions on the Formation of a National Model for the Implementation and Protection of Environmental Human Rights

Yulia Volkova

Rocznik Administracji Publicznej, 2025 (11) 1, 2025, s. 275-294

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.25.015.21307

Powstanie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPCz) było ważnym i ewolucyjnym krokiem na drodze do ustanowienia praw i wolności człowieka w Europie. Wydarzenie to było znaczącym faktem historycznym, który świadczył o dążeniu społeczności europejskiej do stworzenia jednolitej przestrzeni, w ramach której idea praw i wolności człowieka stała się podstawą do stworzenia ponadnarodowego modelu ochrony. Ponadto przyjęcie Konwencji było krokiem rewolucyjnym, ponieważ w czasie jej opracowywania pojedynczy człowiek nigdy wcześniej nie był podmiotem prawa międzynarodowego. Nie było również możliwe korzystanie z praw poza terytorium odrębnego państwa. Europejski Trybunał Praw Człowieka stał się gwarantem nienaruszalności przyjętych uniwersalnych norm, a działalność tej instytucji stała się podstawą do ukształtowania krajowego modelu realizacji i ochrony praw człowieka, w tym praw środowiskowych.
Praktyka sądowa pokazuje, że liczba spraw związanych z naruszeniami środowiskowych praw człowieka stopniowo rośnie. Można przewidywać, że w przyszłości, wobec braku skutecznych działań na poziomie krajowym w celu zapewnienia korzystnych warunków dla ukształtowania optymalnego modelu wdrażania i ochrony środowiskowych praw człowieka, liczba takich spraw będzie rosła. Ogólnie rzecz biorąc, ETPCz uznaje samo państwo za podmiot bezpośrednio zobowiązany do zapewnienia regulacyjnej i prawnej regulacji ochrony środowiskowych praw człowieka. Dlatego też, w celu przyjęcia skutecznego ustawodawstwa w dziedzinie ochrony środowiskowych praw człowieka, państwa powinny skupić się na praktyce ETPCz w tej dziedzinie.

PDF

Nauka o administracji

Katalog dobrych praktyk zarządzania dokumentacją w polskiej administracji – wyniki badania ankietowego zarządców dokumentacji

Magdalena Niedźwiedzka

Rocznik Administracji Publicznej, 2025 (11) 1, 2025, s. 295-310

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.25.016.21308

W artykule zaprezentowano wyniki badań ankiety nad dobrymi praktykami zarządzania dokumentacją w instytucjach administracji publicznej. Starano się ustalić celowość wprowadzania katalogu dobrych praktyk, określić potrzeby praktyków w tym zakresie, a na końcu podjęto próbę ustalenia ogólnego zarysu katalogu dobrych praktyk zarządzania dokumentacją w administracji publicznej. Obecne postępowanie z dokumentacją, w tym rozwój technologiczny oraz coraz bardziej powszechne wprowadzanie elektronicznego zarządzania dokumentacją, bardzo często powoduje brak konsekwencji w postępowaniu przy obiegu dokumentacji, co może powodować problemy z jej archiwizacją, a później wieczystym przechowywaniem. Dlatego bardzo znaczące wydaje się podejmowanie badań nad zakresem zarządzania dokumentacją, ze szczególnym uwzględnieniem głosu osób zajmujących się nią na co dzień. Bardzo często w procesach decyzyjnych zapominamy o wartości dokumentacyjnej, traktując ją jako zbędną biurokrację. Należy jednak mieć na uwadze, ile razy to właśnie zachowana dokumentacja pozwoliła nam, czy to na obronę danego zajścia, czy to na udowodnienie jakiegoś faktu, i ile razy stanowiła świadectwo jakiegoś zjawiska.

PDF

Ekonomia i zarządzanie w administracji publicznej

Nowe zasady polityki fiskalnej w Unii Europejskiej. Mądry Europejczyk po szkodzie czy też wnet nową przypowieść sobie kupi?

Marcin Galent

Rocznik Administracji Publicznej, 2025 (11) 1, 2025, s. 311-336

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.25.017.21309

Architektura strefy euro została zaprojektowana na podstawie dominującego paradygmatu ekonomicznego teorii neoklasycznej. W związku z tym uznano, że dla właściwego rozwoju gospodarczego najbardziej sprzyjające są stabilne ramy finansowe zabezpieczane niezależnością banku centralnego oraz ekspansja sektora prywatnego, uważanego za najbardziej produktywny rodzaj działalności gospodarczej. Żeby zapewnić dobrą koordynację narodowych gospodarek w ramach wspólnego rynku Unii Europejskiej, wprowadzono sztywne zasady fiskalne dla wszystkich państw członkowskich. Jednym z efektów ubocznych takiego rozwiązania było ograniczenie roli państwa w inwestycje społeczne i infrastrukturalne. W konsekwencji w dekadzie po wybuchu wielkiej recesji doszło do pogłębiającej się zapaści sektora publicznego. Zawieszenie restrykcyjnych reguł w czasie pandemii COVID-19 dało cień nadziei na to, że przywrócenie zasad koordynacji gospodarczej w Unii Europejskiej uwzględni nowe wyzwania, z jakimi zmagać się muszą Europejczycy. Szczególnie w kontekście olbrzymich subsydiów państwowych u głównych konkurentów gospodarczych, czyli Chin i Stanów Zjednoczonych. Nadzieje te okazały się płonne. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie argumentów krytycznych wobec tej decyzji.

PDF

Recenzje

Recenzja monografii Joanny Podgórskiej-Rykały, Deliberative Democracy, Public Policy, and Local Government, New York: Routledge, 2024, 220 ss. (eBook), ISBN 978-1-032-67079-9

Agata Nodżak

Rocznik Administracji Publicznej, 2025 (11) 1, 2025, s. 337-340

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.25.018.21310

PDF

Komunikaty

Informacja o projekcie pt. Regions in the European Union realizowanym w ramach Programu Jean Monnet Module, Erasmus+ (2024–2027)

Piotr Uhma

Rocznik Administracji Publicznej, 2025 (11) 1, 2025, s. 341-346

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.25.019.21311

PDF

Pliki do pobrania

Spis treści PDF Strony tytułowe i redakcyjne PDF

Słowa kluczowe: wprowadzenie w błąd, manipulacja informacyjna, fałszywe informacje, przestrzeń wirtualna, misinformacja, dobra osobiste, odpowiedzialność cywilna, prawo autorskie, luka prawna, sztuczna technologia, prawa i obowiązki, rozwój SI, etyka technologiczna, samorządy, prawo, sztuczna inteligencja, bezpieczeństwo, Akt o AI, bezpieczeństwo danych osobowych, deepfake, społeczeństwo, nowe technologie, sztuczna inteligencja, dzieła generowane przez SI, prawo autorskie, postęp technologiczny, zarządzanie prawami autorskimi, sztuczna inteligencja, rozpoznawanie twarzy przy użyciu sztucznej inteligencji, Akt w sprawie sztucznej inteligencji, prywatność, dyskryminacja, e-partycypacja, cyberbezpieczeństwo, społeczność obywatelska, era cyfrowa, nowe technologie, digitalizacja, cyfryzacja, interoperacyjność, e-administracja, informatyzacja, wdrożenie usług e-doręczeń, publiczna usługa rejestrowanego doręczenia elektronicznego, samorząd terytorialny, nowelizacja z 21 listopada 2024 r., fałszywe obrazy, nowe technologie, informacje pomagające przy identyfikacji osób fizycznych, manipulacja informacją, media społecznościowe, sztuczna inteligencja, bezpieczeństwo chemiczne, zasady Dobrej Praktyki Laboratoryjnej, certyfikat Dobrej Praktyki Laboratoryjnej, substancje chemiczne, Biuro do Spraw Substancji Chemicznych, świadomość prawna, edukacja prawna, badania, migracja, godność człowieka, nieregularna migracja, wojna hybrydowa, prawo wjazdu na terytorium innego państwa, prawa człowieka, prawa środowiskowe, praktyka ETPCz, rządy prawa, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, zarządzanie dokumentacją, administracja, dokumentacja, archiwum, wykaz akt, instrukcja kancelaryjna, elektroniczne zarządzanie dokumentacją, dobre praktyki, katalog dobrych praktyk zarządzania dokumentacją, Unia Europejska, dług publiczny, neoliberalizm, inwestycje, sfera publiczna

Informacje o finansowaniu

Publikacja została zrealizowana przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko jej autorów i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za jej zawartość merytoryczną.