FAQ

Postęp w nauce prawa konstytucyjnego. Ewolucja poglądów dotyczących (nie)konstytucyjności zmian konstytucji

Data publikacji: 29.12.2022

Przegląd Konstytucyjny, 2022, Numer 4 (2022), s. 29 - 72

https://doi.org/10.4467/25442031PKO.22.027.16992

Autorzy

,
Mateusz Klinowski
Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
https://orcid.org/0000-0003-4650-5234 Orcid
Wszystkie publikacje autora →
Rafał Smoleń
Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28 00-927 Warszawa
https://orcid.org/0000-0003-0823-7195 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Postęp w nauce prawa konstytucyjnego. Ewolucja poglądów dotyczących (nie)konstytucyjności zmian konstytucji

Abstrakt

Progress in the Constitutional Theory. Evolution of Doctrine on (un)Constitutional Change of Constitution

This paper is an attempt to characterize the phenomenon of a scientific progress in jurisprudence on the example of the evolution of the ideas on the conditions and scope of the allowable constitutional amendments of the 1997 Constitution of Poland. Explaining the notions of formal and material limits of amending a constitution, we show that those limits are constituted not only by the explicit constitutional regulations but also by the practical context of constitution’s functioning and doctrinal assumptions being the fundaments of a political or social system that it realizes. In the final part of the paper the identified elements of the progress in constitutional law are seen in the light of the theories of scientific progress formulated in the literature, with the conclusion that the described change of the ideas on material amendments of the Polish Constitution bears the marks of a scientific progress.

Bibliografia

Albert R., Introduction: The State of the Art in Constitutional Amendment, w: The Foundations and Traditions of Constitutional Amendment, red. R. Albert, X. Contiades, A. Fotiadou, Oxford-Portland 2017.

Albert R., Nonconstitutional Amendments, "Canadian Journal of Law & Jurisprudence" 2009, t. 22.

Albert R., Nakashidze M., Olcay T., The Formalist Resistance to Unconstitutional Constitutional Amendments, "Hastings Law Journal" 2019, t. 70.

Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2009.

Bień-Kacała A., Rewizja czy zmiana konstytucji? (Charakter prawny nowelizacji konstytucji z 1989 r.), "Studia Iuridica Toruniensia" 2010, nr 7.

Bird A., What Is Scientific Progress?, "Noûs" 2007, t. 41, nr 1.

Complak K., Komentarz do art. 8, w: Komentarz. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, red. M. Haczkowska, Warszawa 2014.

Contiades X., Fotiadou A., Constitutional Resilience and Unamendability: Amendment Powers as Mechanisms of Constitutional Resilience, "European Journal of Law Reform" 2019, vol. 21.

Corrias L., Populism in a Constitutional Key: Constituent Power, Popular Sovereignty and Constitutional Identity, "European Constitutional Law Review" 2016, t. 12, nr 1.

Dellsén F., Scientific Progress: Four Accounts, "Philosophy Compass" 2018, 13:e12525.

Dellsén F., Understanding Scientific Progress: The Noetic Account, "Synthese" 2021, t. 199.

Działocha K., Artykuł 8, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, M. Zubik, t. 1, Warszawa 2016.

Faraguna P., Unamendability and Constitutional Identity in the Italian Constitutional Experience, "European Journal of Law Reform" 2019, nr 3.

Garlicki L., Normy konstytucyjne relatywnie niezmienialne, w: Charakter i struktura norm konstytucji, red. J. Trzciński, Warszawa 1997.

Garlicki L., O powołaniu naszych czasów do uchwalania konstytucji, "Państwo i Prawo" 2017, nr 9.

Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne: zarys wykładu, Warszawa 2001, 2020 i 2021.

Garlicki L., Garlicka Z.A., Review of Constitutionality of Unconstitutional Amendments (An Imperfect Response to Imperfection?), "Anayasa Hukuku Degrisi: Journal of Constitutional Law" 2012, t. 1.

Gierach E., Syryt A., Ustawa o zmianie konstytucji - wybrane problemy związane z kontrolą konstytucyjności, w: Aktualne problemy reform konstytucyjnych, red. S. Bożyk, Białystok 2013.

Giovannoni F., Amendment Rules in Constitutions, "Public Choice" 2003, nr 115, z. 1/2.

Granat M., Rozumienie zmiany Konstytucji RP a tożsamość konstytucyjna, w: Problemy zmiany Konstytucji, red. R. Chruściak, Warszawa 2017.

Granat M., Granat K., The Constitution of Poland: A Contextual Analysis, Oxford 2019.

Jabłoński M., Artykuł 235 jako podstawa zmiany i uchwalenia nowej Konstytucji RP, w: Konieczne i pożądane zmiany Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku, red. B. Banaszak, M. Jabłoński, Wrocław 2010.

Kaleta K.J., Ograniczenia władzy ustrojodawczej w demokracji konstytucyjnej, "Państwo i Prawo" 2018, nr 12.

Krawczyk R., Pojęcie konstytucji i jej rodzaje, w: Polskie prawo konstytucyjne, red. D. Górecki, Warszawa 2020.

Kubuj K., Tryb zmiany Konstytucji V Republiki Francuskiej (zagadnienia proceduralne), w: Tryb zmiany konstytucji w wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej, red. K. Kubuj, J. Wawrzyniak, Warszawa 2010.

Kubuj K., Zmiana Konstytucji V Republiki Francuskiej. Przedmiot, tryb, kontrola, Warszawa 2018.

Kuhn T., Struktura rewolucji naukowych, Warszawa 2009.

Kustra-Rogatka A., Granice dopuszczalności zmian Konstytucji RP z 1997 r. - wybrane problemy, w: Konstytucjonalizm polski. Refleksje z okazji 70-lecia urodzin i 45-lecia pracy naukowej Profesora Andrzeja Szmyta, red. A. Gajda, K. Gajewski, A. Rytel-Warzocha, P. Uziębło, M.M. Wiszowaty, Gdańsk 2020.

Laskowska M., Przyczyny i skutki zmian w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku a członkostwo w Unii Europejskiej, w: Europeizacja konstytucji państw Unii Europejskiej, red. K. Kubuj, J. Wawrzyniak, Warszawa 2011.

Laskowska M., Tryb zmiany konstytucji w Polsce (ze szczególnym uwzględnieniem nowych elementów proceduralnych i praktyki), w: Tryb zmiany konstytucji w wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej, red. K. Kubuj, J. Wawrzyniak, Warszawa 2010.

Laudan L., Progress and Its Problems: Toward a Theory of Scientific Growth, London 1977.

Levinson S.V., Designing an Amendment Process, w: Constitutional Culture and Democratic Rule, red. J. Ferejohn, J.N. Rakove, J. Riley, Cambridge 2001.

Łabno A., Zasady zmiany Konstytucji Portugalii, w: Tryb zmiany konstytucji w wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej, red. K. Kubuj, J. Wawrzyniak, Warszawa 2010.

Marciniak B., Chronos and Kairos of Constitutionalism - The Polish case, <https://verfassungsblog.de/chronos-and-kairos-of-constitutionalism-the-polish-case>, 28.06.2016, dostęp: 29 stycznia 2022 r.

Mikuli P., Niekonstytucyjność zmiany konstytucji, "Monitor Konstytucyjny" 3.06.2019 r., <https://konstytucyjny.pl/piotr-mikuli-niekonstytucyjnosc-zmiany-konstytucji/#_edn5>, dostęp: 29 czerwca 2021 r.

Niiniluoto I., Scientific Progress, "Synthese" 1980, t. 45, nr 3.

Pawłowski S., Granice zmiany konstytucji: ograniczenia swobody regulacyjnej ustrojodawcy na przykładzie Niemiec i Austrii, w: Konstytucja - Rząd - Parlament. Księga jubileuszowa Profesora Jerzego Ciemniewskiego, red. P. Radziewicz, J. Wawrzyniak, Warszawa 2014.

Pinelli C., The 1948 Italian Constitution and the 2006 Referendum: Food for Thought, "European Constitutional Law Review" 2006, nr 2, z. 3

Piotrowski R., Demokracja nieliberalna, czyli oksymoron konstytucyjny, w: Potentia non est nisi da bonum. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Zbigniewowi Witkowskiemu, red. M. Serowaniec, A. Bień-Kacała, A. Kustra-Rogatka, Toruń 2018.

Piotrowski R., Ex iniuria iudex non oritur. Uwagi o ustrojowym znaczeniu tożsamości konstytucyjnej Krajowej Rady Sądownictwa, w: Wokół kryzysu praworządności, demokracji i praw człowieka. Księga jubileuszowa Profesora Mirosława Wyrzykowskiego, red. A. Bodnar, A. Ploszka, Warszawa 2020.

Piotrowski R., Zamiast zakończenia. Preambuła i zagadnienie granic zmian w Konstytucji RP, w: Preambuła Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, red. Biblioteka TK i Zespół Prezydialny Biura TK, Warszawa 2009.

Płowiec W., Czy Trybunał Konstytucyjny może kontrolować uchwalenie ustawy o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w: Konstytucjonalizm polski. Refleksje z okazji 70-lecia urodzin i 45-lecia pracy naukowej Profesora Andrzeja Szmyta, red. A. Gajda, K. Gajewski, A. Rytel-Warzocha, P. Uziębło, M.M. Wiszowaty, Gdańsk 2020.

Preuss U., The Implications of “Eternity Clauses": The German Experience, "Israel Law Review" 2011, t. 44, nr 3.

Radziewicz P., Rozdział XII. Zmiana Konstytucji, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Kraków 2019.

Rozmaryn S., Konstytucja jako ustawa zasadnicza PRL, Warszawa 1967.

Roznai Y., Unconstitutional Constitutional Amendments: The Limits of Amendment Powers, New York 2017.

Roznai Y., Unconstitutional Constitutional Amendments: The Migration and Success of a Constitutional Idea, "American Journal of Comparative Law" 2013, t. 3.

Rzepliński A., Przemówienie Prezesa TK w czasie Zgromadzenia Ogólnego Sędziów TK w 2016 r.

Sartori G., Teoria demokracji, tłum. P Amsterdamski, D. Grinberg, Warszawa 1998.

Smoleń R., Tryb i granice zmiany Konstytucji Republiki Ghany z 1992 r., "Zeszyty Prawnicze" 2021, t. 21, nr 4.

Sobczyk M., Problem kognicji Trybunału Konstytucyjnego w zakresie badania zgodności ustawy o zmianie konstytucji z Konstytucją RP, "Studia Prawnicze KUL" 2008, nr 1.

Sokolewicz W., Komentarz do art. 235, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, t. 2, Warszawa 2010.

Stone A., Unconstitutional Constitutional Amendments: Between Contradiction and Necessity, "ICL Journal-Vienna Journal on International Constitutional Law" 2018, t. 12, nr 3.

Suteu S., Eternity Clauses in Democratic Constitutionalism, Oxford 2021.

Syryt A., Kontrola trybu uchwalenia ustawy przed Trybunałem Konstytucyjnym, Warszawa 2014.

Szwed M., Sądowa kontrola konstytucyjności ustaw zmieniających konstytucję w Indiach, "Przegląd Sejmowy" 2016, nr 3(134).

Trzciński J., How to adopt a new Constitution, "Toruńskie Studia Polsko-Włoskie" - "Studi polacco-italiani di Toruń" 2018, t. XIV.

Trzciński J., Szwast M., Formalne i nieformalne zmiany konstytucji, "Rzeczpospolita" 7.08.2017 r., <https://www.rp.pl/Opinie/308079978-Formalne-i-nieformalne-zmiany-konstytucji---pisza-Janusz-Trzcinski-i-Michal-Szwast.html>, dostęp: 30 czerwca 2021 r.

Trzciński J., Wiącek M., Znaczenie wstępu do Konstytucji dla interpretacji statusu jednostki w Rzeczypospolitej Polskiej, w: Wolności i prawa jednostki w Konstytucji RP, t. 1: Idee i zasady przewodnie konstytucyjnej regulacji wolności i praw jednostki w RP, Warszawa 2010.

Tsebelis G., Constitutional Rigidity Matters: A Veto Players Approach, "British Journal of Political Science" 2022, t. 52, nr 1.

Tuleja P., Art. 4, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Kraków 2019.

Tuleja P., Szczurowski B., Art. 235, w: Konstytucja RP, t. 2: Komentarz. Art. 87-243, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.

Tushnet M., Advanced Introduction to Comparative Constitutional Law, Cheltenham-Northampton 2014.

Wawrzyniak J., Podstawowe procedury dotyczące zmian konstytucji w Republice Włoskiej, w: Tryb zmiany konstytucji w wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej, red. K. Kubuj, J. Wawrzyniak, Warszawa 2010.

Viviani Schlein M.P., Rigidità costituzionale. Limiti e graduazioni, Torino 1997.

Witkowski S., Procedura zmiany konstytucji w Republice Federalnej Niemiec, w: Tryb zmiany konstytucji w wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej, red. K. Kubuj, J. Wawrzyniak, Warszawa 2010.

Winczorek P., Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, Warszawa 2008.

Winczorek P., Konstytucyjny system organów państwowych, Warszawa 2012.

Wiszowaty M.M., Konstytucja, w: Leksykon prawa konstytucyjnego. 100 podstawowych pojęć, red. A. Szmyt, Warszawa 2016.

Wojtyczek K., Czy Trybunał Konstytucyjny może badać zgodność ustawy konstytucyjnej z Konstytucją?, w: Zagadnienia współczesnego prawa konstytucyjnego, red. A. Pułło, Gdańsk 1993.

Wyrzykowski M., "Wrogie przejęcie" porządku konstytucyjnego, w: Wyzwania dla ochrony konkurencji i regulacji rynku. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Skocznemu, red. M. Namysłowska, M. Bernatt, A. Jurkowska-Gomułka, A. Piszcz, Warszawa 2017, za nieznacznie zaktualizowaną przez autora wersją tego tekstu, opublikowaną za jego zgodą na stronie <www.konstytucyjny.pl/wrogie-przejecie-porzadku-konstytucyjnego-miroslaw-wyrzykowski >, dostęp: 18 lutego 2021 r.

Zaleśny J., Tryb zmiany Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w: Państwo - Demokracja - Samorząd, red. T. Mołdawa i in., Warszawa 1999.

Ziółkowski M., Mozaika tożsamości konstytucyjnych, w: Tożsamość konstytucyjna w wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej, red. A. Wróbel, M. Ziółkowski, Warszawa 2021.

Ziółkowski M., Śledzińska-Simon A., Constitutional Identity of Poland: Is the Emperor Putting on the Old Clothes of Sovereignty?, 2017, SSRN 2997407.

Ziółkowski M., Śledzińska-Simon A., Pojęcie "tożsamość konstytucyjna" w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, w: O prawach człowieka. Księga jubileuszowa Profesora Romana Wieruszewskiego, red. K. Sękowska-Kozłowska, A. Gliszczyńska-Grabias, G. Baranowska, A. Hernandez-Połczyńska, Warszawa 2017.

Zmierczak M., Koncepcja państwa prawnego jako ograniczenie władzy narodu, w: Państwo prawa. Demokratyczne państwo prawne. Antologia, oprac. J. Kowalski, Warszawa 2008.

Zubik M., Prawo konstytucyjne współczesnej Polski, Warszawa 2020.

Akty prawne

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. 1997, nr 78, poz. 483 ze zm.

Constitution of the Federation of Bosnia and Herzegovina, tłum. OHR Legal Department in Sarajevo, Strasbourg 2000, <https://www.venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL(2000)054-e>, dostęp: 24 maja 2022 r.

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (1789), Warszawa 1907, wstęp i tłum. S. Posner, Warszawa 1907.

Konstytucja Francji, tłum. W. Skrzydło, Warszawa 1997.

Konstytucja Republiki Cypryjskiej, tłum. L. i P. Akritidis, Warszawa 2013.

Konstytucja Republiki Włoskiej, tłum. Z. Witkowski, Warszawa 2004.

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego

Wyrok z 15 października 2002 r., SK 6/02.

Wyrok z 5 marca 2003 r., K 7/01.

Wyrok z 31 marca 2005 r., SK 26/02.

Wyrok z 27 kwietnia 2005 r., P 1/05.

Wyrok z 7 marca 2007 r., K 28/05.

Wyrok z 26 maja 2008 r., SK 25/07.

Wyrok z 30 września 2008 r., K 44/07.

Wyrok z 9 lipca 2009 r., SK 48/05.

Wyrok z 24 lutego 2010 r., K 6/09.

Wyrok z 24 listopada 2010 r., K 32/09.

Wyrok z 16 listopada 2011 r., SK 45/09.

Wyrok z 22 stycznia 2013 r., P 46/09.

Wyrok z 10 grudnia 2013 r., U 5/13.

Wyrok z 9 grudnia 2015 r., K 35/15.

Wyrok z 28 czerwca 2016 r., K 31/15.

Inne

Orzeczenie Sądu Najwyższego Indii w sprawie Kesavananda Bharati v. State of Kerala (1973), 4 SCC 225: AIR 1973 SC 1461.2.

Sprawozdanie Stenograficzne z 2. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 25 listopada 2015 r. (pierwszy dzień obrad), s. 78, <https://orka2.sejm.gov.pl/Steno-Inter8.nsf/0/A2F2CB8309D6D12FC1257F090049000E/%24File/02_ksiazka_a_bis.pdf>, dostęp: 18 lutego 2021 r.

Uzasadnienie projektu ustawy z 20 grudnia 2019 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw, <https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/druk.xsp?nr=69 >, dostęp: 27 stycznia 2022 r.

Informacje

Informacje: Przegląd Konstytucyjny, 2022, Numer 4 (2022), s. 29 - 72

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Postęp w nauce prawa konstytucyjnego. Ewolucja poglądów dotyczących (nie)konstytucyjności zmian konstytucji

Angielski:
Progress in the Constitutional Theory. Evolution of Doctrine on (un)Constitutional Change of Constitution

Autorzy

https://orcid.org/0000-0003-4650-5234

Mateusz Klinowski
Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
https://orcid.org/0000-0003-4650-5234 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków

https://orcid.org/0000-0003-0823-7195

Rafał Smoleń
Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28 00-927 Warszawa
https://orcid.org/0000-0003-0823-7195 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28 00-927 Warszawa

Publikacja: 29.12.2022

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Mateusz Klinowski (Autor) - 50%
Rafał Smoleń (Autor) - 50%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski