W Galicji i za kordonem. Aktywność polityczna Jana Hupki w czasach Wielkiej Wojny (1914 – 1918). Część I
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 28.06.2024
Prace Historyczne, 2023, Numer 150 (4), s. 717 - 735
https://doi.org/10.4467/20844069PH.23.040.19451Autorzy
W Galicji i za kordonem. Aktywność polityczna Jana Hupki w czasach Wielkiej Wojny (1914 – 1918). Część I
The article presents the political activity of Jan Hupka – a Galician conservative, a member of the Conservative Club, then of the National Right Party, an advocate of the orientation towards Austria-Hungary, one of the closest associates of Władysław Leopold Jaworski. Jan Hupka’s area of activity included – first of all – activity within the framework of the Supreme National Committee, bringing humanitarian aid to the population of Galicia and the Kingdom of Poland, coordinating relief efforts for war invalids, legion veterans, widows and orphans of legionaries, as well as creating a network of employment offices, hospitals, health care centers, setting up vocational courses, funding relief for the needy. Jan Hupka’s political contacts with representatives of various political options and participation in the Legions’ recruitment campaign were also analyzed. Also shown is Hupka’s attitude towards the hierarchy of the Church, leaders of leading parties and political camps, as well as the events and processes taking place (e.g., the formation of the Legions, the formation and evolution of the orientation towards Austria-Hungary, the November 5 Act, the “oath crisis”, the rule of the Regency Council, etc.). In addition to discussing Hupka’s political activities, an attempt was made to determine the role he played both in Galician politics and in the milieu of Polish activists seeking opportunities for the rebirth of the Polish state based on an orientation toward the central states. The analysis was based on internally diverse source material (e.g., archival documents, the press, memoirs and diaries). Studies (compact works and scientific articles) played only a supporting role.
Archiwum Dzikowskie Tarnowskich, sygn. 653
Archiwum Główne Akt Dawnych, Zbiór Anny z Potockich Ksawerowej Branickiej. Druki, sygn. 283
Archiwum PAN Warszawa, sygn. III-84, Materiały Władysława Leopolda Jaworskiego
Biblioteka Jagiellońska, sygn. 15553III/64a
Biblioteka Jagiellońska, sygn. 8109, Teki Michała Bobrzyńskiego
Biblioteka Narodowa, sygn. 9725 IV, t. 1, A. Górski, Pamiętnik polityczny Biblioteka Ossolineum
Biblioteka Narodowa, sygn. 13388 IV, Papiery Tadeusza Rutowskiego
XXIV. Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Kółek Rolniczych za rok 1906, Lwów 1907.
Corpus Studiosorum Universitatis Iagellonicae 1850/51–1917/18, t. III: E–J, red. K. Stopka, Kraków 2006.
Dokumenty Naczelnego Komitetu Narodowego 1914–1917, Kraków 1917.
Dziennik Rozporządzeń dla stoł. król. miasta Krakowa, 31 XII 1887 r., Kraków 1887.
Mowa wypowiedziana na zgromadzeniu przedwyborczym większej własności okręgu tarnowskiego, dn. 29 listopada, Kraków 1898.
Raporty i korespondencja oficerów werbunkowych departamentu wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego 1915–1916. Zagłębie Dąbrowskie i Częstochowa, oprac. J.Z. Pająk, Kielce 2015.
Raporty i korespondencja oficerów werbunkowych Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego 1915–1916. Ziemia kielecka, oprac. J.Z. Pająk, Kielce 2007.
Raporty i korespondencja oficerów werbunkowych Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego 1915–1916. Ziemia radomska, oprac. M. Przeniosło, Kielce 2007.
Sejm Krajowy we Lwowie – sprawozdania stenograficzne, I sesya IX peryodu, 26 pos., 24 X 1908, ł. 1309–1912.
Sejm Krajowy we Lwowie – sprawozdania stenograficzne, IV sesya, VII peryodu z roku 1898/9: od 28 XII 1898 r. do 28 III 1899 r., ł. 48, 49, 177.
Seyda M., Polska na przełomie dziejów. Fakty i dokumenty, t. I, Poznań–Warszawa– Wilno–Lublin 1927.
Spis członków i delegatów galicyjskiego Towarzystwa Łowieckiego wedle powiatów, Lwów 1914.
Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazjum św. Jacka w Krakowie za rok szkolny 1883, Kraków 1883.
Sprawozdanie Komitetu c.k. Towarzystwa gospodarskiego galicyjskiego na rok 1906, Lwów 1907.
Sprawozdanie Towarzystwa Naukowej Pomocy dla księstwa Cieszyńskiego z dwudziestego roku jego istnienia, to jest 1891 złożone przez Dyrekcyę na walnem Zgromadzeniu dnia 20 lutego 1892, b.m.w. [1892].
Sprawozdanie z czynności Rady Powiatowej Kolbuszowskiej za okres czasu od 22 września 1867 do 22 września 1892 r., Kraków 1892.
Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Kółek Rolniczych za Rok 1894, Lwów 1895.
Statystyka Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych w Galicyi z W. Księstwem Krakowskiem za Rok 1905, Lwów 1906.
Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1914, Lwów 1914.
Trzecie walne zgromadzenie Stronnictwa Prawicy Narodowej: odbyte 7 maja 1910 roku w sali Rady powiatowej w Krakowie. Stronnictwo Prawicy Narodowej, Kraków 1910.
Ustawa łowiecka z dnia 13 lipca 1909. Ustawa łowiecka dla Galicji i Lodomerji z Wielkiem Księstwem Krakowskiem, Lwów 1909.
Bank Ziemski, „Rolnik”, 5 VI 1914 r., nr 23.
Co jest złego we wnioskach p. Hupki i towarzyszy? Chłopom polskim te uwagi poświęca prawdziwy przyjaciel ludu, Kraków 1900.
„Czas”, 1 XI 1887 r., nr 250.
„Czas”, 3 XI 1887 r., nr 251.
„Dziennik Polski”, 16 VII 1889 r., nr 195.
„Gazeta Wystawowa. Organ Komitetu Wystawy Przemysłowo-Rolniczej”, 30 VIII 1908 r., nr 1.
Górski A., Dwanaście lat istnienia Klubu Konserwatywnego, Kraków 1908.
[Hupka J.], Bank ziemski w Łańcucie, „Rola”, 14 VI 1908 r., nr 24.
Hupka J., Gospodarka na gruntach wspólnie używanych w Galicyi, Kraków 1897.
[Hupka J.], Ustawa łowiecka uchwalona!, „Rola”, 13 X 1907 r., nr 7.
[Hupka J.], Z Czytelni akademickiej, „Nowa Reforma”, 17 VII 1887 r., nr 161.
Jaka deklaracya?, „Głos Narodu”, 10 IX 1915 r., nr 458.
Komisje sejmowe, „Nowa Reforma”, 17 II 1914 r., nr 38.
Krakowskie Towarzystwo Oświaty Ludowej, „Straż Polska”, 1 III 1912 r., nr 3.
Kronika miejscowa i zagraniczna, „Czas”, 10 XI 1886 r., nr 257.
„Miesięcznik Galicyjskiego Towarzystwa Ochrony Zwierząt”, I 1908 r., nr 1.
Posiedzenie komitetu budowy pomnika A. Mickiewicza dnia 29 października 1887 r., „Czas”, 30 X 1887 r., nr 249.
Prawica narodowa, „Czas”, 9 IX 1907 r., nr 206.
Prawica narodowa, „Czas”, 8 V 1910 r., nr 206.
Samopomoc obywateli ziemskich, „Czas”, 18 II 1902 r., nr 40.
Sprawy szkolne. Wynik egzaminu dojrzałości w gimnazjum św. Jacka w Krakowie, „Czas”, 13 VI 1883 r., nr 131.
Stronnictwo Prawicy Narodowej, „Czas”, 8 IX 1907 r., nr 206.
„Sylwan”, XII 1895, nr 12.
W sprawie adresu do T.T. Jeża, „Czas”, 19 VII 1887 r., nr 162.
W sprawie wyborów do Sejmu, „Czas”, 11 VIII 1895 r., nr 183.
Wzaj. obywatelska pomoc, „Gazeta Narodowa”, 16 II 1902, nr 47.
Z Towarzystwa rolniczego, „Tygodnik Rolniczy”, 23 VII 1897 r., nr 30.
Z Towarzystwa rolniczego, „Tygodnik Rolniczy”, 27 XI 1897 r., nr 48.
Z Towarzystwa rolniczego, „Tygodnik Rolniczy”, 14 X 1898 r., nr 41.
Z Towarzystwa rolniczego, „Tygodnik Rolniczy”, 23 VI 1899 r., nr 25.
Z Towarzystwa rolniczego, „Tygodnik Rolniczy”, 26 I 1906 r., nr 4.
Z Uniwersytetu, „Czas”, 14 VII 1889 r., nr 159.
Założyciele „Roli”, „Rola”, 31 XII 1911 r., nr 53.
Zjazd delegatów Powiatowych Komitetów Narodowych, „Nowa Reforma”, 21 VI 1915 r., nr 308.
Zjazd delegatów Polskich Komitetów Narodowych w Krakowie, „Wiadomości Polskie”, 7 VII 1915 r., nr 36.
„Związek”, 25 X 1899 r., nr 20.
Verax [J. Hupka], Z ruchu ludowego (cz. I), „Czas”, 10 III 1914 r., nr 75.
Verax [J. Hupka], Z ruchu ludowego (cz. II), „Czas”, 11 III 1914 r., nr 76.
Dziennik Juliusza Zdanowskiego, t. 1: 22 VI 1915–29 IV 1917, red. i oprac. J. Faryś, T. Sikorski, H. Walczak, A. Wątor, Szczecin 2013.
Dzierzbicki S., Pamiętnik z lat wojny 1915–1918, oprac. J. Pajewski, D. Płygawko, Warszawa 1983.
Hupka J., Z czasów Wielkiej Wojny. Pamiętnik nie kombatanta, wyd. 2 przejrzane i uzupełnione, Lwów 1937.
Janik M., W służbie idei niepodległości. Pamięci Hipolita Śliwińskiego. Wspomnienia, Kraków 1934.
Jaworski W.L., Diariusz 1914–1918, oprac. M. Czajka, Warszawa 1997.
Kakowski A., Z niewoli do niepodległości. Pamiętniki, oprac. T. Krawczak, R. Świętek, Kraków 2000.
Sokolnicki M., Emisariusz Niepodległej. Wspomnienia z lat 1896–1919, Warszawa 2019.
Sokolnicki M., Rok czternasty, Londyn 1961.
Bardan J., Kolbuszowska Tarcza Legionów, „Ziemia Kolbuszowska” 2003, nr 11, s. 22–23.
Bardan J., Ziemianin wobec spraw obywatelskich – działalność społeczna i polityczna Jana Hupki w powiecie kolbuszowskim [w:] Miasteczko i okolica – od średniowiecza do współczesności, red. J. Hoff, Kolbuszowa 2006, s. 249–266.
Bartyzel J., Konserwatyzm bez kompromisu. Studium z dziejów zachowawczej myśli politycznej w Polsce w XX wieku, Toruń 2001.
Bieńkowski W., Hupka Jan, Antoni, Ernest (1866–1952) [w:] Polski Słownik Biograficzny, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962, t. 10, s. 109–110.
Broński K., Rozwój galicyjskiego systemu bankowego w latach 1841–1914 (Zarys problematyki), „Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie” 2007, nr 749, s. 75–92.
Drozdowski M., Dylematy polityki Naczelnego Komitetu Narodowego wobec Niemiec (do Aktu 5 listopada 1916 r.), „Studia Historyczne” 2012, z. 1 (217), s. 27–49.
Drozdowski M., Dylematy polityki Naczelnego Komitetu Narodowego wobec Niemiec, „Studia Historyczne” 2012, z. 1 (217), s. 27–49.
Drozdowski M., Naczelny Komitet Narodowy (1914–1918) – polityczne i organizacyjne zaplecze Legionów Polskich, Kraków 2017.
Drozdowski M., Powstanie Legionów Polskich oraz Naczelnego Komitetu Narodowego w sierpniu 1914 r. Zapomniany sukces politycznej elity Galicji, „Sowiniec. Półrocznik Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego” 2014, nr 45, s. 21–49.
Drozdowski M., Udział Naczelnego Komitetu Narodowego w tworzeniu zaplecza logistyczno-organizacyjnego Legionów Polskich, „Prace Komisji Historii Wojen i Wojskowości PAU” 2015, t. 9, s. 29–44.
Dudzińska H., Legioniści z powiatu kolbuszowskiego i powiatowy ruch legionowy z lat 1914–1917, „Rocznik Kolbuszowski” 1994, nr 3, s. 69–87.
Feldman W., Stronnictwa i programy polityczne w Galicyi 1846–1906, t. 2, Kraków 1907.
Gmurczyk-Wrońska M., Pozyskać Królestwo Polskie. Z dokumentacji Sekretariatu Generalnego Naczelnego Komitetu Narodowego z 1914 r. i pierwszej połowy 1915 r., „Dzieje Najnowsze” 2020, nr 3, s. 75–88.
Grzybek D., Jak przeprowadzić gospodarczą modernizację, zachowując ład polityczny? Myśl społeczna galicyjskich konserwatystów, „Politeja” 2005, nr 2 (4), s. 472.
Jakubek M., Krakowski „Czas” – środowisko dziennikarskie w latach 1848–1918, ZNUJ, „Prace Historyczne” 2005, z. 132, s. 147–166.
Jarowiecki J., Studia nad prasą polską XIX i XX wieku, t. 2, Kraków 2006.
Jaskólski M., Kaduceusz polski. Myśl polityczna konserwatystów krakowskich 1866–1934, Kraków–Warszawa 1990.
Jaskólski M., Konserwatyzm – nacjonalizm. Studia nad konfrontacjami ideowymi konserwatyzmu krakowskiego i demokracji narodowej przed 1914 r., Kraków 1989.
Konefał J., Do Ciebie, Polsko… Legiony Polskie w Lubelskiem 1914–1918, Lublin 2008.
Koziołek A., Od „prasy dla ludu” do „prasy ludowej” − ewolucja polskich czasopism w zaborze austriackim, „Wieś i Rolnictwo” 2019, nr 4 (185), s. 67–85.
Kozłowski C., Działalność polityczna Koła Międzypartyjnego w latach 1915–1918, Warszawa 1967.
Król-Mazur R., „Było błędem nie uwzględniać psychologii serca młodzieńczego wojownika…” Arcybiskupa Józefa Teofila Teodorowicza krytyka NKN i Legionów, „Dzieje Najnowsze” 2017, nr 2, s. 99–129.
Lenart Z., Samorząd powiatu kolbuszowskiego w latach 1867–1939. Wprowadzenie do monografii, „Rocznik Kolbuszowski” 2010, nr 10, s. 101–121.
Łazuga W., Ostatni stańczyk. Michał Bobrzyński – portret konserwatysty, Poznań 1982.
Mleczak J., Akcja werbunkowa Naczelnego Komitetu Narodowego w Galicji i w Królestwie Polskim w latach 1914–1916, Przemyśl 1988.
Morawski W., Banki komercyjne na wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej, „Acta Archeologica Lodziensia” 2015, nr 61, s. 85–94.
Myśliński J., Z dziejów prasy konserwatywnej w Krakowie przed pierwszą wojną światową. Sprawy finansowania wydawnictw, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1966, t. 5, nr 1, s. 126–127.
Naczelny Komitet Narodowy i jego współpracownicy (1914–1915). Odbitka z kalendarza NKN „Legionista Polski”, [b.m.w.] [b.r.w.].
Pająk J.Z., Od autonomii do niepodległości. Kształtowanie się postaw politycznych i narodowych społeczeństwa Galicji w warunkach Wielkiej Wojny 1914–1918, Kielce 2012.
Piórek M., Kolbuszowska Rada Szkolna, „Ziemia Kolbuszowska” 2002, nr 2.
Przeniosło M., Placówki werbunkowe Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego na terenie okupacji austro-węgierskiej 1915–1916, „Res Historica” 2014, s. 65–80.
Redzik A., „Ruch Społeczny” (1898–1899): czasopismo prawno-polityczne prof. Antoniego Górskiego, „Palestra” 2011, nr 5–6, s. 217–220.
Rudnicki S., Działalność polityczna polskich konserwatystów 1918–1926, Warszawa 1981.
Ruszała K., Działalność polityków Koła Polskiego w Wiedniu na rzecz pomocy Polakom zesłanym w głąb Austro-Węgier podczas I wojny światowej (zarys problemu) [w:] Front wschodni I wojny światowej, red. M. Baczkowski, K. Ruszała, Kraków 2013, s. 153–170.
Ruszała K., Galicyjski Exodus. Uchodźcy z Galicji podczas I wojny światowej w monarchii Habsburgów, Kraków 2021.
Ruszała K., Life among the Graves, Ruins and Trenches: Landscape of West Galicia during the First World War [w:] Léta do pole okovaná 1914–1918. Sv. 2. 1915 – noví nepřátelé, nové výzvy, red. J. Lanik et al., Praha 2016, s. 296–316.
Semczyszyn M., Specyfika kampanii wyborczych do Sejmu Krajowego i Rady Państwa w Galicji Wschodniej w latach 1867−1901 [w:] Między polityką historią a pamięcią historyczną, red. W. Łazuga, S. Paczos, Poznań 2016, s. 17–33.
Sibora J., Dyplomacja polska w I wojnie światowej, Warszawa 2013.
Sosnowska J., Komitet Obywatelski Niesienia Pomocy Biednym w Łodzi – organizacja, struktura, zadania w pierwszym okresie I wojny światowej (1914–1915), „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku” 2018, t. 20, s. 69–88.
Srokowski K., N.K.N. Zarys historii Naczelnego Komitetu Narodowego, Kraków 1923.
Suleja W., Orientacja austro-polska w latach I wojny światowej (do aktu 5 listopada 1916 roku), Wrocław 1992.
Szlachta B., Z dziejów polskiego konserwatyzmu, Kraków 2000.
Szymański W., Hysteria a virilis? Polska historia i histeria Wielkiej Wojny, „Wielogłos. Pismo Wydziału Polonistyki UJ” 2018, nr 3 (37), s. 57–58.
Szymczak D., Galicyjska „ambasada” w Wiedniu. Dzieje ministerstwa dla Galicji 1871– 1918, Poznań 2013.
Tatuśko A., Z historii Banku Spółdzielczego w Kolbuszowej (cz. 1), „Ziemia Kolbuszowska” 2004, nr 8, s. 16–17.
Więch A., Polityk, podróżnik, publicysta. Życie dra Jana Hupki (1866–1952), Rzeszów 2019.
Zamoyski G., Rada Powiatowa w Kolbuszowej w latach 1892–1914 [w:] Pięć wieków Kolbuszowej 1500/1508–2008. Studia, szkice i materiały z dziejów miasta i powiatu, red. S. Zych, Kolbuszowa 2009, s. 275–306.
Informacje: Prace Historyczne, 2023, Numer 150 (4), s. 717 - 735
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Uniwersytet Szczeciński
al. Papieża Jana Pawła II 22a, Szczecin, Polska
Uniwersytet Szczeciński
al. Papieża Jana Pawła II 22a, Szczecin, Polska
Publikacja: 28.06.2024
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Informacje o autorze:
Prof. dr hab. Tomasz Sikorski – historyk, politolog, zatrudniony w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Szczecińskiego. Zainteresowania naukowe: ruchy polityczne i społeczne, myśl polityczna, historia idei, biografistyka, kultura a polityka, ideologia. ORCID: 0000-0002-3090-0793. Kontakt: t.sikorski@poczta.fm; tomasz.sikorski@usz.edu.pl
Prof. dr hab. Adam Wątor – historyk zatrudniony w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Szczecińskiego. Zainteresowania naukowe: myśl polityczna XIX–XX wieku, dzieje polskich ruchów politycznych ze szczególnym uwzględnieniem Narodowej Demokracji, doktryny polityczne, parlamentaryzm XIX–XX wieku, biografistyka, historia wojskowości. ORCID: 0000-0002-7670-5504. Kontakt: adam.wator@usz.edu.pl; adam.wator@o2.pl
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 219
Liczba pobrań: 84