Rusini galicyjscy drugiej połowy XIX – początku XX wieku między ukraińskim a wszechruskim wariantem tożsamości narodowej
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTERusini galicyjscy drugiej połowy XIX – początku XX wieku między ukraińskim a wszechruskim wariantem tożsamości narodowej
Data publikacji: 05.04.2017
Prace Historyczne, 2017, Numer 144 (2), s. 277 - 302
https://doi.org/10.4467/20844069PH.17.015.6258Autorzy
Rusini galicyjscy drugiej połowy XIX – początku XX wieku między ukraińskim a wszechruskim wariantem tożsamości narodowej
Galician Rusyns in the second half of the 19th and the early 20th centuries between Ukrainian and Panruskyy projects of national identity
The formation of modern Ukrainian national identity in Galicia in the 19th – the early 20th century was a long and difficult process, not devoid of alternatives. The starting point was the delimitation of the cultural and spiritual space of the Commonwealth, declaring that the Galician Ukrainians are entitled to independent national development separate from the Poles. Although among the Galician Ukrainians there were supporters of a two-stage national identity ‒ “gente Rutheni, natione Poloni” ‒ the Ukrainian-Polish relations in Galicia developed by the logic of a struggle between nations. After separating from the Poles, the ideologues of the national movement of Galician Rusyns faced the task of defining “their” territory and history, of forming literary language. They expected serious difficulties on this way. The conservative attachment to “old Rus,” backed by a large role of the Greek Catholic clergy, has created a database for searches of national identity within a wide pan-Russian space. However, the Russophile orientation was only a step to the establishment of modern Ukrainian identity, and an attempt of some of its ideologues to equate pan-Russian space with Russian space led to its split and fall in popularity. Much more attractive to Galician Ukrainians was the “Ukrainian project” built by means of the new “Shevchenkivska” culture from Dnieper Ukraine. With the turn of the 19th and 20th century the idea of an independent Ukrainian democratic state, which had to overcome all contradictions, began to function as a kind of perfect recipe for happiness. It captured more and broader sectors of the population, although it seemed achievable at a remote time in the future.
I. Źródła
1. Źródła archiwalne
Lʹvivsʹka natsionalʹna naukova biblioteka Ukraїny im. V. Stefanyka, viddil rukopysiv:
f. 41: Hrushkevychi, spr. 123 / p. 24 / 1–8, ark. 147 zv.148 (Shchodennyk T. Hrushkevycha, zapys vid 20 sichnia 1909 r.).
Tsentralʹnyĭ derzhavnyĭ istorychnyĭ arkhiv Ukraїny, m. Lʹviv:
f. 372: Okhrymovych Volodymyr, op. 1, spr. 14, ark. 8 (obizhnyk Narodnoho komitetu UNDP vid 28 liutoho 1903 r.).
2. Źródła drukowane
Otzyv" [w:] S"ězd" muzheĭ dověriia russko-narodnoĭ partii i ieia organizatsiia, L'vov" 1900.
Prybudʹ rozum – shchastia bude! Rozmova Rusyna z Turchansʹkoho povitu z poslom Konstantynom Telishevsʹkym, Lʹviv 1891.
Ustav" Galitsko-ruskago blagotvoritel'nago obshchestva v" S.-Peterburgě, S.-Peterburg" 1913.
3. Wydawnictwa źródłowe
Podoliński B., Słowo przestrogi [1848], vyd. F. Stebliĭ, „Zapysky Naukovoho tovarystva imeni Shevchenka” (Lʹviv) 1994, t. 228: Pratsi Istorychno-filosofsʹkoї sektsiї, s. 444–462.
Holovna Rusʹka Rada. 1848–1851. Protokoly zasidanʹ i knyha korespondentsiї, red. O. Turiĭ, uporiad. U. Kryshtalovych, I. Svarnyk, Lʹviv 2002.
Za viru, narid i prava. Rusʹki Rady Nadsiannia 1848–1850 rr., vstup ta uporiad. V. Pylypovych, Peremyshlʹ 2005.
4. Wspomnienia, pamiętniki, korespondencja
[Barvinsʹkyĭ V.] Vasylʹ Barvinok, Skoshenyĭ tsvit (vyїmok z halytsʹkykh obrazkiv), vstup B. Lepkyĭ, Kyїv–Liaĭptsig 1910.
Barvinsʹkyĭ O., Spomyny z moho zhyttia, t. 1–2, uporiad. A. Shatsʹka, O. Fedoruk, red. L. Vynar, I. Hyrych, Nʹiu-Ĭork–Kyїv 2004.
Vakhnianyn A., Spomyny z zhyttia (Posmertne vydannia), zladyv I. Studynsʹkyĭ, Lʹviv 1908.
Doroshenko D., Moї spomyny pro nedavnie mynule (1914–1920 rr.), Kyїv 2007.
Olesnytsʹkyĭ Ie., Storinky z moho zhyttia, upor. M. Mudryĭ, B. Savchyk, avt. vstup statti O. Arkusha, Lʹviv 2011.
Perepyska Mykhaĭla Drahomanova z Teofilem Okunevsʹkym (1883, 1885–1891, 1893–1895), Lʹviv 1905.
5. Dzieła z epoki
Bachynsʹkyĭ Iu., Ukraїna irredenta, peredm. I. Beheĭ, Kyїv 2003.
Diditskiĭ B., V odinʺ chasʺ nauchytʹsia malorusinu po veliko-russky, Lʹviv 1866.
Gumetskiĭ I., Znachenie russkago Prikarpat'ia dlia Rossii. Prikarpat'e, budushcheie – vtoroie Priamur'e dlia Rossii v" predstoiashcheĭ ieĭ borbě s" věrolomnoiu Zapadnoiu Ievropoiu, S.-Peterburg" 1904.
Hrushevsʹkyĭ M., Halychyna i Ukraїna [w:] M. Hrushevsʹkyĭ, Tvory u 50 t., t. 1, Lʹviv 2002, s. 376–382.
Monchalovskiĭ O., Sviataia Rusʹ, Lʹviv 1903.
6. Prasa
„Batʹkivshchyna” (Lʹviv) 1888.
„Dilo” (Lʹviv) 1885, 1900, 1902.
„Dziennik Narodowy” (Lwów) 1848.
„Halychanynʺ” (Lʹviv) 1907.
„Slovo” (Lʹviv) 1861, 1866.
„Zoria Halytska” (Lʹviv) 1848.
II. Opracowania
Arkusha O., Kondratiuk K., Mudryĭ M., Sukhyĭ O., Chas narodiv. Istoriia Ukraїny XIX stolittia. Navch. posibn., red. M. M. Mudryĭ, Lʹviv 2016.
Arkusha O., Mudryĭ M., Rusofilʹstvo v Halychyni v seredyni XIX – na pochatku XX st. Heneza, etapy rozvytku, svitohliad, „Visnyk Lʹvivsʹkoho universytetu. Seriia istorychna” 1999, vyp. 34, s. 231–268.
Bakhturina A., Politika Rossiĭskoĭ imperii v Vostochnoĭ Galitsii v gody Pervoĭ mirovoĭ voĭny, Moskva 2000.
Cherchovych I., „Ne druzhysia rusyn z polʹkoiu – bude superechka”. Do istoriї zmishanykh shliubiv u Halychyni druhoї polovyny XIX – pochatku XX stolittia, „Istorychni ta kulʹturolohichni studiї” 2014–2015, t. 6–7, s. 81–88.
Chlebowczyk J., O prawie do bytu małych i młodych narodów. Kwestia narodowościowa i procesy narodotwórcze we wschodniej Europie Środkowej w dobie kapitalizmu (od schyłku XVIII do początków XX w.), Warszawa–Kraków 1983.
Chornovol I., Polʹsʹko-ukraїnsʹka uhoda 1890–1894 rr., Lʹviv 2000.
Himka J.-P., Religion and Nationality in Western Ukraine. The Greek Catholic Church and the Ruthenian National Movement in Galicia, 1867–1900, Montreal–Kingston–London–Ithaca 1999.
Himka J.-P., The Construction of Nationality in Galician Rus’. Icarian Flights in Almost All Directions [w:] Intellectuals and the Articulation of the Nation, eds. R.G. Suny, M.D. Kennedy, Ann Arbor (Mich.) 1999, s. 109–164.
Hrytsak Ia., Narys istoriї Ukraїny. formuvannia modernoї ukraїnsʹkoї natsiї XIX–XX st., Kyїv 2000.
Hrytsak Ia., Prorok u svoїĭ vitchyzni. Franko ta ĭoho spilʹnota (1856–1886), Kyїv 2006.
Ianyshyn B., Ukraїnsʹka misʹka politychna elita v Halychyni ta narodovsʹkyĭ rukh ostannʹoї tretyny XIX st. Stanovlennia ta instytutsiĭnyĭ rozvytok, Kyїv 2008.
Khymka I. P., Hreko-katolytsʹka tserkva i natsionalʹne vidrodzhennia u Halychyni 1772–1918, „Kovcheh” 1993, № 1, s. 72–107.
Kolb N., „Z Bohom za Tserkvu i Vitchyznu”. Hreko-katolytsʹke parafiialʹne dukhovenstvo v Halychyni u 90-kh rokakh XIX stolittia, Zhovkva 2015.
Kudlach-Melʹnyk V. I., Politychne tovarystvo „Rusʹka Rada” (1870–1914 rr.), avtoref. dys. kand. ist. nauk, Ivano-Frankivsʹk 2008.
Kutsyĭ I., Ukraїnsʹka naukovo-istorychna dumka Halychyny (1830–1894). Retseptsiia natsionalʹnoї istoriї, Ternopilʹ 2006.
Kyrychuk O., Lʹvivsʹkyĭ Stavropihiĭsʹkyĭ instytut u hromadsʹkomu zhytti Halychyny druhoї polovyny XIX – pochatku XX st., Lʹviv 2001.
Maciak D., Próba porozumienia polsko-ukraińskiego w Galicji w latach 1888–1895, Warszawa 2006.
Magocsi P.R., A History of Ukraine, Toronto 1996.
Magocsi P.R., The Kachkovs’kyi Society and the National Revival in Nineteenth-Century East Galicia, „Harvard Ukrainian Studies” (Cambridge, Mass.) 1991, vol. 15, nr 1–2, s. 48–85.
Moklak J., W walce o tożsamość Ukraińców. Zagadnienie języka wykładowego w szkołach ludowych i średnich w pracach galicyjskiego Sejmu Krajowego 1866–1892, Kraków 2004.
Mozer M., „Iazychiie” – psevdotermin v ukraїnsʹkomu movoznavstvi [w:] Prychynky do istoriї ukraїnsʹkoї movy, red. S. Vakulenko, Vinnytsia 2011, s. 641–666.
Mudryĭ M., Ideia polʹsʹko-ukraїnsʹkoї uniї ta „rusyny polʹsʹkoї natsiї” v etnopoli-tychnomu dyskursi Halychyny 1859–1869 rokiv, „Visnyk Lʹvivsʹkoho universytetu. Seriia istorychna” 2005, t. 39–40, s. 83–148.
Mudryĭ M., Poniattia „nasha zemlia” / „nash kraĭ” v ukraїnsʹkomu rusi Halychyny XIX – pochatku XX stolittia [w:] Shliakhamy istoriї. Naukovyĭ zbirnyk istorychnoho fakulʹtetu LNU im. I. Franka. Na poshanu prof. K. Kondratiuka, Lʹviv 2004, s. 160–177.
Nakhlik Ie., Panteleĭmon Kulish. Osobystistʹ, pysʹmennyk, myslytelʹ, t. 1: Zhyttia Panteleĭmona Kulisha, Kyїv 2007.
Orlevych I., Stavropihiĭsʹkyĭ instytut u Lʹvovi (kinetsʹ XVIII – 60-rr. XIX st.), Lʹviv 2001.
Osadczy W., Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji, Lublin 2007.
Pakholkiv S., Ukraїnsʹka inteligentsiia u Habsburzʹkiĭ Halychyni. Osvichena verstva i emansypatsiia natsiї, Lʹviv 2014.
Plokhiĭ S., Velykyĭ peredil. Nezvychaĭna istoriia Mykhaĭla Hrushevsʹkoho, Kyїv 2011.
Popovkin A., Slavianskie blagotvoritel'nyie obshchestva v Moskve i Sankt-Peterburge (1858–1921 gg.), dissertatsiia kand. ist. nauk, Voronezh 2013.
Raĭkivsʹkyĭ I., Ideia ukraїnsʹkoї natsionalʹnoї iednosti v hromadsʹkomu zhytti Halychyny XIX stolittia, Ivano-Frankivsʹk 2012.
Rasevych V., Ukraїnsʹka natsionalʹno-demokratychna partiia (1899–1918 rr.), avtoref. kand. dys., Lʹviv 1996.
Sarbeĭ V. H., Natsionalʹne vidrodzhennia Ukraїny, Kyїv 1999.
Sedliar O., „Halytsʹko-rusʹka matytsia”. Zavdannia, orhanizatsiia, chleny tovarystva, „Ukraїna. Kulʹturna spadshchyna, natsionalʹna svidomistʹ, derzhavnistʹ” 2012, t. 21, s. 668–692.
Sereda O., Hromady rannikh narodovtsiv u Skhidniĭ Halychyni (60-i roky XIX stolittia), „Ukraїna. Kulʹturna spadshchyna, natsionalʹna svidomistʹ, derzhavnistʹ” 2001, t. 9, s. 378–392.
Shlemkevych M., Halychanstvo, Nʹiu-Ĭork–Toronto 1956.
Siromsʹka H., Narodnyĭ Dim u Lʹvovi. Vid starorusynstva do rusofilʹstva (seredyna XIX – pochatok XX st.), Lʹviv 2014.
Skrynnyk M., Naratyvni praktyky ukraїnsʹkoї identychnosti: doba Romantyzmu, Lʹviv 2007.
Subtelny O., Ukraine. A History, Toronto 1988.
Sukhyĭ O., Vid rusofilʹstva do moskvofilʹstva (rosiĭsʹkyĭ chynnyk u hromadsʹkiĭ dumtsi ta suspilʹno-politychnomu zhytti halytsʹkykh ukraїntsiv u XIX stolitti), Lʹviv 2003.
Świątek A., Gente Rutheni, Natione Poloni. Z dziejów Rusinów narodowości polskiej w Galicji, Kraków 2014.
Tomczyk R., Galicyjska Rusko-Ukraińska Partia Radykalna w latach 1890–1914, Szczecin 2007.
Vendland A.V., Rusofily Halychyny. Ukraїnsʹki konservatory mizh Avstriieiu ta Rosiieiu, 1848–1915, Lʹviv 2015.
Wójtowicz-Huber B., „Ojcowie narodu”. Duchowieństwo grecko-katolickie w ruchu narodowym Rusinów galicyjskich (1867–1918), Warszawa 2008.
Zaiarniuk A., Idiomy emansypatsiї. „Vyzvolʹni” proiekty i halytsʹke selo v seredyni XIX stolittia, Kyїv 2007.
Zięba A.A., Gente Rutheni, natione Poloni. Z problematyki kształtowania się ukraińskiej świadomości narodowej w Galicji, „Prace Komisji Wschodnioeuropejskiej” 1995, t. 2, s. 61–77.
Informacje: Prace Historyczne, 2017, Numer 144 (2), s. 277 - 302
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Rusini galicyjscy drugiej połowy XIX – początku XX wieku między ukraińskim a wszechruskim wariantem tożsamości narodowej
Galician Rusyns in the second half of the 19th and the early 20th centuries between Ukrainian and Panruskyy projects of national identity
Instytut Ukrainoznawstwa im. I. Krypiakewycza NAN Ukrainy we Lwowie
Publikacja: 05.04.2017
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 2416
Liczba pobrań: 4531