Pogranicze – pamięć – Europa Środkowa. Wybrane zagadnienia tożsamości w najnowszej prozie słowackiej

Rafał Majerek

Pogranicze – pamięć – Europa Środkowa. Wybrane zagadnienia tożsamości w najnowszej prozie słowackiej

Data publikacji: 23.12.2019

Kultura Słowian, 2019, Tom XV, s. 135 - 154

https://doi.org/10.4467/25439561KSR.19.004.11306

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

drukuj

Tytuły

Pogranicze – pamięć – Europa Środkowa. Wybrane zagadnienia tożsamości w najnowszej prozie słowackiej

Abstrakt

W artykule omówione zostały wybrane aspekty trzech współczesnych słowackich tekstów prozatorskich: Petra Balki Wtedy w Lošoncu. Via Lošonc (2014), Maroša Krajňaka Carpathia (2011) i Jána Púčka Przez ucho igielne (sploty) (2015) w kontekście problematyki pogranicza, rozumianego jako istotny znak kultury obszaru Europy Środkowej. Elementami wspólnymi tekstów są: wyeksponowanie tradycji etnicznej i kulturowej różnorodności pogranicza, łączenie perspektywy historycznej ze współczesną oraz wątki autobiograficzne. Pogranicze prezentowane jest w omawianych utworach słowackich pisarzy przede wszystkim w momentach historycznych przełomów XX wieku, wydarzeń, na które mieszkańcy regionu nie mieli wpływu, a które w decydujący sposób określiły losy jednostkowe i kształt wspólnoty, prowadząc do uaktywnienia postaw ksenofobicznych, destrukcji wartości moralnych, śmierci niewinnych ludzi. Sposób podejmowania problematyki pamięci rzez słowackich autorów powiązać można z koncepcją pamięci, której ważną funkcją jest przypominanie minionych tragedii w celu zapobiegania im w przyszłości oraz budowanie otwartej, tolerancyjnej wspólnoty. Wielogłosowe narracje, podkreślające pluralizm tradycji środkowoeuropejskiego pogranicza, stanowić mogą ważny punkt odniesienia zarówno dla współczesnych tożsamości jednostkowych, jak i zbiorowych.

The article discusses selected aspects of three contemporary Slovak prose texts: Peter Balko’s Once in Lošonc. Via Lošonc (2014), Maroš Krajňak’s Carpathia (2011) and Ján Púček’s Through the Eye of the Needle (Tangles) (2015) in the context of borderland, defined as an important cultural sign of the Central European region. The common elements of the texts are: exposing ethnic and cultural traditions of borderland diversity, combining historical and contemporary perspectives, and autobiographical themes. The borderland is presented in the works of Slovak writers mostly in the moments of historical breakthroughs of the twentieth century, events that the people of the region could not influence, but which had a decisive impact on individual fates and the shape of community – activating xenophobic attitudes, leading to the destruction of moral values and to death of innocent people. The way of taking up the issue of memory by Slovak authors can be connected to the concept of memory in which its important functions are to remind past tragedies to prevent them in the future, and to build an open, tolerant society. The polyphonic narratives, emphasizing the pluralistic tradition of Central European borderland can be an important reference point, both for contemporary individual and collective identities.

Słowa kluczowe

współczesna proza słowacka, pogranicze, Europa Środkowa, pamięć, tożsamość

contemporary Slovak prose, borderland, Central Europe, memory, identity

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Alphen E. van, W pułapce wizerunków [Caught by Images], trans. R. Sendyka, “Teksty Drugie” [Second Texts] 2009, no. 5, pp. 124–143.

Balko P., Vtedy v Lošonci. Via Lošonc [Once in Lošonc. Via Lošonc], Levice, Koloman Kertész Bagala & literarnyklub s.r.o., 2014, 200 pp.

Chojnowski Z., Literaturoznawstwo regionów (w poszukiwaniu skutecznych perspektyw badawczych) [Literary Studies of Regions (In Search of Effective Research Perspectives)], [in:] M. Mikołajczak, E. Rybicka (Eds.), Nowy regionalizm w badaniach literackich. Badawczy rekonesans i zarys perspektyw [New Regionalism in Literary Studies. Research Reconnaissance and Outline of Perspectives], Kraków, Universitas, 2012, pp. 13–28.

Csiba K., Passia R., Taranenková I., Próza [Prose], [in:] R. Passia, I. Taranenková (Eds.), Hľadanie súčasnosti. Slovenská literatúra začiatku 21. storočia [Searching for the Present. Slovak Literature of the Beginning of the 21st Century], Bratislava, Literárne informačné centrum, 2014, pp. 37–110.

Dąbrowska-Partyka M., Literatura pogranicza – pogranicza literatury [Literature of Borderland – Borderlands of Literature], Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2004, 264 pp.

Dutka E., Doświadczenie regionu (na przykładzie literatury o Śląsku) [Experience of the Region (Based on the Example of Literature on Silesia)], [in:] M. Mikołajczak, E. Rybicka (Eds.), Nowy regionalizm w badaniach literackich. Badawczy rekonesans i zarys perspektyw [New Regionalism in Literary Studies. Research Reconnaissance and Outline of Perspectives], Kraków, Universitas, 2012, pp. 135–151.

Fiut A., Być (albo nie być) Środkowoeuropejczykiem [To be (or not to be) a Central European], Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1999, 325 pp.

Krajňak M., Carpathia [Carpathia], trans. W. Gogola, Wrocław, Wydawnictwo Książkowe Klimaty, 2015, 194 pp.

Kršáková D., Situácia súčasnej slovenskej literatúry, 2 [The Situation of Contemporary Slovak Literature], Available at: http://www.iliteratura.cz/Clanek/17305/situacia-sucasnej-slovenskej-literatury-2- [accessed 05.12.2018].

Ławski J., Przeciw kategorii „pogranicza” [Against the Category of „Borderland”], [in:] Z. Chojnowski, E. Rybicka (Eds.), Regionalizm literacki – historia i pamięć [Literary Regionalism – History and Memory], Kraków, Universitas, 2017, pp.50–71.

Majerek R., Przestrzeń naznaczona w prozie Maroša Krajňaka (na przykładzie powieści Carpathia) [Condemned Space in the Prose of Maroš Krajňak (On the Example of the Novel Carpathia)], [in:] D. Gil, C. Juda (Eds.) Monologi, dialogi, polilogi w dyskursach kulturowych Słowiańszczyzny [Monologues, Dialogues, Polylogues in the Slavic Cultural Discourses], Kraków, Wydawnictwo «scriptum », 2017, pp. 75–91.

Markovič P., Variácie a posuny v Karpatskej trilógii [Variations and Shifts in the Carpathian Trilogy], “Romboid” [Rhomboid] 2014, no. 5–6, pp. 112–114.

Nycz R., Poetyka doświadczenia. Teoria – nowoczesność – literatura [The Poetics of Experience. Theory – Modernity – Literature], Warszawa, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2012, 356 pp.

Parfianowicz-Vertun W., Europa Środkowa w tekstach i działaniach. Polskie i czeskie dyskusje [Central Europe in Texts and Actions. Polish and Czech Discussions], Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016, 440 pp.

Passia R., Na hranici (Slovenská literatúra a východokarpatský hraničný areál) [On the Border (Slovak Literature and the Eastern Carpathian Border Area)], Levoča, Modrý Peter, 2014, 160 pp.

Pollack M., Skażone krajobrazy [Contaminated Landscapes], trans. K. Niedenthal, Wołowiec, Czarne, 2014, 108 pp.

Púček J., Przez ucho igielne (sploty) [Through the Eye of the Needle (Tangles)], trans. W. Gogola, Wrocław, Książkowe Klimaty, 2017, 336 pp.

Rassloff U., Poetika coolness? Mladá slovenská próza po roku 1989 [Poetics of Coolness? Young Slovak Prose after 1989], “Rak” [“RCC”] 1999, no. 5, pp. 45–62.

Rybicka E., Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich [Geopoetics. Space and Place in Contemporary Theories and Literary Practices], Kraków, Univeristas, 2014, 482 pp.

Snyder T., Skrwawione ziemie. Europa między Hitlerem a Stalinem [Bloodlands. Europe between Hitler and Stalin], trans. B. Pietrzyk, Warszawa, Świat Książki, 2011.

Součková M., Różne formy podmiotu w literaturze słowackiej po 1989 roku [Various Shapes of the Subject in Slovak Literature after 1989], trans. M. Buczek, [in:] B. Czapik-Lityńska (Ed.), Literatury słowiańskie po roku 1989. Nowe zjawiska, tendencje, perspektywy, t. III, Podmiotowość [Slavic Literatures after 1989. New Phenomena, Trends, Perspectives. Vol. III. Subjectivity], Warszawa, Dom Wydawniczy Elipsa, 2005, pp. 84–94.

Stasiuk A., Fado [Fado], Wołowiec, Czarne, 2006, 168 pp.

Todorov T., Nadużycia pamięci, cz. 1 [Misuses of Memory, pt. 1], trans. A. Dwulit, “Znak” [Sign] 2011, no. 9, pp. 82–89.

Informacje

Informacje: Kultura Słowian, 2019, Tom XV, s. 135 - 154

DOI: https://doi.org/10.4467/25439561KSR.19.004.11306

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Pogranicze – pamięć – Europa Środkowa. Wybrane zagadnienia tożsamości w najnowszej prozie słowackiej

Angielski:

Borderland – Memory – Central Europe. Several Problems of Identity in Contemporary Slovak Fiction

Autorzy

Rafał Majerek

https://orcid.org/0000-0003-1333-3763

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Polska

Publikacja: 23.12.2019

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY-NC-ND

Udział procentowy autorów:

Rafał Majerek (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 1408

Liczba pobrań: 1234

<p> Pogranicze – pamięć – Europa Środkowa. Wybrane zagadnienia tożsamości w najnowszej prozie słowackiej</p>

Pobierz xml