Petersburg – miasto jako bohater literacki
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEPetersburg – miasto jako bohater literacki
Data publikacji: 21.12.2018
Kultura Słowian, 2018, Tom XIV, s. 305 - 334
https://doi.org/10.4467/25439561KSR.18.015.9373Autorzy
Petersburg – miasto jako bohater literacki
Petersburg – zdaniem wielu najbardziej niezwykłe i jedyne w swoim rodzaju miasto na świecie, może być postrzegane w typie bohatera na wielu poziomach. Jeden z nich odnosić się będzie do honorowego tytułu, jaki mu nadano w uznaniu heroizmu, którym wykazali się mieszkańcy miasta podczas II wojny światowej, drugi zaś do postrzegania Petersburga w kategoriach bohatera literackiego. Zgodnie z koncepcją petersburskiego tekstu literatury rosyjskiej autorstwa W. Toporowa, jedynie Petersburg zasługuje na miano miasta posiadającego własny, ucieleśniony w literaturze tekst pisany przez wielu autorów. Badania nad współczesnym wariantem tekstu petersburskiego zostały jednak przez czołowego przedstawiciela tartusko-moskiewskiej szkoły semiotyki niejako na wstępie ograniczone do dzieł literackich mających związek z miastem Petersburgiem, od kanonicznych utworów „petersburskich” A. Puszkina i N. Gogola poczynając, a uznając A. Błoka i K. Waginowa za pisarzy zamykających ten temat. Od tego czasu moglibyśmy mieć jedynie do czynienia ze zjawiskiem tzw. „tekstu leningradzkiego”. Jednakże, poddając analizie liczne przykłady składające się na „korpus petersburski” można dojść do wniosku, że teorię Toporowa należy poddać pewnej rewizji, tak aby współgrała z najnowszą rosyjską prozą. Współcześni autorzy nie tylko manifestują głęboką fascynację miastem, ale też wyrażają dlań podziw, wprost odwołują się do jego historii, eksponują sentyment do miejskich mitów, legend i tradycji, rozwijają wątki związane z jego położeniem geograficznym i towarzyszącym mu warunkom klimatycznym, dają wyraz emocjonalnemu przywiązaniu do małej ojczyzny, albo wskazują na ścisłe związki z petersburskim dziedzictwem literackim, co z kolei dowodzi niezmiennie literaturocentrycznego charakteru kultury rosyjskiej. Prezentowane studium pokazuje również, że istnieje zauważalny związek między tradycyjnie postrzeganym tekstem petersburskim a prozą najnowszą, co też może być dowodem aktualności koncepcji Toporowa.
315. Rasskazy pisatelei Sankt-Peterburga [315. Stories of the Writers of Saint Petersburg], S. Kuleshova, K. Groznaia (Eds.), Saint Petersburg, Soiuz Pisatelei Sankt-Peterburga / Izdatel’skii Dom “Petropolis”, 2018, 290 pp.
Adamowicz A., Granin D., Księga blokady [A Book of the Blocade], trans. W. Bieńkowska, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988, 534 pp.
Alekseev P., Glagoly zhgli [Burning Verbs], “Literaturnaia gazeta” [Literary Newspaper] 16-22 maia 2018, no. 19 (6643), p. 21.
Alekseeva M., “Peterburg, ia eshche ne khochu umirat’, u menia telefonov tvoikh nomera…” [“Petersburg, I Do Not Want to Die Yet, I Still Have Your Phone Numbers…”], [in:] V Pitere Zhit’. Ot Dvortsovoi do Sadovoi, ot Gangutskoi do Shpalernoi. Lichnye istorii [Living in Piter. From Dvortsovaya to Sadovaya, from Gangutskaya to Shpalernaya. Personal Stories], N. Sokolovskaia, E. Shubina (Eds.), Moscow, Izdatel’stvo AST , 2017, pp. 277-286.
Arno S., Frederik Riuish i ego deti [Frederik Ruysch and His Children], Saint Petersburg, Soiuz Pisatelei Sankt-Peterburga 2012, 496 pp.
Arno S., Istorii peterburgskikh utoplennits [The Stories of the St. Petersburg Drowned], Saint Petersburg, Izdatel’stvo “Metropress”, 2015, 256 pp.
Arno S., Smiritel’naia rubashka dlia geniev. Roman-bred [A Straitjacket for Geniuses.Novel-nonsense], Saint Petersburg, Izdatel’stvo Soiuza Pisatelei Sankt-Peterburga, 2012, 272 pp.
Arno S., Zhivodernia [Knackery], Saint Petersburg, Izdatel’stvo “Severo-Zapad”, 2005, 512 pp.
Bashmakova A., Dnevnik Khel’gi Lukhan (urozhdennoi Khainshaimer) [Diary of Helga Luhan (nee Heinsheimer)], “Avrora” [“Aurora”], 2018, no. 2, pp. 25-52.
Basova I., Vozvrashchenie [A Return], [in:] V Pitere Zhit’. Ot Dvortsovoi do Sadovoi, ot Gangutskoi do Shpalernoi. Lichnye istorii [Living in Piter. From Dvortsovaya to Sadovaya, from Gangutskaya to Shpalernaya. Personal Stories], N. Sokolovskaia, E. Shubina (Eds.), Moscow, Izdatel’stvo AST , 2017, pp. 329-340.
Boiarskaia E., V Pitere – zhit’! [Living in Piter], [in:] V Pitere Zhit’. Ot Dvortsovoi do Sadovoi, ot Gangutskoi do Shpalernoi. Lichnye istorii [Living in Piter. From Dvortsovaya to Sadovaya, from Gangutskaya to Shpalernaya. Personal Stories], N. Sokolovskaia, E. Shubina (Eds.), Moscow, Izdatel’stvo AST , 2017, pp. 469-476.
Boldyrev A.N., Osadnaia zapis’ (blokadnyi dnevnik) [Siege Record (Blockade Diary)], Saint Petersburg, Evropeiskii Dom, 1998, 368 pp.
Bol’shaia Toponimicheskaia Entsiklopediia Sankt-Peterburga [The Great Toponymic Encyclopedia of St. Petersburg], A.G. Vladimirovich (Ed.), Saint Petersburg, Informatsionno-izdatel’skoe Agentstvo “LIK ”, 2013, 1136 pp.
Brążkiewicz B., ‘Idioci rządzą światem’. Między fantastyką a realizmem – ‘Powieść o miłości, ale też o idiotach i topielicach…’ Siergieja Arny [“Idiots Rule the World.” Between Fantasy and Reality – ‘A Novel About Love, but Also About Idiots and Drowned Women…’ by Sergey Arno],“Colloquia Litteraria Sedlcensia”, 2014, vol. XIV-II , pp. 19-26.
Brążkiewicz B., ‘Smiritel’naja rubashka dlja geniev’ Sergeja Arno ili vopros o literaturnom krizise [‘A Straitjacket for Geniuses’ by Sergey Arno or the Question of Literary Crisis], “Kultura Słowian. Rocznik Komisji Kultury Słowian PAU” [Proceedings of the Commission on the Culture of the Slavs] 2017, vol. XIII , pp. 235-244.
Brążkiewicz B., Ku tajemnicy życia wiecznego. Piotr I i Frederik Ruysch w historyczno-fantastycznej powieści S. Arno ‘Frederik Rjujsh i ego deti’ [Toward the Mystery of Eternal Life. Peter the Great and Frederik Ruysch in S. Arno’s Historical Fantasy ‘Frederik Rjujsh i ego deti’], [in:] Sacrum świata wschodniego i zachodniego w kulturze słowiańszczyzny. Musica Antiqua Europae Orientalis XVII, Acta Slavica [Sacrum of the Eastern and Western World in the Slavic Culture. Musica Antiqua Europae Orientalis XVII , Acta Slavica], Bydgoszcz, Filharmonia Pomorska im. Ignacego Paderewskiego w Bydgoszczy, 2014, pp. 441-449.
Brążkiewicz B., Mroczny Petersburg. Proza Siergieja Arno [Dark Petersburg. Sergey Arno’s Prose], [in:] Światło i ciemność w literaturze, kulturze i sztuce: od antyku do współczesności [Light and Darkness in Literature, Culture and Art: From Atiquity to Modern Times], D. Szymonik, E. Kozak, A. Pogoda-Kołodziejak (Eds.), Siedlce, Instytut Neofilologii i Badań Interdyscyplinarnych Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Instytut Kultury Regionalnej i Badań Interdyscyplinarnych im. Franciszka Karpińskiego. Stowarzyszenie, 2015, pp. 103-111.
Brążkiewicz B., Uprawdopodobnienie fikcji w powieści Siergieja Arno ‘Smiritel’naya rubashka dlya geniyev’ [Making Fiction Plausible in Sergey Arno’s Novel ‘Smiritel’naya Rubashka dlya Geniyev’], “Conversatoria Litteraria” [Literary Conversations] 2016, X, pp. 263-274.
Bukowski W., I powraca wiatr… [To Build a Castle: My Life as a Dissenter], trans. A. Mietkowski, Gdynia, Petit, 1990, 316 pp.
Bykov D., Elagin Ostrov [Elagin Island], [in:] V Pitere Zhit’. Ot Dvortsovoi do Sadovoi, ot Gangutskoi do Shpalernoi. Lichnye istorii [Living in Piter. From Dvortsovaya to Sadovaya, from Gangutskaya to Shpalernaya. Personal Stories], N. Sokolovskaia, E. Shubina (Eds.), Moscow, Izdatel’stvo AST , 2017, pp. 175-203.
Chuprinin S., Russkaia literatura segodnia. Zhizn’ po poniatiiam [Russian Literature Today. Life According to Concepts], Moscow, Vremia, 2007, 768 pp.
Czerwiński M., Archiwum znaków – semiotyka pamięci kulturowej [Archive of Signs: The Semiotics of Cultural Memory ], “Tekst i dyskurs – Text Und Diskurs” [Text and Discourse – Text und Diskurs] 2014, no. 7, pp. 31-48.
Dostojewski F., Młodzik [The Adolescent], trans. J. Polecki, Białystok, Instytut Wydawniczy Kreator, 2002, 557 pp.
Dostojewski F., Zbrodnia i kara. Powieść w sześciu częściach z epilogiem [Crime and Punishment. A Novel in Six Parts with an Epilogue], trans. J.P. Zajączkowski, Warszawa, Prószyński i S-ka, 2008, 589 pp.
Duda K., Szkice o prozie rosyjskiej XXI wieku. Ulicka, Szyszkin, Pielewin, Minajew, Sienczyn, Kuricyn, Starobiniec… [Sketches on the Russian Prose of the 21st Century. Ulitskaya, Shishkin, Pelevin, Mineav, Sentchin, Kuritsyn, Starobinets...], Kraków, Księgarnia Akademicka, 2017, 266 pp.
Eliseev N., Razorvannyi portret [The Torn Portrait], [in:] V Pitere Zhit’. Ot Dvortsovoi do Sadovoi, ot Gangutskoi do Shpalernoi. Lichnye istorii [Living in Piter. From Dvortsovaya to Sadovaya, from Gangutskaya to Shpalernaya. Personal Stories], N. Sokolovskaia, E. Shubina (Eds.), Moscow, Izdatel’stvo AST , 2017, pp. 21-61.
Fast P., Realizm socjalistyczny [Socialist Realism], [in:] Historia literatury rosyjskiej XX wieku [History of 20th Century Russian Literature], A. Drawicz (Ed.), Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN , 2002, pp. 329-370.
Galster B., Mickiewicz i Puszkin [Mickiewicz and Pushkin], [in:] Mickiewicz – Puszkin. Materiały źródłowe i bibliograficzne. Antologia [Mickiewicz – Pushkin. Sources and Bibliographic Materials. An Anthology], collected and developed by J. Świdziński, with an introduction by B. Galster, vol. I, Mickiewicz o Puszkinie [Mickiewicz about Pushkin], Poznań, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 1991, pp. 5-19.
Geertz C., Interpretacja kultur. Wybrane eseje [The Interpretation of Cultures. Selected Essays], trans. M.M. Piechaczek, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2005, 533 pp.
Geertz C., Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej [Local Knowledge. Further Essays in Interpretive Anthropology], trans. D. Wolska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005, 251 pp.
Gorodnitskii A., Vasilevskii ostrov [Vasilievsky Island], [in:] V Pitere Zhit’. Ot Dvortsovoi do Sadovoi, ot Gangutskoi do Shpalernoi. Lichnye istorii [Living in Piter. From Dvortsovaya to Sadovaya, from Gangutskaya to Shpalernaya. Personal Stories], N. Sokolovskaia, E. Shubina (Eds.), Moscow, Izdatel’stvo AST , 2017, pp. 133-146.
Hyperborejczycy [Hyperboreans], trans. J. Sachse [in:] P. Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej [Dictionary of Greek and Roman Mythology], Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1990, pp. 150-151.
Kolina E., “Eto Piter, detka” [“This is Piter, baby”], [in:] V Pitere Zhit’. Ot Dvortsovoi do Sadovoi, ot Gangutskoi do Shpalernoi. Lichnye istorii [Living in Piter. From Dvortsovaya to Sadovaya, from Gangutskaya to Shpalernaya. Personal Stories], N. Sokolovskaia, E. Shubina (Eds.), Moscow, Izdatel’stvo AST , 2017, pp. 89-101.
Kondakova D. Iu., Poniatie «peterburgskii tekst» v sovremennoi nauchnoi retseptsii [Scientific Reception of the Concept of “Petersburg Text” in Modern Literary Studies], “Vіsnik Kharkіvs’kogo natsіonal’nogo unіversitetu іm. V.N. Karazіna” [Journal of V. N. Karazin Kharkiv National University] 2011, no. 936, vol. 61, pp. 276-280.
Kotov D., Moia pod’iacheskaia istoriia [My Clerk Story], [in:] V Pitere Zhit’. Ot Dvortsovoi do Sadovoi, ot Gangutskoi do Shpalernoi. Lichnye istorii [Living in Piter. From Dvortsovaya to Sadovaya, from Gangutskaya to Shpalernaya. Personal Stories], N. Sokolovskaia, E. Shubina (Eds.), Moscow, Izdatel’stvo AST , 2017, pp. 233-239.
Kotsiubinskii D., Vechnost’ vmesto zhizni [Eternity Instead of Life], [in:] V Pitere Zhit’. Ot Dvortsovoi do Sadovoi, ot Gangutskoi do Shpalernoi. Lichnye istorii [Living in Piter. From Dvortsovaya to Sadovaya, from Gangutskaya to Shpalernaya. Personal Stories], N. Sokolovskaia, E. Shubina (Eds.), Moscow, Izdatel’stvo AST, 2017, pp. 241-252.
Krusanov P., Tsentr novyi, nezatopliaemyi [New Center, Flood-Free], [in:] V Pitere Zhit’. Ot Dvortsovoi do Sadovoi, ot Gangutskoi do Shpalernoi. Lichnye istorii [Living in Piter. From Dvortsovaya to Sadovaya, from Gangutskaya to Shpalernaya. Personal Stories], N. Sokolovskaia, E. Shubina (Eds.), Moscow, Izdatel’stvo AST , 2017, pp. 445-458.
Likhachev D. S., V blokadnom Leningrade [In Besieged Leningrad], Moscow, Algoritm, 2017, 239 pp.
Łotman J., Kultura i eksplozja [Culture and Explosion], trans. and introduction by B. Żyłko, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1999, 261 pp.
Łotman J., Pamięć kultury [Memory of Culture], [in:] idem, Kultura, historia, literatura, [Culture, History, Literature], selection, trans. and introduction by B. Żyłko, Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2017, pp. 133-143.
Łotman J., Uniwersum umysłu. Semiotyczna teoria kultury [Universe of the Mind. A Semiotic Theory of Culture], trans. and introduction by B. Żyłko, Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2008, 408 pp.
Lukin E., Prostranstvo russkogo dukha [The Space of the Russian Spirit], Saint Petersburg, Soiuz Khudozhnikov, 2007, 158 pp.
Malyshev V., Peterburgskie tainy. Zanimatel’nyi istoricheskii putevoditel’ [Petersburg Secrets. An Entertaining Historical Guide], Saint Petersburg, Soiuz Pisatelei Peterburga, 2017, 304 pp.
Mandel’shtam O. Je., Sochinenija v dvuh tomah, t. 1: Stihotvorenija. Perevody [Works in Two Volumes, vol. 1: Poems. Translations], P.M. Nerler (Ed.), Moscow, Hudozhestvennaja literatura, 1990, 637 pp.
Mandelsztam O., Poezje [Poems], ed. and introduction by R. Przybylski, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971, 168 pp.
Melikhov A., Kak by nam ostat’sia varvarami? [How Would We Remain Barbarians?], [in:] V Pitere Zhit’. Ot Dvortsovoi do Sadovoi, ot Gangutskoi do Shpalernoi. Lichnye istorii [Living in Piter. From Dvortsovaya to Sadovaya, from Gangutskaya to Shpalernaya. Personal Stories], N. Sokolovskaia, E. Shubina (Eds.), Moscow, Izdatel’stvo AST , 2017, pp. 157-174.
Merezhkovskii D.S., Peterburgu byt’ pustu [Petersburg Will Stand Empty], Available at: http://az.lib.ru/m/merezhkowskij_d_s/text_0200.shtml [accessed 27.05.2018].
Mickiewicz A., Dziadów części III Ustęp [The Passage of Forefathers’ Eve Part III ], [in:] idem, Dziady. Część III [Forefathers’ Eve Part III ], afterword and footnotes by J. Wieczerska-Zabłocka, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1984, pp. 171-212.
Mielichow A., Czerwony Syjon [Red Zion], trans. N. Woroszylska, Warszawa, Wydawnictwo Sic!, 2007, 212 pp.
Moskwa Noir [Moscow Noir], J. Goumen, N. Smirnowa (Eds.), trans. E. Skórska,
Warszawa, Claroscuro, 2011, 283 pp. Obukh A., Dikii iantar’. Rasskazy [Wild Amber. Short Stories], Saint Petersburg, Izdatel’stvo “Art-Ekspress”, 2018, 132 pp.
Petersburg Noir [Petersburg Noir], J. Goumen, N. Smirnowa (Eds.), trans. G. Szymczak, Warszawa, Claroscuro, 2015, 345 pp.
Piatigorski A., Łotman J., Tekst i funkcja [Text and Function], trans. J. Faryno, [in:] Semiotyka kultury [Semiotics of Culture], E. Janus, M.R. Mayenowa (Eds.), introduction by S. Żółkiewski, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975, pp. 100-113.
Popov V., Moi mesta [My Places], [in:] V Pitere Zhit’. Ot Dvortsovoi do Sadovoi, ot Gangutskoi do Shpalernoi. Lichnye istorii [Living in Piter. From Dvortsovayato Sadovaya, from Gangutskaya to Shpalernaya. Personal Stories], N. Sokolovskaia, E. Shubina (Eds.), Moscow, Izdatel’stvo AST , 2017, pp. 357-365.
Przybył-Sadowska E., Sadowski J., Urbanek D., Rosja. Przestrzeń, czas i znaki [Russia. Space, Time and Signs], Kraków, Wydawnictwo Libron – Filip Lohner, 2016, 351 pp.
Puszkin A., Jeździec Miedziany. Opowieść petersburska [The Bronze Horseman. A Petersburg Tale], [in:] Lutnia Puszkina. Utwory Aleksandra Puszkina wybrał i przetłumaczył Julian Tuwim [Pushkin’s Lute. Selected poems, translated and edited by J. Tuwim], Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 2009, pp. 149-166.
Teterskaia T.N., V plenu u blokadnogo detstva. Peterburgskii Roman [In Captivity of Besieged Childhood. Petersburg Novel], Saint Petersburg, Izdatel’stvo Soiuza Pisatelei Sankt-Peterburga, 2013, 272 pp.
Tiupa V., Korennaia mifologema Peterburgskogo teksta [The Root Mythologem of Petersburg Text], [in:] Sushchestvuet li Peterburgskii tekst? [Does Petersburg Text exist?], V. M. Markovich, V. Shmid (Eds.), Saint Petersburg, Izdatel’stvo Sankt-Peterburgskogo Universiteta, 2005, pp. 81-91.
Tolstaia T., Chuzhie sny [Others’ Dreams], [in:] V Pitere Zhit’. Ot Dvortsovoi do Sadovoi, ot Gangutskoi do Shpalernoi. Lichnye istorii [Living in Piter. From Dvortsovaya to Sadovaya, from Gangutskaya to Shpalernaya. Personal Stories], N. Sokolovskaia, E. Shubina (Eds.), Moscow, Izdatel’stvo AST , 2017, pp. 11-18.
Toporov V.N., Peterburgskii tekst russkoi literatury [Petersburg Text of Russian Literature], Saint Petersburg, Iskusstvo-SPB, 2003, 616 pp.
Toporow W., Przestrzeń i tekst [Space and Text], [in:] idem, Przestrzeń i rzecz [Space and Thing], trans. B. Żyłko, Kraków, Universitas, 2003, pp. 15-96.
V Pitere Zhit’. Ot Dvortsovoi do Sadovoi, ot Gangutskoi do Shpalernoi. Lichnye istorii [Living in Piter. From Dvortsovaya to Sadovaya, from Gangutskaya to Shpalernaya. Personal Stories], N. Sokolovskaia, E. Shubina (Eds.), Moscow, Izdatel’stvo AST , 2017, 528 pp.
Vaginov K.K., Garpagoniada [Harpagoniana], Available at: http://az.lib.ru/w/waginow_k_k/text_0040.shtml [accessed: 21.05.2018].
Vaginov K.K., Stikhotvoreniia i poemy [Poetry and poems], Moscow, Direkt-Media, 2014, 186 pp.
Vladimirskii V., Sergei Arno: «Vo vsei nashei zhizni malo zdravogo smysla» [Sergei Arno: “There Is Little Common Sense in Our Whole Life”], “Piterbook” [Piterbook] 29.12.2012, Available at: http://krupaspb.ru/piterbook/fanclub/pb_fan_column.html?nn=155&ord=5&sb=&np=1 [accessed: 21.05.2018].
Waginow K., Harpagoniada [Harpagoniana], trans. and afterword A. Pomorski, Warszawa, Czytelnik, 2001, 256 pp.
Zhadnova E. N., Sovremennye podkhody k izucheniiu problemy peterburgskogo teksta [Contemporary Approaches to the Research of the Problem of Petersburg’s Text of the Russian Literature], “Izvestiia Saratovskogo universiteta. Novaia seriia. Seriia Filologiia. Zhurnalistika” [News of Saratov University. News Series. Philology Series. Journalism], 2013, vol. 13, no. 4, pp. 70-74.
Żyłko B., Semiotyka kultury [Semiotics of Culture], Gdańsk, słowo/obraz terytoria, 2009, 265 pp.
Informacje: Kultura Słowian, 2018, Tom XIV, s. 305 - 334
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Petersburg – miasto jako bohater literacki
Saint Petersburg – the City as a Literary Hero
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
Publikacja: 21.12.2018
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
Polski