Szkic jest analizą porównawczą dwóch powieści o I wojnie światowej: Soli ziemi Józefa Wittlina i Pierwszego człowieka Alberta Camus. Autorka nie ogranicza się do analizy obrazu wojny, lecz traktuje tematykę wojenną jako ogólny kontekst, w ramach którego obydwaj pisarze analizują zjawisko ludzkiej anonimowości zarówno na szerokim tle wydarzeń historycznych, jak i w węższym kontekście kwestii samookreślenia i samopoznania. Tego rodzaju koncentracja pozwala na syntezę osobistych i historycznych wątków obu powieści i na przedstawienie wielu wewnętrznych spójności decydujących o wielowymiarowości struktury tematycznej Soli ziemi i Pierwszego człowieka. Porównanie Soli ziemi i Pierwszego człowieka autorka opiera na analizie anonimowości obu bohaterów. Fakty decydujące o specyfi ce tej anonimowości to przynależność do niższych klas społecznych, niepiśmienność oraz charakterystyczna dla obywateli etnicznie zróżnicowanych monarchii i dla emigrantów niemożność identyfi kacji z patriotyczną ideologią wojenną. Wątki społecznej i politycznej anonimowości bohaterów łączą się z wątkami anonimowości uczestników wojny, przez co idea Nieznanego Żołnierza zostaje pogłębiona ideą człowieka nieznanego nie tylko w czasie wojny, lecz i w czasie pokoju

W tekście poddano analizie schematy fabularne właściwe dla literatury osadniczej, dotyczącej procesów zasiedlania tak zwanych Ziem Odzyskanych, przyłączonych do Polski po 1945 roku w wyniku postanowień konferencji w Jałcie. Do tej charakterystyki zastosowano koncepcję schematów fabularnych Northopa Frye’a. W omawianych narracjach fabuła jest z reguły organizowana przez ruch wstępujący, który miał odpowiadać pozytywnym przeobrażeniom tak zwanych Ziem Odzyskanych i poprawie sytuacji osadników. Tak jest w przypadku powieści Eugeniusza Paukszty. W artykule przedstawiono również odchylenia od tej zasady, wprowadzane między innymi przez Henryka Panasa i Józefa Hena. Przekształcanie przyjętego dla powieści osadniczej schematu fabularnego pełni funkcję demitologizującą i demaskuje negatywne cechy „przesiedleńczej epopei”.

Proponowane rozważania skupione zostały wokół zagadnienia funkcjonowania kategorii miasta i przestrzeni w twórczości eseistycznej Adama Zagajewskiego. Swoją uwagę autorka poświęca zwłaszcza dwóm książkom eseistycznym: Dwa miasta i W cudzym pięknie, w których autor w sposób szczególny opisał swoje doświadczanie świata w formach przestrzennych. Wnikliwej analizie poddane zostaje miasto dzieciństwa pisarza, Gliwice, które rozpatrywane są w tekście artykułu za pomocą kategorii wypracowanych przez badaczy zajmujących się zwrotem topografi cznym (tutaj zwłaszcza refleksja geopoetyczna) oraz badaniami nad pamięcią (szczególnie wprowadzona przez M. Hirsch kategoria postpamięci). 

Autorka szkicu czyta Dziennik jako utwór, u genezy którego znajduje się charakterystyczne dla Mieczysława Jastruna poczucie znikania życia w upływającym czasie. W tym kontekście diariusz – wypełniony przede wszystkim rejestrem drobnych, codziennych zajęć – jawi się jako zapis, za pomocą którego Jastrun chce przeciwstawić się nicości oraz  utrwalić swoje jednostkowe istnienie. Samo notowanie codzienności nie wystarcza jednak, by spełnić to zadanie. Formułując uwagi o Jastrunowych próbach zapisania własnej egzystencji i świadomości, autorka przywołuje tekst Georges’a Gusdorfa, w którym francuski filozof pisze o celach i założeniach autobiografii, między innymi takich jak:  stworzenie spójnego zarysu losu, zinterpretowanie i zrozumienie zdarzeń i doświadczeń życia, odkrycie prawdy własnej osobowości. Zapisem tego typu jest z pewnością Smuga światła. Niepowtarzalność jednostkowej świadomości najpełniej jednak wyraża się w tworzonych przez Jastruna metaforycznych obrazach, które można odnaleźć nie tylko w jego liryce, lecz także w Dzienniku czy Smudze światła. Autorka szkicu, przywołując i zestawiając ze sobą konkretne fragmenty wierszy oraz autobiografii i diariusza Jastruna, odczytuje znaczenia i konotacje jednego z takich obrazów – wejścia pięknej kobiety do domu, i pokazuje jednocześnie spójność wyobraźni i wrażliwości podmiotu. Śledzenie tych znamiennych obrazów w twórczości poety i rozszyfrowywanie ich znaczeń przypomina odkrywanie „ja” o określonej tożsamości, wpisanej w teksty. Obrazy te zawierają w sobie interpretację egzystencji podmiotu, są wyrazem znamiennych dla niego przeświadczeń metafizycznych, a ich powtarzalność i stałość konstytuuje tożsamość podmiotu, utrwala jego istnienie w zmiennym czasie.

Tekst jest próbą odczytania Barbary Radziwiłłówny z Jaworzna-Szczakowej Michała Witkowskiego w kontekście ponowoczesnego przekonania o wyczerpaniu twórczych możliwości literatury. W tym celu przywołane zostały zarówno teorie współtworzące paradygmat ponowoczesności, między innymi „upadek wielkich narracji” Francisa Lyotarda, jak i koncepcje odnoszące się bezpośrednio do twórczości pisarskiej między innymi „literatura wyczerpania”, „banalizm”, czy „literatura popsuta”. W artykule bada się, jak owe schyłkowe tendencje wpłynęły na konstrukcję poszczególnych segmentów powieści, począwszy od sentencji, poprzez fabułę, bohatera, na wymowie utworu skończywszy. Kluczowa wydaje się tu (zgodnie z postulatem Johna Bartha) próba „żerowania” na tym, co uznawane jest za „wypalone”. Witkowski celowo uwypukla właśnie te elementy, które uchodzą za najbardziej wyeksploatowane. Doprowadza krańcowe formy do ostateczności. Tworząc ich negatywy (między innymi negatyw fabuły, sentencji, przesłania), udaje się pisarzowi wyjść – przynajmniej częściowo – poza tematyzowane wyczerpanie.

Artykuł „(…) bo ciągle jeszcze potrafię rozsypać się i pozbierać”. O poezji Romana Honeta nie jest kompilacją tekstów, które dotychczas powstały o twórczości autora piątego królestwa. Nie jest również próbą ogólnej analizy jego poezji. W owej poezji znaczący jest (począwszy od tomu „serce”) motyw utraty – stanowi on punkt wyjścia do podjęcia rozważań i ukazania, w jaki sposób funkcjonuje w twórczości Romana Honeta. Autorka szkicu skupia się głównie na trzech tomach: „sercu”, baw się… oraz piątym królestwie. Są to autorskie interpretacje.

Artykuł dotyczy przejawów twórczości Williama Szekspira w amerykańskim musicalu teatralnym i filmowym. Autorka wykazuje, że niemal od początków swego istnienia te formy sceniczne czerpały inspiracje z dramatów i komedii stworzonych przez słynnego Barda. Na przykładzie musicali inspirowanych jego twórczością, takich jak The Boys from Syracuse (1938), Swingin’ the Dream (1939), Kiss Me Kate (1953) oraz West Side Story (1957), analizowane są przyczyny, dla których tematyka podejmowana przez Szekspira okazuje się uniwersalna i wciąż aktualna, tym samym stanowiąc niewyczerpane źródło fascynacji dla amerykańskich twórców musicalowych. Autorka opisuje sposoby czerpania z dorobku Szekspira oraz formy opracowywania i przystosowywania utworów do musicalowej konwencji.

Artykuł podejmuje problematykę tekstów piosenek subkultury hip-hopu w kontekście ich kontestacyjnego charakteru. Autor dokonuje przeglądu historycznych źródeł hip-hopu i zauważa, że jest to subkultura, która wyrosła z kulturowych tradycji kontestacji. Staje się to punktem wyjścia do wpisania hip-hopu w szerszy aspekt kulturowy. Analiza wybranych przykładów ujawnia, w jaki sposób subkultura kreuje wizerunek i pojęcie władzy. Autor dostrzega, że hip-hopowy podmiot definiuje społeczną rzeczywistość jako genezę zniewolenia. Poprzez analizę tekstowych autokreacji raperów ukazane zostaje, że jedyna możliwość na wyzwolenie jest zarezerwowana dla subkultury hip-hopu. Okazuje się ona więc skonstruowana wokół dychotomii, czego przykładem jest wyrazisty podział na „swoich” i „obcych”. Autor zauważa, że piosenki hip-hopowe, poprzez wykorzystanie języka propagandy i wojenne stylizacje, zapowiadają i walczą o całkowite przekształcenie systemu władzy

Recenzja: Edward Fiała, Abraham w polskiej prozie biblijnej, Wydawnictwo KUL, Lublin 2012, ss. 272