Nr 1–2 (104–105)

Nie masz jeszcze konta?

Zarejestruj się

Archiwista Polski

Informacje o Czasopiśmie

Proces recenzowania
- Procedura recenzowania
- Lista recenzentów

Tom 29 (2024)

Data publikacji: 02.07.2025

Licencja: CC BY

Redakcja

Redaktor tematyczny Waldemar Chorążyczewski, Robert Degen, Marcin Hlebionek, Marek Konstankiewicz, Bartłomiej Konopa

Sekretarz redakcji Dariusz Chyła, Piotr Falkowski

Redaktor Naczelny Eugeniusz Borodij

Zawartość numeru

Studia i materiały

Nagroda Złotego Janusa i Konarski Lectures

Leszek Pudłowski

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 9-52

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.001.21874

Artykuł opisuje okoliczności ustanowienia Nagrody imienia Kazimierza Konarskiego „Złoty Janus” oraz cyklu Konarski Lectures. Impulsem do tych działań była próba uhonorowania prof. Ryszewskiego prestiżową, międzynarodową Nagrodą Emmetta Leahy’ego. Gdy okazało się to niemożliwe ze względów formalnych, autor zainicjował stworzenie analogicznej nagrody w Polsce. „Złoty Janus” to wyróżnienie przyznawane za wybitne osiągnięcia w dziedzinie archiwistyki i zarządzania dokumentacją. Patronem nagrody został prof. K. Konarski – twórca nowożytnej archiwistyki polskiej, a jej pierwszym laureatem prof. Ryszewski. Równolegle powstała inicjatywa organizowania corocznych wykładów wybitnych, światowych archiwistów nazwanych Konarski Lectures. Inauguracyjny wykład wygłosiła w 2022 r. włosko-kanadyjska uczona prof. L. Duranti, a w kolejnych dwóch latach swoimi przemyśleniami podzielili się dr L. Millar z Kanady i G. Yeo z Wielkiej Brytanii. Wykłady te poruszają aktualne problemy teorii i praktyki archiwalnej w kontekście wyzwań cyfrowego świata. Podsumowując, z chęci uhonorowania prof. Ryszewskiego narodziły się: prestiżowa Nagroda Złotego Janusa, nowe wydanie podręcznika prof. Konarskiego i jego pierwszy przekład na angielski oraz cykl międzynarodowych wykładów Konarski Lectures. Opisane wydarzenia są kolejnym czynnikiem świadczącym o ciągłym dynamicznym rozwoju polskiej archiwistyki i jej rosnącej pozycji na świecie.

PDF

Przemówienie podczas uroczystości wręczenia Nagrody im. Kazimierza Konarskiego „Złoty Janus”, Olsztyn, 28 września 2024

Bohdan Ryszewski

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 53-53

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.002.21875

PDF

Z historii nadzoru włocławskich struktur Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Bydgoszczy nad narastającym zasobem archiwalnym (lata 1950–1982)

Tomasz Michalski

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 55-84

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.003.21876

W artykule przedstawiono dzieje nadzoru nad narastającym zasobem archiwalnym z terenu Kujaw i ziemi dobrzyńskiej, sprawowanego w latach 1950–1982 przez włocławskie struktury Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Bydgoszczy. Utworzony w sierpniu 1950 r. Oddział Powiatowy we Włocławku, funkcjonujący w chwili obecnej jako Oddział Zamiejscowy A rchiwum Państwowego w Toruniu, rozpoczął wówczas proces selekcji i zabezpieczania dokumentacji o wartości historycznej, obrazującej wszelakie dziedziny życia, realizując jeden z najważniejszych postulatów ukształtowanej nowożytnej sieci archiwów państwowych. Warto podkreślić fakt, że metody i doświadczenia, wypracowane w toku długoletniej działalności archiwistów, reform administracyjnych, komputeryzacji itp., służą współcześnie kolejnym pokoleniom pracowników nadzoru.

PDF

Dokumentacja Międzynarodowej Służby Poszukiwań w Bad Arolsen – archiwum, zespół, zbiór

Anna Laszuk

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 85-101

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.004.21877

Funkcjonowanie państw i społeczeństw w czasach wojen i klęsk żywiołowych ulega zmianom, pojawiają się zjawiska nieplanowane, a ich dokumentowanie nie jest wykonywane według wcześniej ustalonych reguł. Konflikty wojenne w Europie w XIX w. stały się impulsem do organizacji pomocy udzielanej początkowo żołnierzom, a z czasem osobom cywilnym. Struktury te nadal trwają, obecnie pod szyldem Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. II wojna światowa, oprócz działań wojennych, przyniosła liczne migracje ludności, najczęściej przymusowe. Agendy Czerwonego Krzyża rozpoczęły wówczas działania o charakterze humanitarnym, nakierowane głównie na poszukiwanie osób zaginionych i kontynuowane po wojnie. Od 1946 r. organizacja, która to koordynowała, czyli Międzynarodowa Służba Poszukiwań, mieściła się w Arolsen w Niemczech. Zbiór dokumentacji zgromadzonej przez nią został w 2013 r. wpisany na listę światową Programu UNESCO „Pamięć Świata”. Dokumentacja przechowywana w Arolsen jest jednak znacznie szersza. Oprócz bowiem zgromadzonych Akt dotyczących uwięzienia w obozach pracy, obozach koncentracyjnych, gettach i więzieniach, Akt robotników przymusowych, Akt osób przesiedlonych, Akt dotyczących poszukiwania dzieci odebranych rodzicom i Centralnej Kartoteki Osobowej, jest tam także dokumentacja własna organizacji z ponad 70 lat jej działania. Od 2019 r. organizacja działa pod nazwą Międzynarodowe Centrum Badania Prześladowań Nazistowskich i prowadzi działalność już nie tylko humanitarną, lecz także badawczą i edukacyjną.

PDF

Pozyskiwanie przedwojennej dokumentacji metrykalnej przez urzędy stanu cywilnego na ziemiach byłego zaboru rosyjskiego i austriackiego w pierwszych latach po II wojnie światowej

Agnieszka Wróblewska

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 103-119

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.005.21878

Punktem wyjścia artykułu jest omówienie, w jaki sposób rejestracja stanu cywilnego odbywała się przed II wojną światową. W latach przynależności do państw zaborczych na ziemiach polskich ukształtowały się różne porządki prawne. W zaborze rosyjskim i austriackim rejestracji narodzin, małżeństw i zgonów dokonywały głównie osoby duchowne. Po II wojnie światowej, na mocy dekretu Prawo o aktach stanu cywilnego uchwalonego 25 września 1945 r., wprowadzono świecką rejestrację stanu cywilnego na całym terytorium Polski. Urzędy stanu cywilnego powstające na obszarach, na których wcześniej nie istniały, musiały zgromadzić przedwojenną dokumentację metrykalną obywateli. Celem artykułu jest przeanalizowanie aktów prawnych, które wprowadzono, aby umożliwić urzędnikom państwowym przejmowanie ksiąg metrykalnych, a także przedstawienie wyzwań i trudności związanych z pozyskiwaniem tej dokumentacji.

PDF

Konkurs im. Ryszarda Mienickiego na Najlepszą Pracę Dyplomową z Zakresu Archiwistyki i Zarządzania Dokumentacją i jego 7. ogólnopolska edycja

Robert Degen

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 121-127

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.006.21879

W 2005 r. toruński oddział SAP wręczył po raz pierwszy nagrodę za najlepszą pracę dyplomową w zakresie archiwistyki i zarządzania dokumentacją, w konkursie im. Ryszarda Mienickiego. Początkowo inicjatywa była skierowana jedynie do absolwentów studiów archiwistycznych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, jednak od roku 2018 konkurs ma rangę ogólnopolską i corocznie jest finansowo wspierany przez Zarząd Główny Stowarzyszenia. Konkurs cieszy się dużym zainteresowaniem adeptów archiwistyki i zarządzania dokumentacją. Do 2023 r. włącznie, do konkursu wpłynęło 49 prac, w ostatniej edycji zgłoszono ich 11. Tytuł laureata zdobył Michał Dyło, który w UMCS, pod kierunkiem Roberta Stępnia przygotował i obronił pracę licencjacką pt. Aspekty techniczne i organizacyjno-prawne archiwizacji zasobów Internetu.

PDF

Recenzje i omówienia

Rękopisma… Przewodnik po zbiorze rękopisów Biblioteki Polskiej w Paryżu, oprac. Maria Wrede i Janusz Pezda, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2024, ss. 354 i 2 nlb

Anna Laszuk

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 131-137

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.007.21880

PDF

Kronika

Sprawozdanie z XVI Ogólnopolskiego Seminarium Archiwalnego w Lidzbarku Warmińskim

Agata Radecka, Przemysław Franciszkiewicz

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 143-146

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.008.21881

PDF

VI Krajowe Sympozjum Archiwalne: Archiwa rodzinne i społeczne Lublin, 24-25 maja 2024

Waldemar Chorążyczewski, Ada Kluszczyńska, Anna Południak-Chorążyczewska

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 146-161

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.009.21882

PDF

Report from the training seminar in Dęblin, June 3-5, 20

Igor Makacewicz

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 162-165

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.010.21883

PDF

Sprawozdanie z XXV Ogólnopolskiego Zjazdu Studentów Archiwistyki

Idalia Puzdrakiewicz

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 166-170

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.011.21884

PDF

Sprawozdanie z I Toruńskiego Pikniku Archiwalnego

Janusz Bonczkowski, Hadrian Ciechanowski

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 170-172

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.012.21885

PDF

Nie tylko regały i pudła… Gra „Memory-archiwa”

Anna Siekierska

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 173-174

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.013.21886

PDF

Sprawozdanie z I Świętokrzyskiego Rajdu Archiwistów im. św. Hieronima i konferencji szkoleniowej „Od dokumentu tradycyjnego do pliku cyfrowego. Dziedzictwo i współczesne wyzwania archiwistyki”

Anna Rogowska

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 174-178

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.014.21887

PDF

Profesor Bohdan Ryszewski pierwszym laureatem nagrody „Złoty Janus” (Olsztyn, 28 września 2024)

Anna Południak-Chorążyczewska, Waldemar Chorążyczewski

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 179-183

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.015.21888

PDF

Sprawozdanie z I Bydgosko-Toruńskich Warsztatów Archiwalnych

Igor Makacewicz

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 184-186

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.016.21889

PDF

Sprawozdanie ze spotkania warsztatowo-archiwalnego pt. Wystawiennictwo archiwalne – forum wymiany myśli, Mielno 10–11 października 2024 r.

Ilona Florczak

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 186-188

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.017.21890

PDF

Sprawozdanie z V konferencji z cyklu „Przyszłość pamięci. Archiwa społeczne na Pomorzu: Inspiracja – Rozwój”

Iwona Flis

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 189-190

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.018.21891

PDF

III Lubelskie Sympozjum Archiwalne „System EZD w administracji publicznej – wdrażanie i dobre praktyki”

Małgorzata Bieda, Marek Konstankiewicz

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 191-195

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.019.21892

PDF

Profesor Andrzej Tomczak i jego spuścizna egodokumentalna

Marlena Jabłońska, Agnieszka Rosa

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 195-200

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.020.21893

PDF

Sprawozdanie z rozstrzygnięcia VII ogólnopolskiego konkursu na najlepszą pracę dyplomową im. Ryszarda Mienickiego z zakresu archiwistyki i zarządzania dokumentacją Toruń, 12 grudnia 2024 r.

Janusz Bonczkowski

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 201-202

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.021.21894

PDF

Sprawozdanie z V Ogólnopolskiego Konkursu Historyczno-Genealogicznego „Poszukiwacze przodków”

Iwona Flis

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 202-203

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.022.21895

PDF

In memoriam

Wspomnienie Ryszarda Wiśniewskiego (1931-2024)

Jolanta Małgorzata Matuszek

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 207-210

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.023.21896

PDF

Tomasz Dziki (1972-2024)

Janusz Bonczkowski

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 211-213

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.024.21897

PDF

Ewa Rosowska-Jakubczyk (1958–2024)

Władysław Stępniak

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 214-217

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.025.21898

PDF

Kronika

Anna Krochmal (1965–2024)

Władysław Stępniak

Archiwista Polski, Nr 1–2 (104–105), Tom 29 (2024), s. 218-220

https://doi.org/10.4467/14259893ARPL.24.026.21899

PDF

Pliki do pobrania

Strony redakcyjne i tytułowe PDF Spis treści PDF Informacja o usługach SAP PDF

Słowa kluczowe: nagrody archiwalne, międzynarodowe wykłady archiwalne, Nagroda imienia prof. Kazimierza Konarskiego „Złoty Janus”, Konarski Lectures, starożytny bóg Janus, prof. Luciana Duranti, Andrzej Jabłoński, Kazimierz Jaroszek, prof. Kazimierz Konarski, dr hab. Anna Krochmal, dr Laura Millar, dr Paweł Pietrzyk, prof. Bohdan Ryszewski, Geoffrey Yeo, archiwa państwowe, nadzór archiwalny, narodowy zasób archiwalny, Bydgoszcz, Włocławek, kształtowanie narastającego zasobu archiwalnego, Arolsen, Czerwony Krzyż, prześladowania, akta metrykalne, prawo cywilne, urząd stanu cywilnego, stosunki państwo-Kościół, konkursy dla archiwistów, konkurs im. Ryszarda Mienickiego, SAP Oddział w Toruniu