“Late Hallstatt” hillforts in the Western Carpathians: new contribution to an old discussion

Barbora Lofajová  Danielová; Joanna A. Markiewicz; Marcin S.  Przybyła; Jan  Ledwoń

“Late Hallstatt” hillforts in the Western Carpathians: new contribution to an old discussion

Data publikacji: 2021

Acta Archaeologica Carpathica, 2021, Tom LVI, s. 221-256

https://doi.org/10.4467/00015229AAC.21.009.15350

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

Tytuły

“Late Hallstatt” hillforts in the Western Carpathians: new contribution to an old discussion

Abstrakt

The article presents new research on fortified settlements from the Early Iron Age in the Orava and Dunajec river valleys. Based on the characteristics of the construction of the fortifications and similarities in terms of material culture, we propose recognizing the hillforts discovered here as a manifestation of one cultural and settlement horizon related to the so-called Pre-Púchov stage. The radiocarbon determinations obtained for the contexts stratigraphically related to the ramparts from the Nižná-Ostražica, Zabrzeż-Babia Góra, and Maszkowice-Góra Zyndrama sites are already located on the calibration curve after the so-called Hallstatt plateau and allow this horizon to be dated to the 4th century BC, i.e. to the times corresponding to the La Tène B1–B2 phases. Our observations confirm the opinions appearing in more recent literature about the need to date the Pre-Púchov stage in Slovakia earlier, and discuss the thesis about the continuation of settlement at the beginning of the La Tène period. With regard to the Polish Carpathian zone, arguments indicating the possibility of the survival of settlements with Early Iron Age traditions up to the 4th century BC are presented for the first time. This allows us to assume that the process of the formation of the cultural tradition of the La Tène period here progressed in a similar manner to Slovakia, and it was not solely the result of migration from the latter.

Słowa kluczowe

Early Iron Age, La Tène period, Western Carpathians, hillforts, prehistoric fortifications

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Benedikova L. 2004. Koniec doby halštatskej a začiatok doby latenskej v slovenskych Karpatoch (na priklade lokality Istebne-Hradok), [in:] Okres lateński i rzymski w Karpatach polskich, J. Gancarski (ed.), Krosno, p. 93–122.

Benedikova L. 2006. Besiedlung der Westkarpaten und des nordlichen Teils der Ostkarpaten von der Hallstatt- bis zur Mittellatenezeit (unpublished doctoral thesis), Nitra.

Benedikova L., Pieta K. 2018. Využitie krajiny stredneho Liptova v praveku a včasnej dobe dejinnej, Študijne Zvesti AU SAV 63, p. 147–196.

Benedikova L., Pieta K. 2020. Early and Middle La Tene Period in the Slovakian Western Carpathians: current state of knowledge, [in:] Unite et diversite du monde celtique, G. Pierrevelcin, J. Kysela, S. Fichtl (eds.), Prague, p. 383–411.

Brandt J. 2001. Jastorf und Latene. Kultureller Austausch und seine Auswirkungen auf soziopolitische Entwicklungen in der vorromischen Eisenzeit, Internationale Archaologie 66, Rahden/Westf.

Cabalska M. 1963a. Osadnictwo kultury łużyckiej w rejonie średniego biegu Dunajca w świetle badań w Maszkowicach pow. Nowy Sącz, Zeszyty Naukowe UJ 73, Prace Archeologiczne 5, Kraków, p. 41–57.

Cabalska M. 1963b . Sprawozdanie z prac wykopaliskowych prowadzonych w 1963 r. na stanowisku kultury łużyckiej na „Górze Zyndrama” w Maszkowicach, pow. Nowy Sącz, [in:] Wyniki badań wykopaliskowych prowadzonych w 1963 r., Uniwersytet Jagielloński, Katedra Archeologii Polski, Kraków, p. 34–36.

Cabalska M. 1964. Wyniki dotychczasowych badań archeologicznych w Maszkowicach, pow. Nowy Sącz, Wiadomości Archeologiczne 30, p. 121–128.

Cabalska M. 1965 Sprawozdanie z prac wykopaliskowych przeprowadzonych na stanowisku Babia Gora w Zabrzeży, pow. Nowy Sącz w 1963 r., Wiadomości Archeologiczne 31, p. 252–255.

Cabalska M. 1968a. Ułamek naczynia z ornamentem plastycznym z Babiej Góry w Zabrzeży, w powiecie nowosądeckim, [in:] Liber Iosepho Kostrzewski octogenario a veneratoribus dicatus, K. Jażdżewski (ed.), Wrocław–Warszawa–Kraków, p. 154–159.

Cabalska M. 1968b. Z badań nad rozplanowaniem i konstrukcją domów mieszkalnych osady obronnej w Maszkowicach, pow. Nowy Sącz, Wiadomości Archeologiczne 33, p. 189–199.

Cabalska M. 1975. Osadnictwo kultury łużyckiej w Maszkowicach w świetle dotychczasowych badań archeologicznych, Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne 3, p. 159–184.

Cabalska M. 1976a. Maszkowice, Province of Nowy Sącz. A Fortified Settlement and Stronghold of Lusatian Culture from the Hallstatt and Early La Tene Period, Recherches Archeologiques de 1975, p. 19–24.

Cabalska M. 1976b. Wehrsiedlung und Burg der Lausitzer Kultur in Maszkowice, Zeszyty Naukowe UJ 424, Prace Archeologiczne 23, Kraków, p. 41–62.

Chorąży B., Chorąży B. 2015. Struktury osadnictwa wyżynnego na przedpolu Beskidu Śląskiego u schyłku epoki brązu i we wczesnej epoce żelaza, [in:] Pradziejowe osady obronne w Karpatach, J. Gancarski (ed.), Krosno, p. 323–345.

Čaplovič P. 1960. Puchovske sidlisko Trniny, Slovenska Archeologia 8:1, p. 183–215.

Čaplovič P. 1987. Orava v praveku, vo včasnej dobe dejinnej a na začiatku stredoveku, Martin.

Dzięgielewski K., Godlewski P. 2009. Wschodnie oddziaływania kulturowe na terytorium zachodniej Małopolski we wczesnej epoce żelaza – źródła i interpretacje, [in:] Tarnobrzeska kultura łużycka – źrodła i interpretacje, S. Czopek, K. Trybała-Zawiślak (eds.), Collectio Archaeologica Ressoviensis 11, Rzeszów, p. 191–225.

Felcan M. 2019. Archeogeofyzikalny prieskum lokality hradisko Ostražica v Nižnej (okr. Tvrdošin), Galanta (unpublished research report).

Furman M. 2016. Opevnenia na Liptove. Refugia, hradiska a hradky od praveku po stredovek, Žilina.

Furman M., Benedikova L., Šimkova Z. 2019. Nove poznatky o refugiu na Demanovskej hore, [in:] Vysledky novych archeologickych vyskumov na strednom Slovensku II. A III, B. Lofajova Danielova, M. Furman (eds.), Dolny Kubin–Bratislava, p. 76–83.

Gedl M. 1976. Burgen und Hohensiedlungen der Lausitzer Kultur in Kleinpolen, [in:] Studien zu sudpolnischen Wahranlagen, M. Gedl (ed.), Zeszyty Naukowe UJ 424, Prace Archeologiczne 23, Kraków, p. 7–40.

Gołąb B. 1985. Sprawozdanie z badań archeologicznych na Grojcu, Karta Groni 13, p. 198–208.

Gołąb B., Madyda-Legutko R. 2004. Osada kultury puchowskiej na Grojcu w Żywcu, woj. śląskie, stan. 1, [in:] Okres lateński i rzymski w Karpatach polskich, J. Gancarski (ed.), Krosno, p. 289–321.

Hanuliak V., Pieta K. 1976. Vyskum v Podturni, AVANS 1975, p. 101–103.

Hanuliak V., Pieta K. 1977. Vyskum v Podturni v roku 1976, AVANS 1976, p. 123–124.

Hogg A., Heaton T., Hua Q., Palmer J., Turney C., Southon J., Bayliss A., Blackwell P., Boswijk G., Bronk Ramsey C., Petchey F., Reimer P., Reimer R., Wacker L. 2020.

SHCal20 Southern Hemisphere calibration, 0–55,000 years cal BP, Radiocarbon 62, p. 759–778.

Jędrysik J. 2018. Babia Gora w Zabrzeży odkryta na nowo, czyli grodziska średniowiecznego tutaj nie było, Płaj 56, p. 83–93.

Jędrysik J., Przybyła M. S. 2019. Bronze Age fortified settlement on Zyndram’s Hill at Maszkowice (Polish Carpathians), [in:] Beyond divides –The Otomani-Fuzesabony phenomenon. Current approaches to settlement and burial in the north-eastern Carpathian Basin and adjacent areas, K.P. Fischl, T.L. Kienlin (eds.), Universitatsforschungen zur Prahistorischen Archaologie 345, Bonn, p. 13–31.

Jędrysik J., Rydzewska E., Markiewicz J.A., Rzońca J. 2021. Rezultaty chronologicznoprzestrzennych analiz materiałów z dawnych badań prehistorycznej osady wyżynnej w Zabrzeży, pow. nowosądecki, [in:] Epoka brązu i wczesna epoka żelaza w Karpatach, J. Gancarski (ed.), Krosno, p. 437-506.

Kozieł S. 1957. Zabrzeż, pow. Nowy Sącz, Z Otchłani Wieków 23:3, p. 158–159.

Kozieł S. 1959. Grodzisko kultury łużyckiej w miejscowości Zabrzeż, pow. Nowy Sącz, Acta Archaeologica Carpathica 1, p. 109–112.

Kubinyi M. 1892. Krasnahorkai bronzelelet, Archaeologiai Ertesitő Uj Folyam 12, p. 151–161.

Laučik P. 2006. Podtureň – brana do latenskeho Liptova, Poprad.

Leńczyk G. 1983. Katalog grodzisk i zamczysk z terenu Małopolski, Kraków.

Lofajova Danielova B. 2019.Archeologicky vyskum na Ostražici v Nižnej, okr. Tvrdošin v roku 2018, [in:] Vysledky novych archeologickych vyskumov na strednom Slovensku II. a III, B. Lofajova Danielova, M. Furman (eds.), Dolny Kubin–Bratislava, p. 92–110.

Madyda-Legutko R. 1995. Sytuacja kulturowa we wczesnej epoce żelaza na terenie polskiej części Karpat Zachodnich, [in:] Dziedzictwo kulturowe epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na Gornym Śląsku i w Małopolsce, J. Szydłowski (ed.), Śląskie Prace Prehistoryczne, vol. 4, p. 241–265.

Madyda-Legutko R. 1996. Zróżnicowanie kulturowe polskiej strefy beskidzkiej w okresie lateńskim i rzymskim, Rozprawy Habilitacyjne UJ 304/1, Kraków.

Madyda-Legutko R., Tunia K. 2015. Osady obronne (?) ludności kultury puchowskiej nad Dunajcem, [in:] Pradziejowe osady obronne w Karpatach, J. Gancarski (ed.), Krosno, p. 347–380.

Markiewicz J.A. 2020. Familiarising the landscape: the development of prehistoric settlement in the middle Dunajec River valley, Acta Archaeologica Carpathica 55, p. 305–342.

Miroššayova E. 1992 Osidlenie Spiša v dobe halštatskej, [in:] Ziemie polskie we wczesnej epoce żelaza i ich powiązania z innymi terenami: materiały z konferencji – Rzeszów, 17–20.09.1991, S. Czopek (ed.), Rzeszow, p. 133–138.

Pieta K. 1982. Die Puchov-Kultur, Studia Archaeologica Slovaka Instituti Archaeologici Academiae Scientarum Slovacae, vol. I, Nitra.

Pieta K. 1983. Halštatske vyšinne sidliska v Liptove, Archeologicke rozhledy 25:1, p. 39–49.

Pieta K. 1996. Liptovska Mara. Včasnohistoricke centrum severneho Slovenska, Bratislava.

Pieta K. 2000. Die Siedlung Liptovska Mara II und die Anfange der Einflusse der Latene-Kultur im Westkarpatenraum, Slovenska archeologia 48, p. 315–346.

Pieta K. 2008. Keltske osidlenie Slovenska. Mladšia doba latenska, Nitra.

Poleski J. 2004. Wczesnośredniowieczne grody w dorzeczu Dunajca, Kraków.

Przybyła M.S. 2009. Intercultural contacts in the Western Carpathian area at the turn of the 2nd and 1st millennia BC, Warszawa.

Przybyła M.S. 2016. Early Bronze Age stone architecture discovered in Polish Carpathians, Archaologisches Korrespondenzblatt 46/3, p. 291–308.

Przybyła M.S. 2020. Settlement space organization (test area 4), [in:] Inheritance, social network or local adaptation? Bronze and Early Iron Age societies in western Małopolska, K. Dzięgielewski, A. Gawlik, M. Korczyńska, M. Mazur, M.S. Przybyla (eds.), Kraków, in print.

Przybyła M.S., Jędrysik J. 2017. Recycled fortifications: the Late Bronze and Iron Age settlement in Maszkowice (Western Carpathians), [in:] Fortifications: Rise and Fall of Defended Sites In Late Bronze and Early Iron Age Of South-East Europe. Internat. Conference in Timișoara, Romania from November 11th to 13th, 2015, B. Heeb, A. Szentmiklosi, R. Krause, M. Wemhoff (eds.), Berliner Beitrage zur Vor- und Fruhgeschichte, vol. 21, Berlin, p. 91–106.

Przybyła M.S., Skoneczna M. 2014. The Bronze Age settlement in Maszkowice (Western Carpathians) –analyses and interpretations, [in:] Settlement, Communication and Exchange around the Western Carpathians, T.L. Kienlin, P. Valde-Nowak, M. Korczyńska, K. Cappenberg, J. Ociepka (eds.), Oxford, p. 265–286.

Sojak M. 2003. Stručne dejiny Spiša od najstaršich čias po rozhranie letopočtov, [in:] Terra Scepusiensis. Stav badania o dejinach Spiša, R. Gładkiewicz, M. Homza (eds.), Levoča–Wrocław, p. 115–144.

Sojak M., Fecko P. 2015. Osidlenie vyšinnych poloh v praveku na Spiši, [in:] Pradziejowe osady obronne w Karpatach, J. Gancarski (ed.), Krosno, p. 391–414.

Sulimirski T. 1938. Sprawozdanie z badań na Grojcu za rok 1938, Gronie 4, p. 210–211.

Trachsel M. 2004. Untersuchungen zur relativen und absoluten Chronologie der Hallstattzeit, Universitatsforschungen zur prahistorischen Archaologie, vol. 104, Bonn.

Tunia K. 1977. Archeologiczne zdjęcie terenu polskiej części dorzecza Popradu, Acta Archaeologica Carpathica 17, p. 183–206.

Veliačik L. 1983. Zisťovaci vyskum na Hradku v Turiku, Študijne Zvesti AU SAV 20, p. 105–112.

Venclova N. (ed.). 2008. Archeologie pravěkych Čech, vol. 7: Doba latenska, Praha.

Żaki A. 1966. Starożytne i średniowieczne warownie karpackie, Acta Archaeologica Carpathica 8, p. 5–55.

Żurowski J. 1927. Skarby halsztackiego okresu z doliny Dunajca, Prace i Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne, vol. 4:1, Warszawa–Lublin–Kraków– Łódź–Paryż–Poznań–Wilno–Zakopane, p. 3–112.

Informacje

Informacje: Acta Archaeologica Carpathica, 2021, Tom LVI, s. 221-256

DOI: https://doi.org/10.4467/00015229AAC.21.009.15350

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Autorzy

Barbora Lofajová Danielová

https://orcid.org/0000-0001-7188-2977

Department of Archaeology and Museology, Masaryk University, Arna Nováka 1/1 602 00 Brno, Czech Republic

Joanna A. Markiewicz

https://orcid.org/0000-0002-1926-4300

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Polska

Marcin S. Przybyła

https://orcid.org/0000-0002-9388-8736

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Polska

Jan Ledwoń

https://orcid.org/0000-0003-2206-1026

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Polska

Publikacja: 2021

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY-NC-ND

Udział procentowy autorów:

Barbora Lofajová Danielová (Autor) - 25%

Joanna A. Markiewicz (Autor) - 25%

Marcin S. Przybyła (Autor) - 25%

Jan Ledwoń (Autor) - 25%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Angielski

Liczba wyświetleń: 647

Liczba pobrań: 772

<p>“Late Hallstatt” hillforts in the Western Carpathians: new contribution to an old discussion</p>

Pobierz xml