Ryszard Techman
Szczecińskie Studia Archiwalno-Historyczne, Tom 7, 2023, s. 67-105
https://doi.org/10.4467/25443739SSAH.23.003.19105W artykule scharakteryzowano organizację i przebieg powrotu do kraju przez Szczecin polskich repatriantów z brytyjskiej zony okupacyjnej w Niemczech w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej. Ta planowana i masowa operacja objęła tysiące Polaków, zwłaszcza tzw. robotników przymusowych, wywiezionych do pracy w Trzeciej Rzeszy, jeńców wojennych osadzonych w obozach, zdemobilizowanych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Szczecin odegrał szczególną rolę ze względu na położenie w pobliżu granicy z Niemcami w nowej rzeczywistości geopolitycznej, usytuowanie przy ważnej drodze morskiej na Bałtyk i dogodnym warunkom do wykorzystania komunikacji drogowej i kolejowej. Nie bez znaczenia było tu dobre przygotowanie w mieście nad Odrą Punktu Etapowego nr 2 Państwowego Urzędu Repatriacyjnego, który dziennie przyjmował niekiedy kilka tysięcy osób. Akcję powrotu ludności polskiej do ojczyzny autor poprzedził informacjami o rokowaniach w tej sprawie pomiędzy zainteresowanymi władzami Wielkiej Brytanii, ZSRR i Polski. Repatriacja prowadzona transportem samochodowym, morskim i kolejowym przyniosła znaczące rezultaty, gdyż do Szczecina przyjechało blisko 265 tysięcy osób z których ogromna większość była następnie rozwożona pociągami w głąb kraju, gdzie czekały już rodziny, nieliczni pozostali w mieście, część zamieszkała na Pomorzu Zachodnim, zasilając rzesze napływających ze Wschodu osadników.