Marcin Krasnodębski

Sanfte Chemie, czyli miękka chemia, to koncepcja naukowo-filozoficzna opracowana w latach 80. XX w. pod auspicjami niemieckiej partii Zielonych (Die Grünen). Jej celem była całkowita i głęboko idąca przebudowa w duchu ekologicznym nie tylko przemysłu chemicznego, ale i nauk chemicznych jako takich. Sympatycy miękkiej chemii wzywali do ukucia nowej metody naukowej krytykując supremację tego, co określali mianem baconowsko-kartezjańskiej filozofii nauki. Mimo że sam projekt szybko wypadł z łask władz partii ze względu na jego radykalizm, historia fundamentów epistemologicznych, na których zbudowana została miękka chemia daje wgląd w wizję nauk chemicznych proponowaną przez pionierów ruchów ekologicznych oraz twórców koncepcji takich jak sustainability.

Artykuł poddaje analizie źródła sanfte Chemie, naświetlając mnogość i złożoność różnorodnych tradycji naukowych, filozoficznych, politycznych i ideologicznych, z których czerpali jej twórcy. Zbadanie narracji snutych na temat nauk empirycznych w pracach na temat miękkiej chemii pozwala lepiej zrozumieć późniejsze wybory polityczne dotyczące nauki, przemysłu i środowiska u naszych zachodnich sąsiadów. Co więcej, wydaje się, że nietypowy kontekst, z których wyrosła sanfte Chemie, daje jej przewagę nad późniejszymi modnymi trendami w naukach chemicznych, takimi jak zielona chemia, które często funkcjonują w filozoficznej próżni.

Celem artykułu jest postawienie pytania o relację pomiędzy filozofią a praktyką nauki i przede wszystkim o to, czy inna chemia jest możliwa.

Solvay’s Centre de Recherches d’Aubervilliers (CRA) is one of the oldest active private-sector research centers in industrial chemistry in France. During the seventy years of its existence it collaborated with some of the most significant French and European chemical companies. Established in 1953, the center’s research and development organization around huge discipline-oriented laboratories proved itself remarkably resilient. Not merely reflecting the R&D policy of the company that owned it at a given moment, the evolution of the center’s research organization followed its own particular path. The research priorities in any given moment were always a place of encounter between top-down requirements of the company’s directorship, and bottom-up thematic trajectories. The CRA’s organizational history gives us unique insights into broader tendencies in chemical research in the second half of the 20th century, such as specialization of laboratories, introduction of market-driven research as well as decentralization and multiplication of hierarchies. The case study can be of interest to historians of science, due to the fact that the history of private research centers remains largely understudied, and to science policy scholars who want to understand the interconnectedness of factors that influence the organization of R&D structures in an institution.