Maciej Czerwiński

W artykule omawia się rolę, jaką na początku lat 50. XX wieku odegrał esej M. Krležy pt. Złoto i srebro Zadaru, a także okoliczności jego powstania. Poza samym tekstem w analizie uwzględnia się również nieopublikowane notatki z wyjazdu do Dalmacji oraz ówczesną produkcję naukową, publicystykę i dyskurs polityczny (w świetle wcześniejszych dzieł literackich i eseistycznych autora). Celem jest wskazanie sposobów przetwarzania dziedzictwa kulturowego i semiotyzacji przestrzeni (Dalmacja w obrębie Jugosławii) w kontekście artykulacji wizji politycznych.

Niniejszy tekst został napisany w momencie, w którym Chorwacja – drugi kraj powstały na gruzach komunistycznej Jugosławii – przygotowywała się do wejścia do Unii Europejskiej, co ostatecznie nastąpiło 1 lipca 2013 r. Choć aspekt polityczny integracji europejskiej nie zmienia w zasadniczym stopniu ogólnych dylematów chorwackiej kultury, to jednak – za sprawą doraźnej akcji propagandowej prowadzonej przez wszystkie strony sporu politycznego – wyjaskrawia pewne fundamentalne jej obszary. Jednym z nich jest spór historyczny, ale w swojej istocie kulturowy, przebiegający wzdłuż linii podziałów politycznych, które dzielą społeczeństwo, mówiąc umownie, na lewicę i prawicę. Polaryzacja taka nie odbiega od przeciętnego modelu w innych krajach europejskich, ale charakteryzują ją również okoliczności lokalne, do tego stopnia odmienne od polskich, że nakładanie na chorwacką i jugosłowiańską rzeczywistość społeczną polskich okularów może prowadzić do skrajnie uproszczonych ocen.

On the Road to Goal. Vjekoslav Kaleb’s Glorious Dust and Antun Šoljan’s Short Excursion

In the article a problem of mutual intertwining relationships between two Croatian short novels is taken into consideration. Although Vjekoslav Kaleb’s Glorious Dust (1954) and Antun Šoljan’s Short Excursion (1965) are set in a diff erent chronotope, namely the former in the Dalmatian hinterland during World War Two and the latter in the Istrian post- war Yugoslav reality, they possess some similar structural features. Among resemblances a motif of journey, taken allegorically as life (conceptual metaphor “life if a journey”), that binds together the two novels, is the most important. The author of this article attempts to investigate the problem of such a concept of journey referring both to the  philosophy of existentialism (notably Camus and Sartre) and literary preoccupations concerning the problem of meaningfulness and senselessness of human raison d’être.

Celem artykułu jest omówienie zapomnianego motywu mamki dalmatyńskiej w prozie artystycznej trzech pisarzy Milana Begovicia, Vladana Desnicy i Enza Bettizy oraz próba usytuowania go w kontekście sporów o Dalmację. Literackie aktualizacje mamki wpisują się w strategie modelowania regionu Dalmacji kontynentalnej zgodne z paradygmatami odwołującymi się do wizji „szlachetnych dzikusów” (Morlaków/Vlajów). One zaś mogą służyć zarówno w kreśleniu polityki kolonizacyjnej (tak w XVIII wieku czyniła to Republika Wenecja), jak i w definiowaniu kompleksowych relacji na tym chorwacko-serbsko-włoskim pograniczu.