Źródła archiwalne
Akta sprawy przed Sądem Apelacyjnym w Wilnie, SD 19/1931. Litewskie Centralne Archiwum Państwowe w Wilnie, fond 127, opis 8, jednostka 6.
Interpelacja p. Borunia i tow. z klubu P.S.L. „Wyzwolenie” do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie sądu pokoju w Promniku pow. Kieleckiego z 27 lipca 1922 r. AAN, 2/8/0/3.4/III 15006.22.
Interpelacja p. Kotnisa i tow. z klubu P.S.L. „Wyzwolenie” do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie ustanowienia sesji sądu pokoju w Telechanach w pow. kossowskim w woj. Poleskiem. AAN, 2/8/0/3.4/III 13537.22.
Interpelacja p. Malinowskiego i tow. do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie pogwałcenia przez sądy pokoju praw, obowiązujących do czasu ogłoszenia Niepodległości Polski i potem, oraz w sprawie pogwałcenia ustaw, uchwalonych przez Sejm Ustawodawczy Rzeczypospolitej Polskiej. AAN, 2/8/0/3.2/III 2413.20.
Interpelacja p. Tatarczyka i tow. z klubu P.S.L. „Wyzwolenie” do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie nadużycia sądu pokoju w Michowie pow. lubartowskiego, ziemi lubelskiej. AAN, 2/8/0/3.3/III 9110.21.
Interpelacja p. Wasilewskiego i tow. z klubu P.S.L. do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie gwałtu przeciwko osobistej wolności popełnionej na gospodarzu Janie Kruszewskim z Prątnicy w pow. lubawskim i w sprawie zbrodni w urzędowaniu popełnionej przez sędziego pokoju Biernackiego i prokuratora Osłowskiego w Lubawie z 26 września 1922 r. AAN, 2/8/0/3.4/III 18946.22.
Interpelacja p. Zaleskiego i tow. do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie niezgodnych z prawem działań sędziego pokoju trzydziestego okręgu pow. Włodzimierskiego z 30 marca 1922 r. AAN, 2/8/0/3.4/III 6806.22.
Interpelacja p. Zw. L. N. do pp. Ministrów Spraw Wewnętrznych i Sprawiedliwości w sprawie niezgodnych z prawem rozporządzeń policji i takichże zaocznych nakazów karnych sądów pokoju z 17 czerwca 1922 r. AAN, 2/8/0/3.4/III 12413.22.
Interpelacja posła Antoniego Pączka i towarzyszy do Pana Ministra Sprawiedliwości z 30 października 1919 r. AAN, 2/8/0/3.1/III 16297.19.
Interpelacja posła Kędziora i tow. w sprawie aresztowania Generalnego Dyrektora loterji państwowej w Warszawie na rozkaz sędziego pokoju z 11 listopada 1919 r. AAN, 2/8/0/3.1/III 16624.19.
Interpelacja posła Wasilewskiego i tow. z klubu P.S.L. do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie samowoli sędziego pokoju w Gójsku, p. K. Szwarcburg-Günthera z 4 marca 1921 r. AAN, 2/8/0/3.3/III 10045.21.
Interpelacja posłów Klubu P.S.L. do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie lekceważenia i niestosowania ustaw obowiązujących przez niektóre sądy, a w szczególności przez sędziego Jaworskiego w Żabnie z 24 września 1922 r. AAN, 2/8/0/3.4/III 18950.22.
Interpelacja pp. Krężla i tow. z Klubu P.S.L. do p. Ministra Sprawiedliwości w sprawie nadużyć popełnianych przez sędziego pokoju w Radłowie Władysława Łacheckiego z 31 maja 1922 r. AAN, 2/8/0/3.4/III 11692.22.
Źródła drukowane
Poselski projekt ustawy o sądach pokoju oraz o zmianie niektórych innych ustaw. EW-020-577/21.
Projekt rządowy ustawy o sądach powszechnych. Sejm I kadencji, druk sejmowy 1955.
Römer, Michał. Dzienniki. Warszawa: Ośrodek Karta, 2018.
„Ruch służbowy w b. zaborze austriackim”. Dz.U.M.S. 1920 nr 4 okól. 263.
Rządowy projekt ustawy o zmianach w ustroju sądów powszechnych i postępowaniu karnym. Sejm IV kadencji, druk sejmowy 323.
Sprawozdanie komisji prawniczej o projekcie ustawy w przedmiocie niektórych zmian w przepisach tymczasowych o urządzeniu sądownictwa w b. Królestwie Polskiem (Druk Nr 1906). Sejm Ustawodawczy, druk sejmowy 2550.
Sprawozdanie stenograficzne z 268. posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z 6 grudnia 1921 r.
Sprawozdanie stenograficzne z 293. posiedzenia Sejmu I kadencji z 17 lipca 1926 r.
Sprawozdanie stenograficzne z 300. posiedzenia Sejmu I kadencji z 20 września 1926 r.
Sprawozdanie stenograficzne z 309. posiedzenia Sejmu I kadencji z 14 grudnia 1926 r.
Sprawozdanie stenograficzne z 316. posiedzenia Sejmu I kadencji z 3 lutego 1927 r.
Sprawozdanie stenograficzne z 320. posiedzenia Sejmu I kadencji z 8 lutego 1927 r.
Sprawozdanie stenograficzne z 338. posiedzenia Sejmu I kadencji z 19 września 1927 r.
Sprawozdanie stenograficzne z 29. posiedzenia Senatu IV kadencji z 22 marca 1937.
Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomerii. Lwów: nakładem Prezydyum C.K. Namiestnictwa, z drukarni Władysława Łozińskiego, 1914.
Wniosek [w sprawie projektu ustawy o dostarczaniu lokali dla sądów pokoju] z 4 listopada 1921 r. Sejm Ustawodawczy, druk sejmowy 3092.
Wniosek nagły posła Franciszka Krempy i tow. w sprawie zaprowadzenia Sądów gminnych w gminach wiejskich i miejskich w Małopolsce wedle załączonego tutaj projektu ustawy o sądach gminnych z 19 maja 1920 r. Sejm Ustawodawczy, druk sejmowy 1826.
Wniosek nagły posła St. Bagińskiego, Krzyżanowskiego i tow. w sprawie rozszerzenia właściwości sądów pokoju w sprawach cywilnych z 1 czerwca 1922 r. Sejm Ustawodawczy, druk sejmowy 3592.
Wniosek nagły posłów A. Anusza, St. Kielaka i innych w sprawie rozszerzenia kompetencji sądów pokoju w sprawach cywilnych z 5 sierpnia 1922 r. Sejm Ustawodawczy, druk sejmowy 3766.
Wniosek nagły posłów Sołtyka, Gumowskiego i innych z Klubu Narodowo-Chrześcijańskiego Stronnictwa Ludowego w sprawie dyslokacji sądów pokoju z 17 stycznia 1922 r. Sejm I kadencji, druk sejmowy 3245.
Wniosek nagły posłów Załuski, Staniszkisa i innych ze Związku Ludowo-Narodowego w sprawie rozszerzenia kompetencji sądów pokoju z 5 sierpnia 1922 r. Sejm Ustawodawczy, druk sejmowy 3772.
Wniosek posła A. Bujaka i kol. z Klubu Parlamentarnego Stronnictwa Chłopskiego w sprawie przeniesienia ksiąg hipotecznych rozparcelowanych obszarów dworskich z sądów okręgowych do Powiatowych Sądów Pokoju, w b. zaborze rosyjskim z 26 kwietnia 1926 r. Sejm I kadencji, druk sejmowy 2425.
Wniosek posła Berka i kol. z Klubu Parlamentarnego Stronnictwa Chłopskiego w sprawie kar administracyjnych, nakładanych przez sądy pokoju, których koszty ścigania niejednokrotnie równają się wymiarowi samej kary, lub ją nawet przewyższają z 25 marca 1926 r. Sejm I kadencji, druk sejmowy 2380.
Wniosek posła Jana Szafranka i kol. z Klubu Parlamentarnego Stronnictwa Chłopskiego w sprawie przywrócenia Sądów Pokoju w b. Kongresówce. Sejm I kadencji, druk sejmowy 2304.
Wniosek posła Jana Szafranka i kol. z Klubu Parlamentarnego Stronnictwa Chłopskiego w sprawie wybieralności Sędziów Pokoju z 9 lutego 1926 r. Sejm I kadencji, druk sejmowy 2303.
Wniosek posła Jana Szafranka i kol. z Klubu Z.P.S.L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” w sprawie przywrócenia Sądów Pokoju na stare miejsca w b. Królestwie Polskim z 18 czerwca 1925 r. Sejm I kadencji, druk sejmowy 1992.
Wniosek posła Janeczka i kol. z Klubu P.S.L. „Piast” w sprawie przedłożenia przez Rząd projektu ustawy o wyborze przez ludność sędziów pokoju z 17 marca 1925 r. Sejm I kadencji, druk sejmowy 1804.
Wniosek posła Michała Janeczka i kolegów z Klubu P.S.L. „Piast” w sprawie przedłożenia przez Rząd projektu ustawy o wyborze ławników do Sądów Pokoju przez ludność z 12 grudnia 1925 r. Sejm I kadencji, druk sejmowy 2214.
Wniosek posła St. Wartalskiego i kolegów z poselskiego Klubu Związku Ludowo-Narodowego w sprawie zniesienia sądu pokoju dla spraw o lichwę wojenną w Warszawie z 16 lipca 1925 r. Sejm I kadencji, druk sejmowy 2078.
Wniosek posłów Klubu Z.P.S.L. „Wyzwolenie” i „Jedność Ludowa” w sprawie wydelegowania Komisji Sejmowej do zbadania nadużyć i gwałtów w powiecie iłżeckim, a także nieprawidłowego, stronnego i niezgodnego z prawem wymiaru sprawiedliwości w Sądzie Pokoju w Lipsku z 24 marca 1925 r. Sejm I kadencji, druk sejmowy 1834.
Wniosek w sprawie projektu ustawy w przedmiocie niektórych zmian w przepisach tymczasowych o urządzeniu sądownictwa w b. Królestwie Polskiem. Sejm Ustawodawczy, druk sejmowy 1906.
Źródła prawne
Dekret Rady Regencyjnej o tymczasowej organizacji Władz Naczelnych w Królestwie Polskiem (Dz.U. 1918 nr 1 poz. 1).
Kodeks karny z r. 1903: (przekład z rosyjskiego) z uwzględnieniem zmian i uzupełnień obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 1 maja 1921 r. Warszawa: Ministerstwo Sprawiedliwości, 1922.
Rozporządzenie Ministra byłej Dzielnicy Pruskiej z 15 grudnia 1919 r. o urządzeniu sądów pokoju w b. dzielnicy pruskiej (Tygodnik Urzędowy 1919 nr 70 poz. 188).
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 10 sierpnia 1925 r. o zniesieniu sądu pokoju dla spraw o lichwę wojenną w Warszawie (Dz.U. 1925 nr 86 poz. 596).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 19 grudnia 1927 r. zmieniające niektóre przepisy o urządzeniu sądownictwa i o postępowaniu karnem w okręgach sądów apelacyjnych: w Warszawie, Lublinie i Wilnie (Dz.U. 1927 nr 114 poz. 971).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 19 marca 1928 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1928 nr 33 poz. 313).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 lutego 1928 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. 1928 nr 12 poz. 93).
Ustawa dla Królestwa Galicyi i Lodomerii wraz z Wielkim Księstwem Krakowskiem z dnia 3 marca 1875 r. o ustanowieniu gminnych urzędów rozjemczych (Dz.U.R.K. 1875 cz. VII poz. 27).
Ustawa z dnia 1 sierpnia 1919 r. o załatwianiu zatargów zbiorowych pomiędzy pracodawcami a pracownikami rolnymi (Dz.P.P.P. 1919 nr 65 poz. 394).
Ustawa z dnia 14 lipca 1920 r. o ujednostajnieniu i podwyższeniu podatków gruntowych i podymnego na obszarze b. Królestwa Kongresowego (Dz.U. 1920 nr 71 poz. 477).
Ustawa z dnia 18 marca 1921 r. w przedmiocie niektórych zmian w przepisach tymczasowych o urządzeniu sądownictwa w b. Królestwie Polskiem (Dz.U. 1921 nr 30 poz. 172).
Ustawa z dnia 2 lipca 1920 r. o zwalczaniu lichwy wojennej (Dz.U. 1920 nr 67 poz. 449).
Ustawa z dnia 6 grudnia 1921 r. o dostarczaniu lokalów dla sądów pokoju (Dz.U. 1921 nr 103 poz. 740).
Ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 r. o zniesieniu instytucji sądów przysięgłych i sędziów pokoju (Dz.U. 1938 nr 24 poz. 213).
Opracowania
Amos, Maurice. Wymiar sprawiedliwości w Wielkiej Brytanii [British Justice (Polish Edition)]. London–New York–Toronto: Longmans, Green and Co., [1948].
Baran, Kazimierz. „Powstanie i ewolucja angielskiej ławy przysięgłych (między średniowieczem a XIX stuleciem)”. W: Szkice z dziejów ustroju i prawa poświęcone pamięci Ireny Malinowskiej-Kwiatkowskiej, red. Marcin Kwiecień i Marian Małecki, 39–60. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1997.
Bereza, Arkadiusz. Sądownictwo pokojowe w guberni lubelskiej na tle Królestwa Polskiego (1876–1915). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2004.
Bibring, Julian. „Czynnik ludowy w nowym ustroju sądów powszechnych”. Głos Prawa 7–8 (1928): 280–93.
Dąbrowski, Karol i Witkowski, Wojciech. „Sądowe zapiski w Dziennikach Michała Römera (Królewsko-Polski Sąd Pokoju w Kolnie 1917–1918)”. Z Dziejów Prawa 20, z. 12 (2019): 329–54.
„Dlaczego warto wprowadzić funkcję sędziów pokoju”. http://kukiz15.org/program/krajowy/sedziowie-pokoju (dostęp: 30.08.2021).
Dubanowicz, Edward. „W sprawie sądów pokoju na ziemiach polskich (Studjum prawno-historyczne)”. Przegląd Prawa i Administracji 4–6 (1919): 125–56.
Grzybowski, Konstanty. Historia państwa i prawa Polski. Tom 4: Od uwłaszczenia do odrodzenia państwa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982.
Halberda, Jan. „Ława przysięgłych w angielskim procesie cywilnym (XII–XIII wiek)”. W: Vetera novis augere. Studia i prace dedykowane Profesorowi Wacławowi Uruszczakowi, red. Stanisław Grodziski [et al.]. Tom 2, 313–20. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010.
Kmiecik, Romuald i Kmiecik, Zbigniew. „Sądy pokoju – anachronizm czy krok ku demokratyzacji wymiaru sprawiedliwości?”. Prokuratura i Prawo 7–8 (2021): 105–30.
Korobowicz, Artur. Sądownictwo Królestwa Polskiego 1876–1915. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1995.
Korobowicz, Artur i Witkowski, Wojciech. „Prawo i sądy na zabranych wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej w XIX wieku”. Czasopismo Prawno-Historyczne 55, z. 1 (2003): 61–84.
Kupis, Magdalena. „Ewolucja instytucji interpelacji poselskiej w polskim parlamentaryzmie”. Przegląd Prawa Konstytucyjnego 1, z. 9 (2021): 93–125.
Maziarz, Jakob. „Postępowanie karnoadministracyjne w II Rzeczpospolitej”. Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa 7, z. 2 (2014): 299–316.
Maziarz, Jakob. Sądy przysięgłych w II Rzeczypospolitej w praktyce Sądu Okręgowego w Krakowie. Warszawa: Wolters Kluwer Polska, 2017.
Osuchowska, Marta. „Sądy pokoju w portugalskim systemie sądownictwa”. W: Instytucja sędziego pokoju w wybranych państwach europejskich, red. Andrzej Pogłódek, 131–43. Warszawa: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, 2020.
Pogłódek, Andrzej. „Instytucja sędziego pokoju w Federacji Rosyjskiej”. W: Instytucja sędziego pokoju w wybranych państwach europejskich, red. Andrzej Pogłódek, 61–77. Warszawa: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, 2020.
Pogłódek, Andrzej, red. Instytucja sędziego pokoju w wybranych państwach europejskich. Warszawa: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, 2020.
Potocki, Ksawery. O początku, historyi, korzyściach i niedogodnościach instytucyi sądu przysięgłych. Rzecz krótka. [s.l.]: [s.n.], 1819.
„Powołanie zespołu ds. sędziów pokoju”. https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wydarzenia/art,2122,powolanie-zespolu-ds-sedziow-pokoju.html (dostęp: 30.08.2021).
„Sędziowie pokoju – sprawiedliwość blisko ludzi”. https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/sedziowie-pokoju--sprawiedliwosc-blisko-ludzi (dostęp: 30.08.2021).
„SLD: Sędziowie pokoju to sposób na przyspieszenie pracy sądów w Polsce”. https://lewica.org. pl/aktualnosci/813-sld-sedziowie-pokoju-to-sposob-na-przyspieszenie-pracy-sadow-w-polsce (dostęp: 30.08.2021).
Szymanek, Jarosław. „Instytucja sędziego pokoju w Belgii”. W: Instytucja sędziego pokoju w wybranych państwach europejskich, red. Andrzej Pogłódek, 7–21. Warszawa: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, 2020.