TY - JOUR
TI - Wieloletnia i sezonowa zmienność wydajności źródeł Sudetów i Karpat
AU - Bartnik, Adam
AU - Moniewski, Piotr
TI - Wieloletnia i sezonowa zmienność wydajności źródeł Sudetów i Karpat
AB - 
	Multiannual and seasonal diversity of spring discharge in the Sudetes and Carpathians

	Discharge is one of the most important quantitative characteristics of springs. Not only does it specify the yield of groundwater, but it also reflects the water retention conditions of the aquifers. An analysis of the long-term spring discharge allows to link them to the hydrogeological and meteorological conditions of the area as well as to calculate the seasonal and multiannual variability parameters. The data from 84 springs in the south of Poland from the PIG-PIB databases were used in the paper. The time series differ in length and come from the period 1973–2016. The spring discharge variability index varies widely: from 2 to over 2 thousand, wherein the contribution of slightly variable, variable and highly variable springs is around 33%. The discharge of individual springs featured significant seasonal variations. Not only does the volume of outflowing water depend on the atmospheric conditions, but primarily on the properties of aquifer which feeds the spring’s groundwater catchment and on its location. The discharge of fissure springs as well as low-flow outflows is generally more variable than that of porous or karst springs. The seasonality of discharge depends less on the discharge of the spring and more on its elevation – springs which are at higher altitudes are characterized by a bigger seasonality index of discharge and a later date of its yearly peak discharge.

	Keywords: springs, Sudetes, Carpathians, discharge of springs, variability of discharge, groundwater

	Zarys treści: Wydajność jest jedną z najważniejszych charakterystyk ilościowych źródeł. Determinuje ona nie tylko rozmiary wypływów wód podziemnych, ale odzwierciedla również stan retencji ich wodonośca. Analiza wydajności źródeł w dłuższej perspektywie czasowej umożliwia jej powiązanie z warunkami hydrogeologicznymi i meteorologicznymi obszaru zasilania oraz obliczenie charakterystyk zmienności sezonowej i wieloletniej. W pracy wykorzystano, pochodzące z baz danych PIG-PIB, dane o wydajności 84 źródeł znajdujących się w południowej Polsce. Serie pomiarowe mają różną długość i pochodzą z lat 1973–2016. Współczynnik zmienności Mailleta wydajności źródeł zmieniał się w szerokim zakresie: od 2 do ponad 2 tysięcy, przy czym udział wypływów mało zmiennych, zmiennych i bardzo zmiennych stanowi po około 33%. Wydajność poszczególnych źródeł cechuje znaczne zróżnicowanie sezonowe. Ilość wypływającej wody zależy nie tylko od warunków zasilania atmosferycznego, lecz przede wszystkim od hydrogeologicznych właściwości zlewni podziemnej wypływu i jego położenia. Źródła szczelinowe, a także wypływy o niewielkiej wydajności odznaczają się na ogół znacznie większą zmiennością wydatku niż wypływy porowe lub krasowe. Natomiast sezonowość wydajności w mniejszym stopniu zależy od wielkości wypływu, w większym zaś od jego wysokości – źródła położone na większej wysokości bezwzględnej charakteryzują się wyższym indeksem sezonowości wydajności i późniejszą porą jej koncentracji.
VL - 2018
IS - Zeszyt 155
PY - 2019
SN - 1644-3586
C1 - 2083-3113
SP - 7
EP - 26
DO - 10.4467/20833113PG.18.013.9536
UR - https://ejournals.eu/czasopismo/prace-geograficzne/artykul/wieloletnia-i-sezonowa-zmiennosc-wydajnosci-zrodel-sudetow-i-karpat
KW - źródła
KW - Sudety
KW - Karpaty
KW - wydajność źródeł
KW - zmienność wydajności
KW - wody podziemne