Andronova N.G., Schlesinger M.E., 2000, Causes of Global Temperature Changes During the 19th and 20th Centuries, Geophysical Research Letters, 27 (14), 2137–2140. Bartoszek K., Matuszko D., Węglarczyk S., 2020, Trends in sunshine duration in Poland (1971–2018), International Journal of Climatology, 41 (1), 73–91. Budyko M.I., 1956, Teplovoj balans zemnoj poverkhnosti, Gidrometeoizdat, Leningrad. Budyko M.I., 1974, Izmeneniya klimata, Gidrometeoizdat, Leningrad. Degirmendžić J., 2004, Zmiany usłonecznienia w Polsce i ich uwarunkowania cyrkulacyjne, [w:] K. Kożuchowski (red.), Skala, uwarunkowania i perspektywy współczesnych zmian klimatycznych w Polsce, Wydawnictwo Biblioteka, Łódź, 9–23. Degirmendžić J., Kożuchowski K., Wibig J., 2000, Epoki cyrkulacyjne w XX wieku i zmienność typów cyrkulacji w Polsce, Przegląd Geofizyczny, 45 (3–4), 221–239. Degirmendžić J., Kożuchowski K., 2017, Epoki cyrkulacyjne w okresie 1891–2010 na podstawie klasyfikacji Wangenheima-Girsa, [w:] Materiały Konferencji Jubileuszowej z okazji 70-lecia Polskiego Towarzystwa Geofizycznego, 25–26.09.2017, Łódź, 72–73. Degirmendžić J., Kożuchowski K., 2019, Variation of macro-circulation form over the Atlantic- Eurasian temperate zone according to the Vangengeim-Girs classification, International Journal of Climatology, 39 (13), 4938–4952. Delworth T.L., Knutson T.R., 2000, Simulation of early 20th Century global warming, Science, 287 (5461), 2246–2250. Dimitriev A.A., Belyazo V.A., 2006, Kosmos, planetarnaya klimaticheskaya izmenchivost’ i atmosfera polyarnykh regionov, Gidrometeoizdat, St. Peterburg. Fortak H., 1971, Meteorologie, Deutsche Buch-Gemeinschaft, Berlin, Darmstadt, Wien. Girs A.A., 1964, O sozdanii jedinoj klassifikacii makrosinopticheskikh processov severnogo polushariya, Meteorologiya i Gidrologiya, 4, 43–47. Girs A.A., 1974, Makrocirkulyacionnyj metod dolgosrochnykh meteorologicheskikh prognozov, Gidrometeoizdat, Leningrad. Gorczyński W., 1952, Usłonecznienie polskich wybrzeży Bałtyku na tle ogólnym Europy i przyległych mórz, Księga Pamiątkowa 75. lecia Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Toruń, 93–106. Górski T., Górska K., 2000, Usłonecznienie w Puławach w ciągu lat 1923–1992, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Geografia, 31, 129–144. Hess P., Brezowsky H., 1952, Katalog der Großwetterlagen Europas. Berichte des Deutschen Wetterdiensts in der US-Zone, 33, Bad Kissingen. Kitsara G., Papaioannou G., Papathanasiou A., Retalis A., 2013, Dimming/brightening in Athens: Trend in sunshine Duration, cloud cover and reference evapotranspiration. Water Resources Management, 27 (6), 1623–1633. Knight J.R., Allan R.J., Folland C.K., Vellinga M., Mann M.E., 2005, A signature of persistent natural thermohaline circulation cycles in observed climate, Geophysical Research Letters, 32, L20708. Kożuchowski K., Degirmendžić J., 2018, Zmienność form cyrkulacji środkowo-troposferycznej według klasyfikacji Wangengejma-Girsa i ich relacje z polem ciśnienia na poziomie morza, Przegląd Geofizyczny, 63 (1–2), 89–122. Koźmiński C., Michalska B., 2004, Zmienność usłonecznienia rzeczywistego w Polsce, Acta Agrophysica, 3 (2), 291–305. Koźmiński C., Michalska B., 2005, Usłonecznienie w Polsce, Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Szczecinie, Szczecin. Koźmiński C., Michalska B., 2006, Usłonecznienie efektywne w Polsce, Balneologia Polska, 1, 46–50. Kuczmarski M., 1990, Usłonecznienie Polski i jego przydatność dla helioterapii, IGiPZ PAN, Dokumentacja Geograficzna, 4. Lewik P., Matuszko D., Morawska-Horawska M., 2010, Multi–annual variability of cloudiness and sunshine duration in Krakow between 1826 and 2005, [w:] R. Przybylak, J. Majorowicz, R. Brázdil, M. Kejna (red.), The Polish climate in the European context: an historical overview, Springer Netherlands, Dodrecht, Heidelberg, London, New York, 341–353. Lityński J., 1969, Liczbowa klasyfikacja typów cyrkulacji i typów pogody dla Polski, Prace PIHM, 97, 3–14. Marsz A.A., 2005, Czy cyrkulacja atmosferyczna jest zdeterminowana i przewidywalna, [w:] E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak, J. Sekutnicki (red.), Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne, Polskie Towarzystwo Geofizyczne i Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa, 32–52. Marsz A.A., 2012, Cyrkulacja atmosferyczna w atlantycko-eurazjatyckim sektorze cyrkulacyjnym – schemat uwarunkowań i mechanizmów działania, [w:] Z. Bielec-Bąkowska, E. Łupikasza, A. Widawski (red.), Rola cyrkulacji atmosfery w kształtowaniu klimatu, Prace Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, 74, Sosnowiec, 101–117. Marsz A.A., 2015a, Cyrkulacja termohalinowa na Atlantyku Północnym a temperatura powietrza w Polsce (1961–2010), Przegląd Geofizyczny, 60 (3–4), 109–131. Marsz A.A., 2015b, Model zmian powierzchni lodów morskich Arktyki (1979–2013) – zmienne sterujące w modelu „minimalistycznym” i ich wymowa klimatyczna, Problemy Klimatologii Polarnej, 25, 249–334. Marsz A.A., Styszyńska A., 2009, Oceanic control of the warming processes in the Arctic – a different point of view for the reasons of changes in the Arctic climate, Problemy Klimatologii Polarnej, 19, 7–31. Matuszko D., 2009, Wpływ zachmurzenia na usłonecznienie i całkowite promieniowanie słoneczne na przykładzie krakowskiej serii pomiarów, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków. Matuszko D., 2012, Porównanie wartości usłonecznienia mierzonego heliografem Campbella-Stokesa i czujnikiem elektronicznym CSD3, Przegląd Geofizyczny, 58 (1), 3–10. Matuszko D., 2014, Long-term variability in solar radiation in Krakow based on measurements of sunshine duration, International Journal of Climatology, 34 (1), 228–234. Matuszko D., Piotrowicz K., 2018, Związek usłonecznienia i temperatury powietrza na podstawie wieloletniej serii klimatologicznej w Krakowie (1884–2016), Przegląd Geofizyczny, 63 (1–2), 15–29. Matuszko D., Węglarczyk S., 2015, Relationship between sunshine duration and air temperaturę and contemporary global warming, International Journal of Climatology, 35(12), 3640–3653. Meadows D.H., Meadows D.L., Randers J., Behrens III W.W., 1972, The Limits of the Growth. A Report the Club of Rome’s Project on the Predicament of Mankind, Universe Books, New York . Meincke J., Quadfasel D., Berger W.H., Brander K., Dickson R.R., Haugan P.M., Latif M., Marotzke J., Marshall J., Minster J.F., Pätzold J., Parilla G., de Ruijter W., Schott F., 2003, Variability of the Thermohaline Circulation (THC), [w:] G. Wefer, F. Lamy, F. Mantoura (red.), Marine Science Frontiers for Europe, Springer-Verlag Berlin, Heidelberg, New York, Tokio, 39–60. Morawska-Horawska M., 2002, Tendencje zachmurzenia i usłonecznienia Krakowa w latach 1861–1990, [w:] G. Wójcik, K. Marciniak (red.), Działalność naukowa profesora Władysława Gorczyńskiego i jej kontynuacja. Sympozjum Klimatologiczne na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, Toruń 16–17 IX 1993. Wydawnictwo UMK, Toruń, 341–351. Niedźwiedź T., 1981, Sytuacje synoptyczne i ich wpływ na zróżnicowanie przestrzenne wybranych elementów klimatu w dorzeczu górnej Wisły, Rozprawy Habilitacyjne Uniwersytetu Jagiellońskiego, 58, Wyd. UJ, Kraków. Osuchowska-Klein B., 1978, Katalog typów cyrkulacji atmosferycznej, IMGW, Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, Warszawa. Osuchowska-Klein B., 1991, Katalog typów cyrkulacji atmosferycznej 1976–1990, IMGW, Warszawa. Podstawczyńska A., 2004, Cechy dobowego i rocznego przebiegu usłonecznienia w Łodzi w latach 1951–2000, Acta Geographica Lodziensia, 89, 131–144. Podstawczyńska A., 2007a, Cechy solarne klimatu Łodzi, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Physica, 7, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Podstawczyńska A., 2007b, Usłonecznienie w Łodzi w drugiej połowie XX wieku, [w:] K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.), Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych, IGiGP UJ, Kraków, 235–244. Russak V., 1990, Trends of solar radiation, cloudiness and atmospheric transparency during recent decades in Estonia, Tellus B: Chemical and Physical Meteorology, 42 (2), 206–210. Sanchez-Lorenzo A., Brunetti B., Calbó J., Martin-Vide J., 2007, Recent spatial and temporal variability and trends of sunshine duration over the Iberian Peninsula from a homogenized data set, Journal of Geophysical Research, 112, D20115. Sanchez-Lorenzo A., Calbó J., Martin-Vide J., 2008, Spatial and temporal trends in sunshine duration over Western Europe (1938–2004), Journal of Climate, 21 (22), 6089–6098. Savichev A.I., Mironicheva N.P., Cepelev V.Yu., 2015, Osobennosti kolebanij atmosfernoj cirkulyacii v Atlantiko-evropejskom sektore polushariya v poslednie desyatiletiya, Uchenye zapiski Rossijskogo gosudarstvennogo gidrometeorologicheskogo universiteta, 39, 120–131. Schlesinger M.E., Ramankutty N., 1994, An oscillation in the global climate system of period 65–70 years, Nature, 367, 723–726. Stanhill G., 2005, Global dimming: A new aspect of climate change. Weather, 60 (1), 11–14. Stanhill G., Cohen S., 2001, Global dimming: A review of the evidence for a widespread and significant reduction in global radiation with discussion of its probable causes and possible agricultural conseqences, Agricultural and Forest Meteorology, 107 (4), 255–278. Stanhill G., Cohen S., 2005, Solar radiation changes in the United States during twentieth century: Evidence from sunshine duration measurements, Journal of Climate, 18 (10), 1503–1512. Urban G., Migała K., Pawliczek P., 2018, Sunshine duration and its variability in the main ridge of the Karkonosze Mountains in relation to with atmospheric circulation, Theoretical and Applied Climatology, 131 (3–4), 1173–1189. Uscka-Kowalkowska J. Kejna M., Maszewski R., 2015, Wpływ cyrkulacji atmosferycznej na usłonecznienie w Koniczynce k/Torunia w latach 1999–2013, Annales Universitates Mariae Curie-Skłodowska, 70 (2), 131–147. Vangengejm G.Ya., 1952, Osnovy makrocirkulyacionnogo metoda dolgosrochnykh meteorologicheskikh prognozov dlya Arktyki, Trudy AANII, 34, 11–66. Werner P.C., Gerstengarbe F.-W., 2010, Katalog der Grosswetterlagen Europas (1881–2009), PIK (Potsdam Institute for Climate Impact Research), 119, Potsdam. Wild M., 2009, Global Dimming and Brightening: A review, Journal of Geophysical Research, 114, D00D16. Wild M., 2014, Global Dimming and Brightening, [w:] B. Freedman (red.), Global Environmental Change, Springer Science + Business Media, Dordrecht, 39–47. Wild M., Gilgen H., Roesch A., Ohmura A., Long Ch.N., Dutton E.G., Forgan B., Kallis A., Ruddak V. Tsvetkov A., 2005, From dimming to brightening: Decadal changes in surface solar radiation, Science, 308, 5723, 847– 850. Wild M., Truessel B., Ohmura A., Long C.N., König-Langlo G., Dutton E.G., Tsvetkov A., 2009, Global dimming and brightening: An update beyond 2000, Journal of Geophysical Research, 113. Zverev A.S., 1977, Sinopticheskaya meteorologia, 2, Gidrometeoizdat, Leningrad. Żmudzka E., 2004, Wielkość zachmurzenia w Polsce a epoki cyrkulacyjne, Przegląd Geofizyczny, 49 (1–2), 25–42. Żmudzka E., 2007, Zmienność zachmurzenia nad Polską i jej uwarunkowania cyrkulacyjne (1951–2000), Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 477, Warszawa.