%0 Journal Article
%T Rosyjskie celownikowe konstrukcje zwrotne: Przypadkowe czy kompozycyjne? 
%A Zeldowicz, Gennadij
%J Studies in Polish Linguistics
%V Volume 6 (2011)
%N Vol. 6, Issue 1
%P 153-171
%K język rosyjski, celownikowa konstrukcja zwrotna, wykładnik zwrotności, agentywność, pacjentywność, wolitywność, kompozycyjność
%@ 1732-8160
%D 2011
%U https://ejournals.eu/czasopismo/studies-in-polish-linguistics/artykul/on-russian-dative-reflexive-constructions-accidental-or-compositional
%X W artykule wykazuje się, że znaczenie celownikowej konstrukcji zwrotnej, jak np. Ivanu ne rabotaetsja ‘Janowi się nie pracuje’, jest kompozycyjne. Zademonstrowano, że na ogół wykładnik zwrotności -sja wskazuje na obniżoną agentywność i/lub na podwyższoną pacjentywność subiekta. Jedna z możliwych interpretacji -sja polega na tym, że obniżona jest wolitywność subiekta. Z powodów, które zostały szczegółowo wytłumaczone, ściśle „ilościowa” redukcja (‘subiekt ma mniej chęci do wykonania czynności i/lub mniej resursów wewnętrznych’) jest mało prawdopodobna, i to zmusza do szukania innych okoliczności zmniejszających odpowiedzialność subiekta. Znalezienie tych okoliczności jest łatwe, ponieważ z jednej strony zawsze możemy uważać, iż chęci i/lub resursy wewnętrzne subiekta istnieją dzięki działaniu na tego ostatniego zewnętrznej irracjonalnej siły, z innej zaś strony wyobrażamy sobie taką silę przeważnie wtedy, gdy czynność zostaje rzeczywiście wykonana, i ta ostatnia okoliczność zmniejsza odpowiedzialność subiekta. Ponieważ subiekt rozpatrywanych konstrukcji przestaje być punktem wyjściowym w odpowiednim łańcuchu przyczynowo-skutkowym i nabiera cech benefi cjenta, zmiana przypadku z mianownika na celownik okazuje się skutkiem ubocznym refl eksywizacji. Tak znaczenie rozpatrywanych konstrukcji, jak też ich forma okazują się pochodne od znaczenia ogólnego morfemu -sja.