@article{0193af80-4137-70ac-83d9-3bdc7d84fa9b,
author = {J. Otto Pohl},
title = {Sowiecka deportacja Tatarów Krymskich do Uzbekistanu i na Ural w 1944 r. jako specjalnych osadników},
journal = {Wschodnioznawstwo},
volume = {2024},
number = {Tom 18},
year = {2024},
issn = {2082-7695},
pages = {15-31},keywords = {Tatarzy Krymscy; sowieckie deportacje; specjalni osadnicy; Półwysep Krymski; Uzbekistan},
abstract = {Wkrótce po odzyskaniu Półwyspu Krymskiego spod okupacji niemieckiej w 1944 r., reżim Stalina podjął decyzję o przymusowej deportacji ludności krymskotatarskiej do Uzbekistanu. Decyzja ta została oficjalnie podjęta 11 V 1944 r. i zrealizowana w dniach 18‑ 20 V 1944 r. W ciągu tych trzech dni NKWD zebrało blisko 200 000 Tatarów Krymskich i wysłało ich pociągiem na wschód w kierunku Azji Środkowej. Zdecydowana większość deportowanych trafiła do Uzbekistanu. Ponad 150 000 deportowanych Tatarów Krymskich przybyło do Uzbekistanu latem 1944 r. Rząd radziecki przesiedlił ponad jedną trzecią deportowanych mężczyzn, kobiet i dzieci do obwodu taszkienckiego poza stolicą republiki. W Uzbekistanie NKWD początkowo osiedliło większość deportowanych w kołchozach i sowchozach, by pracowali jako robotnicy rolni. Malaria, niedożywienie i inne choroby pochłonęły życie dziesiątek tysięcy Tatarów Krymskich w ciągu pierwszych kilku lat ich pobytu w Uzbekistanie. Te śmiertelne warunki materialne przekonały wielu Tatarów Krymskich do znalezienia pracy w kopalniach, fabrykach i na budowach, gdzie mieli lepszy dostęp do leków i żywności.
Władze sowieckie wysłały ok. 30 000 Tatarów Krymskich na Ural i do innych regionów RFSRR. Na Uralu NKWD zatrudniło deportowanych Tatarów Krymskich do prac leśnych przy wycince drzew. Rząd radziecki objął Tatarów Krymskich zarówno w Uzbekistanie, jak i na Uralu specjalnymi ograniczeniami osiedleńczymi, dotyczącymi miejsc zamieszkania i pracy do 28 IV 1956 r. Jednak nawet po tej dacie nie pozwolono im wrócić do domu. W niniejszym artykule zostały przeanalizowane ich warunki materialne i prawne od 18 V 1944 r. do 28 IV 1956 r., czyli okresu 12 lat, który miał traumatyczny i długotrwały wpływ na rozwój narodowy Tatarów Krymskich. Podstawę źródłową niniejszego artykułu stanowią głównie dokumenty archiwalne z Archiwum Państwowego Federacji Rosyjskiej (GARF). Do niektórych z nich autor miał bezpośredni dostęp, podczas gdy inne są reprodukowane w opublikowanych zbiorach dokumentów.},
doi = {10.4467/20827695WSC.24.003.20618},
url = {https://ejournals.eu/czasopismo/wschodnioznawstwo/artykul/the-1944-soviet-deportation-of-crimean-tatars-to-uzbekistan-and-the-urals-as-special-settlers}
}