TY - JOUR
TI - Dozór bóżniczy w Izbicy Kujawskiej w latach 1822-1866
AU - Nowicki, Przemysław
TI - Dozór bóżniczy w Izbicy Kujawskiej w latach 1822-1866
AB - W 1821 r. w Królestwie Polskim powołany został przez zaborców rosyjskich nowy organ samorządu gmin żydowskich, nazwany dozorem bóżniczym, który zastąpił dotychczasowy kahał. W początkach w skład dozoru wchodzili rabin i trzech członków, a wybierany on był przez społeczność żydowską opłacającą składkę podatkową. Członkowie pełnili funkcje przez okres trzech lat. Dozór bóżniczy stanowił władzę wykonawczą wszystkich osób tworzących daną wspólnotę religijną określaną jako okręg bóżniczy. Do najważniejszych jego zadań należało układanie budżetu (tzw. etatu) na rok, a potem na trzy i sześć lat, obejmującego m.in. wydatki na utrzymanie synagogi, rabina, szkoły i ubogich (chorych), a także dochody m.in. z opłat, taks – od ślubów, pogrzebów, z łaźni (mykwy). Cała jego rachunkowość podlegała szczegółowej kontroli władz administracji ogólnej. Organ ten posiadał pełną zdolność prawną do nabywania i posiadania nieruchomości. Z będącego przedmiotem badań okresu, obejmującego lata 1822-1866, znane są wszystkie nazwiska rabinów Izbicy Kujawskiej oraz niektóre nazwiska urzędujących dozorców bóżniczych. Posiadamy też informację na temat kilku budżetów dla kasy bóżniczej izbickiego okręgu bóżniczego – zatwierdzonych przez władzę administracji ogólnej na okres jednego roku (1846 r.), trzech (1847-1849, 1850-1852) oraz sześciu lat (1853-1858, 1859-1864). W Izbicy Kujawskiej, mieście prywatnym (szlacheckim), dozór w projektach do etatów zobowiązany był po stronie wydatków umieścić opłatę czynszową na rzecz właścicieli miasta (dziedziców) za place, jakie otrzymał od nich w przywilejach, na których znajdował się majątek nieruchomy, będący w zarządzaniu i użytkowaniu (m.in. synagoga i cmentarz).
VL - 2024
IS - XI
PY - 2024
SN - 2392-0106
C1 - 2720-4006
SP - 111
EP - 128
DO - 10.4467/27204006PMO.24.005.20299
UR - https://ejournals.eu/czasopismo/polonia-maior-orientalis/artykul/dozor-bozniczy-w-izbicy-kujawskiej-w-latach-1822-1866
KW - Królestwo Polskie (1822-1866)
KW - zabór rosyjski
KW - Izbica Kujawska
KW - Żydzi
KW - dozór
bóżniczy
KW - rabini