TY - JOUR
TI - Oświeceniowa koncepcja nauki Andrzeja Trzcińskiego w Uwagach na Rozprawę o krytyce Stanisława Kostki Potockiego
AU - Cygan, Milena
TI - Oświeceniowa koncepcja nauki Andrzeja Trzcińskiego w Uwagach na Rozprawę o krytyce Stanisława Kostki Potockiego
AB - Artykuł dotyczy koncepcji nauki Andrzeja Trzcińskiego (1749– –1823), krakowskiego profesora fizyki epoki oświecenia. W 1811 roku opublikował on Uwagi na Rozprawę o krytyce Stanisława Potockiego. Zazwyczaj tekst ten był postrzegany przez badaczy jako niewiele znaczące, złośliwe uwagi pod adresem Stanisława Potockiego (1755–1821) i jego dysertacji. Celem artykułu jest wydobycie i ukazanie, że za argumentacją zawartą w Uwagach… stała odmienna względem Potockiego wizja nauki, a także kultury i sztuki. W pierwszej kolejności zostało przedstawione kim był krakowski uczony oraz dlaczego jego postać i działalność pozostaje ciągle mało znana. Następnie na podstawie analiz tekstu Uwag… i porównań z Rozprawą o krytyce pokazano, że Trzciński był zwolennikiem empiryzmu, przeciwnikiem klasycyzmu (którego propagatorem był Potocki) oraz uczonym, który inspirował się sentymentalizmem i poglądami J.J. Rousseau. Wierny oświeceniowym ideałom Trzciński postulował badania nad naturą. Uważał, że pierwszeństwo przed innymi dyscyplinami naukowymi mają nauki przyrodnicze, gdyż są użyteczne (ułatwiają życie, polepszają jego jakość oraz służą wszystkim, to znaczy dobru ogólnemu). Nauki piękne, sztuka zarezerwowane są dla nielicznych i nie przynoszą większych pożytków społeczności poza przyjemnością i rozrywką. W artykule poruszono również kwestię polskiego języka naukowego.
VL - 2024
IS - 23 (2024)
PY - 2024
SN - 2451-3202
C1 - 2543-702X
SP - 397
EP - 431
DO - 10.4467/2543702XSHS.24.009.19582
UR - https://ejournals.eu/czasopismo/studia-historiae-scientiarum/artykul/oswieceniowa-koncepcja-nauki-andrzeja-trzcinskiego-w-uwagach-na-rozprawe-o-krytyce-stanislawa-kostki-potockiego
KW - Andrzej Trzciński
KW - Stanisław Kostka Potocki
KW - oświecenie
KW - nauka
KW - filozofia
KW - natura