%0 Journal Article
%T Sienkiewicz i Amiel. O pewnym spotkaniu umysłów i o dwóch nowoczesnych strategiach intymistycznych
%A Gloger, Maciej
%J Wielogłos
%V 2023
%R 10.4467/2084395XWI.23.020.18556
%N Numer 3 (57) 2023
%P 67-91
%K Henryk Sienkiewicz – światopogląd, Henri-Frédéric Amiel – recepcja, dziennik intymny, nowoczesny konserwatyzm, powieść dekadencka
%@ 1897-1962
%D 2023
%U https://ejournals.eu/czasopismo/wieloglos/artykul/sienkiewicz-i-amiel-o-pewnym-spotkaniu-umyslow-i-o-dwoch-nowoczesnych-strategiach-intymistycznych
%X Artykuł charakteryzuje wpływ wydanego w latach 1882–1883 Dziennika intymnego Henriego-Frédérica Amiela na twórczość i światopogląd Henryka Sienkiewicza, zwłaszcza zaś na jego powieść Bez dogmatu. Polski pisarz zapoznał się z dziełem Amiela na pewno na początku 1890 roku. Wydaje się jednak, że sława Amiela, potęgowana szkicami o nim Ernesta Renana i Paula Bourgeta, już wcześniej zaważyła na przeorientowaniu się twórczych zainteresowań Sienkiewicza odchodzącego pod koniec lat 80. XIX wieku od epiki historycznej ku problemom współczesności i formie powieści pierwszoosobowej. Przedmiotem analizy porównawczej jest więc głośna w Europie powieść Bez dogmatu (1891) przedstawiająca kryzys nowoczesnej tożsamości europejskiej. Analiza zarówno powieści, jak i epistolografii Sienkiewicza wykazuje liczne analogie światopoglądowe z myślą Amiela, zwłaszcza w kwestii rozumienia przyczyn kryzysu kultury europejskiej oraz człowieka drugiej połowy XIX wieku. Obaj pisarze wskazywali na destrukcyjny wpływ racjonalistycznej autoanalizy, metodologii pozytywizmu odniesionej do humanistyki oraz mechanistycznie pojmowanej idei postępu. Sienkiewicza do Amiela zbliżyły także polityczny profetyzm i stosunek do ruchów rewolucyjnych, charakterystyczny dla przedstawicieli nowoczesnego konserwatyzmu europejskiego reprezentowanego przez Edmunda Burke’a i Alexisa de Tocqevilla.