@article{018e9e54-8f95-7071-8941-beede3def221,
author = {Maciej Gloger},
title = {Sienkiewicz i Amiel. O pewnym spotkaniu umysłów i o dwóch nowoczesnych strategiach intymistycznych},
journal = {Wielogłos},
volume = {2023},
number = {Numer 3 (57) 2023},
year = {2023},
issn = {1897-1962},
pages = {67-91},keywords = {Henryk Sienkiewicz – światopogląd; Henri-Frédéric Amiel – recepcja; dziennik intymny; nowoczesny konserwatyzm; powieść dekadencka; Henryk Sienkiewicz – worldview; Henri-Frédéric Amiel – reception; intimate journal; modern conservatism; decadent novel},
abstract = {Artykuł charakteryzuje wpływ wydanego w latach 1882–1883 Dziennika intymnego Henriego-Frédérica Amiela na twórczość i światopogląd Henryka Sienkiewicza, zwłaszcza zaś na jego powieść Bez dogmatu. Polski pisarz zapoznał się z dziełem Amiela na pewno na początku 1890 roku. Wydaje się jednak, że sława Amiela, potęgowana szkicami o nim Ernesta Renana i Paula Bourgeta, już wcześniej zaważyła na przeorientowaniu się twórczych zainteresowań Sienkiewicza odchodzącego pod koniec lat 80. XIX wieku od epiki historycznej ku problemom współczesności i formie powieści pierwszoosobowej. Przedmiotem analizy porównawczej jest więc głośna w Europie powieść Bez dogmatu (1891) przedstawiająca kryzys nowoczesnej tożsamości europejskiej. Analiza zarówno powieści, jak i epistolografii Sienkiewicza wykazuje liczne analogie światopoglądowe z myślą Amiela, zwłaszcza w kwestii rozumienia przyczyn kryzysu kultury europejskiej oraz człowieka drugiej połowy XIX wieku. Obaj pisarze wskazywali na destrukcyjny wpływ racjonalistycznej autoanalizy, metodologii pozytywizmu odniesionej do humanistyki oraz mechanistycznie pojmowanej idei postępu. Sienkiewicza do Amiela zbliżyły także polityczny profetyzm i stosunek do ruchów rewolucyjnych, charakterystyczny dla przedstawicieli nowoczesnego konserwatyzmu europejskiego reprezentowanego przez Edmunda Burke’a i Alexisa de Tocqevilla.

	Sienkiewicz and Amiel. About a Meeting of Mind and Two Modern Intimist Strategies

	The article presents the influence of Henri-Frédéric Amiel’s The Journal Intime published between 1882–1883 on the works and world-view of the 1905 Polish Nobel Prize winner Henryk Sienkiewicz, and in particular on his novel Without Dogma. The Polish writer must have read Amiel’s journal around early 1890. It seems however, that Amiel’s popularity, amplified by Ernest Renan’s and Paul Bourget’s sketches about him, had already induced a shift in Sienkiewicz’s artistic interests, who in the late 1880s moved from historical epics in favour of the issues of modernity and a first- -person-narrative novel. The comparative analysis investigates the Europe-famous novel Without Dogma (1891) touching upon the crisis of modern European identity. The analysis of the novel, as well as Sienkiewicz’s epistolography, points out to a number of world-view analogies with Amiel, especially in terms of where they saw the roots of the crisis of European culture and humanity in the second half of the 19th century. Both writers emphasized the destructive influence of rationalist self- -analysis, positivist methodology drawing on humanities, and a mechanical perception of the idea of progress. Sienkiewicz also shared Amiel’s political prophetism and approach to revolutionary movements, characteristic for representatives of modern European conservatism professed by Edmund Burke and Alexis de Tocqueville.},
doi = {10.4467/2084395XWI.23.020.18556},
url = {https://ejournals.eu/czasopismo/wieloglos/artykul/sienkiewicz-i-amiel-o-pewnym-spotkaniu-umyslow-i-o-dwoch-nowoczesnych-strategiach-intymistycznych}
}