Ryciny prezentujące kampanię połocką 1579 r. jako jednolita kompozycja kartograficzna
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTERyciny prezentujące kampanię połocką 1579 r. jako jednolita kompozycja kartograficzna
Data publikacji: 2017
Terminus, 2017, Tom 19, zeszyt 1 (42), s. 157 - 191
https://doi.org/10.4467/20843844TE.17.005.7894Autorzy
Ryciny prezentujące kampanię połocką 1579 r. jako jednolita kompozycja kartograficzna
Engravings Depicting the Polotsk Campaign in 1579 as a Homogeneous Cartographic Composition
The paper presents seven plans of fortresses (Polotsk, Sokil, Kazyany, Krasne, Turovla, Susza and Sitno) and a map of the principality of Polotsk by Stanisław Pachołowiecki. The analysis indicates that plans of fortifi cations and hydrogeologic conditions were integrated into a previously existing operational map of the principality of Polotsk. Therefore, eight printed maps and plans constitute a joint work that was uniformly finished by one author (Stanisław Pachołowiecki or Giovanni Battista Cavalieri). The map of the principality of Polotsk features Russian fortifications in the form of two-dimensional projections. The strongholds were depicted in a reliable manner, both in terms of shape and the number of towers. Such a representation of settlement symbols was an innovative solution in Renaissance cartography. Not until the 17th century were such means known and they did not appear on a broader scale until the 1730s.
Archiwalia
Archiwum Główne Akt Dawnych, Metryka Koronna, ks. 129.
Archiwum Narodowe w Krakowie, Oddział I (Wawel),
Archiwum Sanguszków, TekiRzymskie: X/64, X/74, X/112, X/117.
Archivio Segreto Vaticano, Segreteria di Stato, Polonia, sygn. 15A.
Bibliothèque Nationale de France, Lallemant de Betz, sygn. 7452.
British Library, sygn. Maps 34139.(1.); *33825.(2.); Maps C.7.e.4.(54.).
Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, nr inw. 16595 A*, 16596 A*, 16597 A*.
Staatsarchiv Dresden, sygn. R. Schrank VII, Fach 90, nr 17a.
Vilniaus universiteto biblioteka, J. Lelevelio fondas: Atlasai, M 1510.
Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, Zbiory kartograficzne, graficzne i rękopisów Tomasza Niewodniczańskiego (dep. Deutsch-Polnische Stiftung Kulturpflege und Denkmalschutz), sygn. TN 2464, TN 2826.
Źródła drukowane i opracowania
Akta Metryki Koronnej co ważniejsze z czasów Stefana Batorego 1576–1586, wyd. A. Pawiński, Warszawa 1882.
Album armorum nobilium Regni Poloniae XV–XVIII saeculorum. Herby nobilitacji i indygenatów XV–XVIII w., oprac. B. Trelińska, Lublin 2001.
Alexandrowicz S., Buczek K., Polska kartografia wojskowa do połowy XVII wieku, w: Dzieje polskiej kartografii wojskowej i myśli strategicznej, materiały z konferencji, red. B. Krassowski, J. Madej, Warszawa 1982, s. 7–32.
Alexandrowicz S., Łuczyński J., Skrycki R., Historia kartografii ziem polskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2017.
Alexandrowicz S., Kartografia Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do połowy XVIII wieku,Warszawa 2012.
Alexandrowicz S., Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego Tomasza Makowskiego z 1613 r. tzw. „radziwiłłowska”, jako źródło do dziejów Litwy i Białorusi,„Studia Źródłoznawcze”10 (1965), s. 31–69.
Alexandrowicz S., Nowe źródło ikonograficzne do oblężenia Połocka w 1579 r., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 19 (1971), nr 1, s. 3–29.
Alexandrowicz S., Rozwój kartografii Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do połowy XVIII wieku, Poznań 1989.
Alexandrowicz S., Źródła kartograficzne do wyprawy połockiej Stefana Batorego roku 1579, w: Od armii komputowej do narodowej (XVI–XX w.), red. Z. Karpus, W. Rezmer, Toruń 1998, s. 17–43.
Apian P., Bairische landtaflen XXIII, Ingolstadt 1568.
Archiwum Jana Zamoyskiego kanclerza i hetmana wielkiego koronnego, t. 1: 1553–1579, wyd. W. Sobieski, Warszawa 1904.
Archiwum Jana Zamoyskiego, kanclerza i hetmana wielkiego koronnego, t. 2: 1580–1582, wyd. J. Siemieński, Warszawa 1909.
Archiwum XX. Sanguszków w Sławucie, t. 7: 1554–1572, wyd. Z.L. Radzimiński, Lwów 1910.
Benedict P., Graphic history. The Wars, Massacres and Troubles of Tortorel and Perrissin, Genève 2007.
Buczek K., Dorobek kartograficzny wojen Stefana Batorego, „Wiadomości Służby Geograficznej” 8 (1934), z. 3, s. 3–16.
Buczek K., Kartografia Polska w czasach Stefana Batorego, „Wiadomości Służby Geograficznej” 7 (1933), z. 2, s. 69–121.
Chrzanowski T., Działalność artystyczna Tomasza Tretera, Warszawa 1984.
Daugnon F.F., Gli italiani in Polonia dal IX secolo al XVIII, t. 1, Crema 1905.
Delano-Smith C., Sings on Printed Topographical Maps, ca. 1470 – ca. 1640, w: The History of Cartography, vol. 3: Cartography in the European Renaissance, part 1, ed. by D. Woodward, Chicago 2007, s. 528–590.
Dyaryusz zdobycia zamków: Wieliża, Uświaty, Wielkich Łuk, w liście Jana Zborowskiego kasztelana Gnieźnieńskiego do Piotra Zborowskiego Wojewody Krakowskiego, w: Sprawy wojenne króla Stefana Batorego. Dyaryjusze, relacyje, listy i akta z lat 1576–1586, wyd. I. Polkowski, Kraków 1887.
Dubas-Urwanowicz E., O nowy kształt Rzeczypospolitej. Kryzys polityczny w państwie w latach 1576–1586, Warszawa 2013.
Dzikowski M., Zbiór kartograficzny Uniwersyteckiej Bibljoteki publicznej w Wilnie, Wilno 1932.
Estreicher K., Bibliografia Polska, t. 24, Kraków1912.
Fabert A., Description du Pays Messin, [Metz 1610]; http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b84930771 (dostęp: 16.05.2017).
Фальковский H.И., Чертежи полоцкой земли и русских городов XVI в., „Труды по истории техники” 1 (1952), s. 113–121.
Franczak G., Atlas Księstwa PołockiegoStanisława Pachołowieckiego z 1580 roku – transkrypcja i przekład, „Terminus” 19 (2017), 1 (42), s. 61–74.
Franczak G., Filologia mapy. Badanie dawnej kartografii metodą krytyki tekstu na przykładzie toponimii mapy Księstwa Połockiego S. Pachołowieckiego z 1580 roku, „Terminus” 19 (2017), z. 1 (42), s. 193–252.
Gastaldi G., Il Disegno D’Geografia Moderna Della Provincia di Natolia, Venice 1564.
Gębarowicz M., Początki malarstwa historycznego w Polsce, Wrocław 1981.
Gomis S., Fournier M., La Limania d’Overnia: un épisode de la Guerre des Gaules de Jules César cartographié par Gabriel Simeoni. L’apport du numérique pour la relecture d’une cartographie narrative du XVIème siècle, w: « Cartographier les récits : enjeux méthodologiques et technologiques », colloque du 82e congrèsde l’Association francophone pour le savoir – Acfas, May 2014, Montréal, Canada,
Города, местечки и замки Великого Княжества Литовского: энциклопедия, Минск 2009.
Guerquin B., Zamki na planie trójkąta z XVI w., „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 6 (1938), nr 4, s. 303–310.
Jubrien J., Carte de pais de Retelois, Paris 1621; http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b55004480w.r= (dostęp: 16.05.2017).
Heidenstein R., Dzieje Polski od śmierci Zygmunta Augusta do roku 1594, t. 1–2, przeł. M. Gliszczyński, Petersburg 1857.
Janicki M., Obraz Bitwa pod Orszą– geneza, datowanie, wzory graficzne a obraz bitwy „na Kropiwnej” i inne przedstawienia batalistyczne w wileńskim pałacu Radziwiłłów, w: Bitwa pod Orszą, red. M. Nagielski, Warszawa 2015, s. 174–225.
Juda M., Mapy ziem polskich w dawnej typografii europejskiej,„Studia Źródłoznawcze” 41 (2003), s. 45–63.
Kalicki B., Nobilitacye króla Stefana na wyprawie moskiewskiej 1579–1581, w: Album lwowskie, wyd. H. Nowakowski, Lwów1862.
Коркунов М.А., Карта военных действий между русскими и поляками в 1579 году, и тогдашние планы города Полоцка и окрестных крепостей, „Журнал Министерства народного просвещения” 15 (1837), № 8, s. 235–249.
[Korkunow M.A.], Karta operacyj wojennych w wyprawie Polaków przeciw Rossyjanom w roku 1579 i plany ówczesne miasta Połocka z przyległemi twierdzami. Wyjątek z Dziennika Ministerstwa Oświecenia Narodowego r. 1837, Sierpień, numer VIII, Wrocław 1840, https://polona.pl/item/42216769/1/ (dostęp: 4.05.2017).
Kosiński S., Pochodzenie i początki kariery politycznej Piotra Dunin Wolskiego, „Studia Płockie” 9 (1981), s. 87–100.
Kotarski H., Wojsko polsko-litewskie podczas wojny inflanckiej 1576–1582. Część II, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 17 (1971), nr 1, s. 63–123.
Kowalczyk J., Kultura i ideologia Jana Zamoyskiego, Warszawa 2005.
Kozica K., Charakterystyka prac kartograficznych Stanisława Pachołowieckiego (1580), „Terminus” 19 (2017), z. 1 (42), s. 37–59.
Kronika Marcina Bielskiego, t. 9 (wg K. Estreichera), Warszawa 1833.
Kupisz D., Połock 1579, Warszawa 2003.
Lawenda T., Literacki wizerunek Jana Zamoyskiego – uczestnika kampanii moskiewskich Stefana Batorego – w dziełach pisarzy schyłku XVI wieku, „Senoji Lietuvos Literatūra” 32 (2011), s. 15–56.
Łempicki S., Mecenat Wielkiego Kanclerza. Studia o Janie Zamoyskim, Warszawa 1980.
Лобин А.Н., Артиллерия в царствование Ивана Грозного, w: „В кратких словесах многой разум замыкающе…”: Сборник научных трудов в честь 75-летия профессора Р.Г. Скрынникова, Санкт-Петербург 2007, s. 285–308.
Łopatecki K., Ocena wiarygodności źródeł kartograficznych prezentujących oblężenie Połocka z 1579 roku, „Terminus” 19 (2017), z. 4 (45) (w druku).
Łopatecki K., Okoliczności powstania i przydatność wojskowa mapy Descriptio Ducatus PolocensisStanisława Pachołowieckiego (1580), „Terminus” 19 (2017), z. 1 (42), s. 75–126.
Łopatecki K., Prace kartograficzne wykonywane na ziemiach Rzeczypospolitej przez szwedzkich inżynierów wojskowych w XVII stuleciu, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 46 (2009), s. 55–79.
Mikoś M.J., Monarch and Magnates: Maps of Poland in the Sixteenth and Eighteenth Centuries: The Emergence of Cartography as a Tool of Government in Early Modern Europe, w: Monarchs, Ministers and Maps, ed. by D. Buisseret, Chicago 1992.
Morawski K., Andrzej Patrycy Nidecki. Jego życie i dzieła, Kraków 1892.
Natanson-Leski J., Epoka Stefana Batorego w dziejach granicy wschodniej Rzeczypospolitej, Warszawa 1930.
Niedźwiedź J., Atlas Księstwa PołockiegoStanisława Pachołowieckiego (1580): propaganda, genologia i tworzenie wiedzy geograficznej, „Terminus” 19 (2017), z. 1 (42), s. 127–155.
Niedźwiedź J., Polska szesnastowieczna propaganda wojenna w działaniu: przypadek Atlasu Księstwa Połockiego (1580), „Terminus” 19 (2017), z. 3 (44) (w druku).
Niesiecki K., Herbarz Polski, t. 7, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1841.
Olszewicz B., Frankus (Franco, Frank) Piotr, w: Polski słownik biograficzny, t. 7, Kraków 1948–1958.
Olszewicz B., Kartografia polska XV i XVI w. Przegląd chronologiczno-biograficzny, „Polski Przegląd Kartograficzny” 4 (1929/1930), nr 31, s. 147–168.
Описи Царского архива XVI века и архива Посольского приказа 1614 года, рэд. С.О. Шмидт, Москва 1960.
Paprocki B., Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1584.
Przyszłość kultury Polaków na kresach, t. 2: Kraj rodzinny matki mej, red. J. Maroszek, Białystok 2000.
Prusicka-Kołcon E., Kresowa forteca w Kryłowie, „Spotkania z Zabytkami” 34 (2010), nr 1–2, s. 25–27.
Сапунов А.П., Рисунки крепостей, построенных по повелению Царя Ивана Грозного после завоевания Полоцка, в 1563 году, w: Полоцко-Витебская старина, Вып. II, Витебск 1912, s. 299–313.
Simeoni G., La Limagna d’Overnia [Auvergne], Lyons 1560.
Syrkomla W., Pisma epiczne i dramatyczne, t. 4, Poznań 1868.
Th . K. [pseudonim], Dominik Ridolfi no. Pułkownik w służbie Rzplitej polskiej w XVI wieku, „Przewodnik Naukowy i Literacki” 15 (1887), s. 645–658.
Tygielski W., Listy, ludzie władza. Patronat Jana Zamoyskiego w świetle korespondencji, Warszawa 2007.
Z okolic Dźwiny. Księga zbiorowa na dochód Czytelni Polskiej w Witebsku, [Witebsk] 1912.
Zarębska T., Początki polskiego piśmiennictwa urbanistycznego, Warszawa 1986.
Żebrawski T., O pieczęciach dawnej Polski i Litwy, Kraków 1865.
Informacje: Terminus, 2017, Tom 19, zeszyt 1 (42), s. 157 - 191
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Ryciny prezentujące kampanię połocką 1579 r. jako jednolita kompozycja kartograficzna
Engravings Depicting the Polotsk Campaign in 1579 as a Homogeneous Cartographic Composition
Uniwersytet w Białymstoku, ul. Marii Skłodowskiej-Curie 14, 15-097 Białystok
Publikacja: 2017
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 1579
Liczba pobrań: 1965