Źródła, konteksty i okoliczności powstania Ody o zdobyciu Połocka Jana Kochanowskiego
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEŹródła, konteksty i okoliczności powstania Ody o zdobyciu Połocka Jana Kochanowskiego
Data publikacji: 2017
Terminus, 2016, Tom 18, zeszyt 4 (41), s. 359 - 400
https://doi.org/10.4467/20843844TE.16.014.6824Autorzy
Źródła, konteksty i okoliczności powstania Ody o zdobyciu Połocka Jana Kochanowskiego
Sources, contexts and circumstances of the writing of Oda o zdobyciu Połocka (An Ode on the Capture of Polatsk) by Jan Kochanowski
The author set himself two aims. First, to demonstrate how the most important poet of the Polish Renaissance, Jan Kochanowski (1530–1584), participated in the propaganda campaign led by the chancery of the Polish King, Stephen Báthory, during the Livonian War in the year fought in the years 1577–1582. Second, to attempt to discover the sources and textual inspirations for the Ode on the Capture of Polatsk or Ode 12 (Warsaw 1580), a Latin propaganda work commissioned from the poet by the Chancellor of Poland, Jan Zamoyski. To this end, the author placed the ode in a broad context of sources from the epoch, such as poems, pamphlets, maps, letters, etc.
In the first part of the paper, the circumstances that accompanied the writing of the ode are discussed. The author explains the relations between Kochanowski and Zamoyski and reminds the pressure exerted by the Chancellor on the poet, so that he quickly finishes texts that are supposed to praise the victory over Muscovites.
Kochanowski’s writing technique is also discussed. The author notes that the poet’s work resembled that of a philologist: preparing for writing a poem or a cycle of poems, Kochanowski made himself familiar with many various authorities. Thus he worked on the paraphrase of Psałterz (Psaltar 1579) and Treny (Laments 1580). According to the author, this was also Kochanowski’s modus operandi when he was writing Ode 12 and other texts on the war with Muscovy. In this part of the paper, all his works related to this subject are briefly discussed.
In further parts, the author presents the sources that Kochanowski consulted when writing Ode 12. These include, first of all, previous poetic works, such as Horace’s odes and Latin poems written after the victory in the Battle of Orsha (1514). The author demonstrates that Kochanowski drew inspiration e.g. from Carmen de victoria Sigismundi by Joannes Dantiscus. Another significant sources used by the poet were chronicles and chorographies of Muscovy (Herberstein, Gwagnin), as well as drawings and maps depicting the capture of Polatsk. He was probably provided with iconographic accounts by Zamoyski’s messengers in January 1580. The author mentions that maps constituted a significant element of the chancery’s propaganda strategy. In this part, he observes that the same sources were used by Kochanowski for his Jezda do Moskwy (The Ride to Muscovy 1583) and by Gerard Mercator for his map Russiae pars amplificata (1595).
The most important authorities consulted by Kochanowski included the accounts of the capture of Polatsk that he obtained directly from the royal chancery. In the last part of the study, the author compares several narrative sources with the ode. He arrives at the conclusion that the narration in Ode 12 basically reflects the description of the siege present in other sources and that it is very detailed for a lyrical work. He also shows the rhetoric means used by Kochanowski to intensify the propaganda effect.
At the end, the author places Ode 12 in the context of other renaissance utterances on the relation between history and poetry. He refers to the contemporary reflections of Antonio Minturno and Julius Caesar Scaliger.
Alexandrowicz S., Nowe źródło ikonograficzne do oblężenia Połocka w 1579 r., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 19 (1971), nr 1.
Alexandrowicz S., Źródła kartograficzne do wyprawy połockiej Stefana Batorego roku 1579, w: Od armii komputowej do narodowej (XVI–XX w.), red. Z. Karpus, W. Keemer, Toruń 1998.
Alexandrowicz S., Kartografia Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do połowy XVIII wieku, Warszawa 2012.
Archiwum Jana Zamoyskiego, kanclerza i hetmana wielkiego koronnego, t. 1: 1553–1579, wyd. W. Sobieski, Warszawa 1904
Awianowisz B., Wstęp, w: E. Pielgrzymowski, Apostrofa panegiryczna, oprac. i przeł. B. Awianowicz, Warszawa 2012.
Bagrow L., A History of the Cartography of Russia up to 1600, ed. by H.W. Castner, Wolfe Island, Ontario, 1975
Basilius Hyacinthius Vilnensis, Panegyricus in excidium Polocense…, Padova 1580.
Benedict Ph, Graphic History. The Wars, Massacres and Troubles of Tortorel and Parrissin, Genève 2007.
Bielski M.,Kronika polska, t. 3, wyd. K.J. Turowski, Sanok 1856.
Brennan M., Literary Patronage in the English Renaissance: The Pembroke Family, London – New York 1988.
Brożek M., Ambicje improwizatorskie poetów polsko-łacińskich XVI w., w: Łacińska poezja w dawnej Polsce, red. T. Michałowska, Warszawa 1995.
Buchwald-Pelcowa P., Dawne wydania dzieł Jana Kochanowskiego, Warszawa 1993.
Buczek K., Dorobek kartograficzny wojen Stefana Batorego „Wiadomości Służby Geograficznej” 1934, z. 3.
Buczek K., Dzieje kartografii polskiej od XV do XVIII wieku. Zarys analityczno-syntetyczny, Warszawa 1963.
Buczek K., Kartografia polska w czasach Stefana Batorego, Warszawa 1933.
Buszewicz E., Forma gatunkowa ody w łacińskiej poezji Jana Kochanowskiego, „Terminus” 16 (2014), z. 1 (30).
Čiurinskas M., Pergalės prie Oršos (1514) propaganda Europoje: šaltinių apžvalga, literatūriniai bei kultūriniai aspektai, „Senoji Lietuvos Literatūra” 21 (2006).
Dantyszek J., Carmina, wyd. S. Skimina, Kraków 1950.
Domański J., Dlaczego poezja jest bardziej filozoficzna od historii? Glosa do dziewiątego rozdziału Poetyki Arystotelesa, „Przegląd Filozoficzny” 1992, nr 2.
Дубровский И.В., Новые документы о России Ивана Грозного, „Русский сборник. Исследования по истории России” 11 (2012).
Дубровский И.В., Новые документы по истории отношений России и Италии при Иване Грозном, „Русский сборник. Исследования по истории России” 14 (2013).
Дубровский И.В., Латинские рукописи сочинений Альберта Шлихтинга „Русский сборник. Исследования по истории России” 18 (2015).
Edictum regium de supplicationibus ob captam Polociam, w: Relacje nuncjuszów apostolskich i innych osób o Polsce od roku 1548 do 1690, t. 1, wyd. E. Rykaczewski, Berlin – Poznań 1864.
Ferenc M., Mikołaj Radziwiłł „Rudy” (ok. 1515–1584). Działalność polityczna i wojskowa, Kraków 2008.
Филюшкин А.И., Изобретая первую войну России и Европы. Балтийские войны второй половины XVI века глазами современников и потомков, Санкт-Петербург 2013.
Franczak G., Asia or Europe? Some lies on where Russia lies: Writing and mapping the Muscovy in the 16th Century (w druku).
Franczak G., Faex gentium. Polacy w Moskwie wobec rosyjskiej „mniejszości”, w: Etniczność. Tożsamość. Literatura. Zbiór studiów, red. P. Bukowiec, D. Siwor, Kraków 2010.
Franczak G., Rzymski łącznik: Giovanni Battista Cavalieri (1525–1601), rytownik Hozjusza i Tretera, „Terminus” 19 (2017), z. 3 (44).
Franczak G., Wstęp, w: W. Neothebel, Acrostichis własnego wyobrażenia kniaża wielkiego moskiewskiego, oprac. G. Franczak, Warszawa 2016.
Dmitruk K.M., Wokół teorii i historii mecenatu, w: Z dziejów mecenatu kulturalnego w Polsce, red. J. Kostecki, Warszawa 1999.
Glomsky J., Historiography as Art: Jan Kochanowski’s „Lyricorum libellus” (1580), w: Renaissance Culture in Context. Theory and Practice, ed. by J.R. Brink,
W.F. Genturp, Aldershot – Brookfield 1993.
Glomsky J., Patronage and Humanist Literature in the Age of the Jagiellons. Court and Career in the Writings of Rudolf Agricola Junior, Valentin Eck and Leonard Cox, Toronto – Buffalo – London 2007.
Głombiowska Z., Koncepcja cyklu w polskich i łacińskich utworach Jana Kochanowskiego, Gdańsk 1980.
Głombiowska Z., Łacińska oda Jana Kochanowskiego o zdobyciu Połocka. Tekst i komentarz, „Studia Classica et Neolatina” 9 (2010).
Głombiowska Z., O pindaryzmie Epinicionu Jana Kochanowskiego, w: Jan Kochanowski. Interpretacje, red. J. Błoński, Kraków 1989.
Grala H., „Baro Geberstainu – człowiek wielki, zacny” i jagiellońscy dyplomaci. Wokół recepcji Rerum Moscoviticarum Commentarii w państwie polsko-litewskim, w: Многоликий и беспокойный славянский мир. Научный сборник к 50-летию Юрия Аркадьевича Борисёнка, ред. Г.Ф. Матвеев, Москва 2016.
Grala H., Jeńcy spod Orszy: między jagiellońską „propagandą suckesu” a moskiewską racją stanu (1514–1552), w: Aetas media – aetas moderna. Studia ofiarowane profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa 2000.
Grala H., Wokół dzieła i osoby Alberta Schlichtinga (przyczynek do dziejów propagandy antymoskiewskiej w drugiej połowie XVI w.), „Studia Źródłoznawcze” 38 (2000).
Guagnini A., Sarmatiae Europeae descriptio, Kraków 1578.
Heidenstein R., Pamiętniki wojny moskiewskiej w 6 księgach, przeł. J. Czubek, Lwów 1894.
Helgerson R., The Land Speaks: Cartography, Chorography, and Subversion in Renaissance England, w: Representing the English Renessance, ed. by S. Greenblatt, Berkeley 1988.
Hermann D., Musae Marti coniunctae. Ex regiis ad captam Polociam castris missae clarissimo viro doctori Jacobo Monaw, Vratislaviensi et ornatissimae viduae Susannae natae in honestissima familia Voglovium novis sponsis, Wilno 1579.
Janicki M., Obraz Bitwa pod Orszą – geneza, datowanie, wzory graficzne a obraz bitwy „na Kropiwnej” i inne przedstawienia batalistyczne w wileńskim pałacu Radziwiłłów, w: Bitwa pod Orszą, red. M. Nagielski, Warszawa 2015.
Kappeler A., Ivan Groznyj im Spiegel der ausländischen Druckschriften seiner Zeit: ein Beitrag zur Geschichte des westlichen Russlandbildes, Bern and Frankfurt a/M. 1972.
Kempa T., Strubicz Maciej, w: Polski słownik biograficzny, t. 44, Kraków 2006–2007.
Kermode F., Poetry and History, w: idem, Poetry, Narrative, History, Cambridge, MA, 1990.
Kochanowski J., Jezda do Moskwy, w: idem, Dzieła polskie, oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa 1980.
Kochanowski J., Lyricorum libellus, edycja internetowa na portalu neolatina.bj.uj.edu.pl, transkr. i przekł. E. Buszewicz, objaśn. E. Buszewicz, J. Niedźwiedź (2009).
Kochanowski J., Pieśni, oprac. L. Szczerbicka-Ślęk, Wrocław 2008.
Kochanowski J., Pieśni trzy. O wzięciu Połocka. O statecznym słudze R.P. O uczciwej małżonce, Warszawa 1583.
Korolko M., Seminarium Rzeczypospolitej Królestwa Polskiego. Humaniści w kancelarii królewskiej Zygmunta Augusta, Warszawa 1991.
Koźmian K., Wybór poezji. Ody napoleońskie. Wiersze różne. Ziemiaństwo polskie (fragmenty). Stefan Czarniecki (fragmenty), wyd. R. Dąbrowski, Kraków 2002.
Krzycki A., Cantilena de victoria a Moscis parta die natali Sanctae Mariae 1514 rem summarie continens, w: A. Krzycki, Carmina, wyd., wstęp i oprac. K. Morawski, Kraków 1888.
Krzywy R., „Chcesz być groźnym, a uciekasz…”: nad komentarzem do epinikionów moskiewskich Jana Kochanowskiego, „Pamiętnik Literacki” 104 (2013), z. 3.
Krzywy R., Sztuka wyborów i dar inwencji. Studium o strukturze gatunkowej poematów Jana Kochanowskiego, Warszawa 2008.
Łopatecki K., Oblężenie i zdobycie warownej twierdzy połockiej przez Najjaśniejszego Króla Polski Stefana – analiza założeń taktycznych w świetle źródeł kartograficznych, „Terminus” 19 (2017), 3 (44) (w oprac. red.).
Marotti A.F., Patronage, Poetry, and Print, „The Yearbook of English Studies” 21 (1991): Politics, Patronage and Literature in England 1558–1658. Special Number.
Martinelli A. [А. Мартинелли],ИсториявзятияПолоцкапольскимкоролемСтефаномБаториемв1579 году. Предисловие, подготовкатекстаи переводИ. В. Дубровский, „Русскийсборник. Исследования по истории России” 21 (2017), s. 7–100.
Mączak J., Nierówna przyjaźń. Układy klientalne w perspektywie historycznej, Wrocław 2003.
Mercator G., Atlas sive Cosmographicae meditationes de fabrica mundi et fabricati figura, Amsterdam: Jodocus Hondius, 1613.
Mund S., Orbis Russiarum. Genèse et dévelopment de la représentation du monde „russe” en Occident à la Renaissance, Genève 2003.
Musin A., „Ród ruski”, „ród wareski” i narodowość staroruska „Orientalia Christiana Cracoviensia” 4 (2012).
Niedźwiedź J., Atlas Księstwa Połockiego Stanisława Pachołowieckiego (1580): propaganda, genologia i tworzenie wiedzy geograficznej, „Terminus” 19 (2017), z. 1 (42).
Niedźwiedź J., Humanistyczna mapa Europy Jana Kochanowskiego (Pieśń 24 Ksiąg wtórych), w: Literatura renesansowa w Polsce i Europie. Studia dedykowane Profesorowi Andrzejowi Borowskiemu, red. J. Niedźwiedź, Kraków 2016.
Norbrook D., Poetry and Politics in the English Renaissance, London 1984.
Nowak-Dłużewski J., Okolicznościowa poezja polityczna w dawnej Polsce. Czasy zygmuntowskie, Warszawa 1966.
Nowak-Dłużewski J., Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Pierwsi królowie elekcyjni, Warszawa 1969.
Pachołowiecki S., Obsidio et expugnatio munitissimis arcis Polocensis, Roma: G.B. Cavalieri, 1580.
Pelc J., Jan Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej, Warszawa 1980.
Piotrowski J., Dziennik wyprawy Stefana Batorego pod Psków, wyd. A. Czuczyński, Kraków 1894.
Piwarski K., Niedoszła wyprawa radoszkowicka Zygmunta Augusta na Moskwę (rok 1567–1568), „Ateneum Wileńskie” 4 (1927).
Pollak M., Cities at War in Early Modern Europe, New York 2010.
Pszczołowska L., Wiersz polski. Zarys historyczny, Wrocław 1997.
Quint D., Epic and Empire. Politics and Generic Form from Virgil to Milton, Princeton 1992.
Ryczek W., Słodkobrzmiace pieśni. Epinicion Jana Kochanowskiego – (re)konstruowanie poetyki, w: Wiązanie sobótkowe. Studia o Janie Kochanowskim, red. E. Lasocińska, W. Pawlak, Warszawa 2015.
Tygielski W., Listy, ludzie, władza. Patronat Jana Zamoyskiego w świetle korespondencji, Warszawa 2007.
Kowalczyk J., Jan Kochanowski i Jan Zamoyski, w: Jan Kochanowski i epoka Renesansu. W 450 rocznicę urodzin poety 1530–1980, red. T. Michałowska, Warszawa 1984.
Woodward D., Cartography and the Renaissance: Continuity and Change, w: The History of Cartography, t. 3, Cartography in the European Renaissance, red. D. Woodward, Chicago 2007.
Weintraub W., Jan Kochanowski i Joannes Cochanovius: dwóch świadków historii, w: Dzieło literackie jako źródło historyczne, red. Z. Stefanowska, J. Sławiński, Warszawa 1978.
Informacje: Terminus, 2016, Tom 18, zeszyt 4 (41), s. 359 - 400
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Źródła, konteksty i okoliczności powstania Ody o zdobyciu Połocka Jana Kochanowskiego
Sources, contexts and circumstances of the writing of Oda o zdobyciu Połocka (An Ode on the Capture of Polatsk) by Jan Kochanowski
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Publikacja: 2017
Status artykułu: Otwarte
Licencja: Żadna
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 2036
Liczba pobrań: 1078