FAQ
logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie

Polsko-postkolonialne podobieństwa? Recepcja tłumaczonej literatury postkolonialnej w Polsce (1970–2010)

Data publikacji: 18.09.2017

Przekładaniec, 2016, Numer 33 – (Post)kolonializm w przekładzie , s. 46 - 70

https://doi.org/10.4467/16891864PC.16.023.7346

Autorzy

Dorota Gołuch
Cardiff University
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Polsko-postkolonialne podobieństwa? Recepcja tłumaczonej literatury postkolonialnej w Polsce (1970–2010)

Abstrakt

Many studies of postcolonial translation feature analyses of translational and publishing decisions and their potential influences on the relationships between the colonizers and the colonized (e.g. Jacquemond 1992, Spivak 2009, Tymoczko 1999). This article proposes a different methodology, focusing instead on the presence of translated postcolonial literature in Poland through a systematic, discursive study of its reception. Based on the results of an unpublished doctoral study (Gołuch 2013) – which analysed nearly a thousand Polish reviews discussing African, Indian, Caribbean and Middle Eastern writing and published between 1970 and 2010 – the article demonstrates that Polish reviewers increasingly often affirm Polish-postcolonial similarities, even if Orientalist othering discourses remain present in the reviews.
This finding contributes to timely debates about Polish self-perceptions. Emphasising otherness or exoticism of postcolonial texts and contexts, the reviewers tend to write from the position of Europeans and identify with Orientalist biases. Yet, the emerging discourse comparing postcolonial experiences of migration, independence struggle and post-independence complexes with Poland’s own past and present offers an interesting counterbalance to a long-standing tradition of othering perceptions. Focusing on specific similarities, some reviewers seem to think of Poland and themselves in postcolonial terms.
Furthermore, the article contributes to scholarship on Polish postcolonialism. Numerous incisive studies examined the Partitions of Poland (1795–1918), Nazi occupation (1939–1945) and Soviet domination (1945–89) in terms of colonisation, at the same time employing postcolonial tools to revisit issues of Polish domination over Belarusians, Lithuanians and Ukrainians, as well as Polish attitudes to non-European colonised peoples (e.g. Bakuła 2006, Buchholtz 2009, Cavanagh 2003, Fiut 2003, Gosk 2010, Janion 2006, Kłobucka 2001, Kołodziejczyk 2010, Skórczewski 2013, Thompson 2000, Wojda 2015). Notably, the themes of Poland’s status as a colonised and colonising country within the immediate region, on the one hand, and Polish perceptions of non-European postcolonial peoples, on the other, tend to be explored separately (cf. Wojda 2015). This article, however, suggests that a Polish postcolonial self-image might be emerging in response to an encounter with translated postcolonial writing and generally argues for bringing the two thematic strands together to explore further the interdependencies between Poland’s postcolonialism and Polish attitudes to non-European postcolonials. 

Bibliografia

Achebe C. 1977. An Image of Africa: Racism in Conrad’s Heart of Darkness, „Massachusetts Review” 18(4), s. 782–794.

Adamowski J. 2008. Epoka po Gandhim, czyli Feudalizm nad Gangesem (rec. A. Adiga, Biały tygrys, przeł. L. Stawowy), „Le Monde Diplomatique” 12, s. 22–23.

Bakuła B. 2006. Kolonialne postkolonialne aspekty polskiego dyskursu kresoznawczego (zarys problematyki), „Teksty Drugie” 6, s. 11–33.

Bez komentarza. 1989. „Przegląd Wiadomości Agencyjnych” 11, s. 5.

Bialas Z. 1997. Whose Madagascar? The Case of the Colonised Colon, „English in Africa” 24(2), s. 15–25.

Bojarska M. 1984. Wszelkie pojęcie idzie stępa (rec. A. Tutuola, Smakosz wina palmowego. Moje życie puszczy upiorów, przeł. E. Skurjat), „Nowe Książki” 9, s. 72–74.

––––– 1985. Pani Nadine (rec. N. Gordimer, Zapach kwiatów śmierci, przeł. A. Glinczanka in.), „Nowe Książki” 6, s. 102–104.

Bolecki W. 2007. Myśli różne postkolonializmie. Wstęp do tekstów nie napisanych, „Teksty Drugie” 4, s. 6–14.

Borkowska-Arciuch G. 2007. Polskie doświadczenie kolonialne, „Teksty Drugie” 4, s. 15–24.

Borowska H. 1973. C. Laye – powieściopisarz gwinejski, „Kultura Społeczeństwo” 17(2), s. 139–149.

Broński M. [W. Skalmowski]. 1982. Obszary mroku, „Kultura” 9, s. 51–65.

––––– 1989. „Szatańska” powieść Rushdiego, „Kultura” 5, s. 175–185.

Buchholtz M. 2009. Poetyka (post)kolonialnej przygody podróżniczej. Przypadki Kornela Makuszyńskiego, Mariana Walentynowicza, Alfreda Szklarskiego Tomasza Różyckiego, w: M. Buchholtz (red.), Studia postkolonialne literaturoznawstwie kulturoznawstwie anglojęzycznym, Toruń: Adam Marszałek, s. 105–143.

Budrecki W. 2007. Rec. T. J. Tejpal, Alchemia pożądania, przeł. K. Obłucki, „Odra” 78, s. 149–150.

Bugajski L. 1976. Rec. A. Kourouma, Fama Dumbuya najprawdziwszy. Dumbuya na białym koniu, przeł. Z. Stolarek, „Radar” 1, s. 27.

–––––1988. Rec. E. Habibi, Niezwykłe okoliczności zniknięcia niejakiego Saida Abu an-Nahsa rodu Optysymistów, przeł. H. Jankowska, „Życie Literackie” 26, s. 15.

Bukowski W. 1989. Szatańskie wersety, „Dziennik Ludowy” 53, s. 3.

Cackowski Z. 1997. Ostateczne oparcie, „Wiadomości Kulturalne” 40, s. 7.

Cavanagh C. 2003. Postkolonialna Polska. Biała plama na mapie współczesnej teorii, przeł. T. Kunz, „Teksty Drugie” 2–3, s. 60–71.

Cichoń A. 2004. kręgu zagadnień literatury kolonialnej – pustyni i w puszczy Henryka Sienkiewicza, „Er(r)go” 8, s. 91–108.

Czapliński P. 2009. Polityka literatury, czyli pokazywanie języka, w: Polityka literatury, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, s. 6–39.

Czeszko B. 1976. Mozolne odkrywanie Afryki (rec. A. Kourouma, Fama Dumbuya najprawdziwszy. Dumbuya na białym koniu, przeł. Z. Stolarek), „Nowe Książki” 4, s. 26–27.

Domańska E. 2008. Obrazy PRL perspektywie postkolonialnej. Studium przypadku, w: K. Brzechczyn (red.), Obrazy PRL. Konceptualizacja realnego socjalizmu Polsce, Poznań: Instytut Pamięci Narodowej, s. 167–186.

Duć-Fajfer H. 2014. „Jestem siebie” – tekstualna opozycja przeciw symbolicznemu wykorzenianiu literaturach mniejszościowych Polsce, w: H. Gosk, D. Kołodziejczyk (red.), Historie, społeczeństwa, przestrzenie dialogu. Studia postzależnosciowe perspektywie porównawczej, Kraków: Universitas, 449–476.

Dunin K. 2002. Kelner szaman, „Res Publica Nowa” 11, s. 100.

Fiut A. 2003. Polonizacja? Kolonizacja?, „Teksty Drugie” 6, s. 150–156.

Gaszyńska-Magiera M. 2011. Recepcja przekładów literatury iberoamerykańskiej Polsce latach 1945–2005, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Gąsior P. 2010. The Taming of the Eastern European Beast? Case Study of the Translation of Polish Novel into English, w: A. Fawcett, K.L. Guadarrama Garcia, R. Hyde Parker, (red.), Translation: Theory and Practice in Dialogue, London: Continuum, s. 147–163.

Gołaszewski M. 2010. Afryka Afrykanie XIX wieku na łamach „Tygodnika Ilustrowanego”, w: P. Średziński, M. Diouf (red.), Afryka Warszawie: dzieje afrykańskiej diaspory nad Wisłą, Warszawa: Afryka Inaczej, s. 35–46.

Gołuch D. 2011. Chinua Achebe Translating, Translating Chinua Achebe: On the Polish Translation of Things Fall Apart, w: D. Whittaker (red.), Chinua Achebe’s Things Fall Apart 1958 – 2008, Amsterdam–New York, NY: Rodopi, s. 197–218.

––––– 2013. Postcolonial Literature in Polish Translation (1970–2010): Difference, Similarity and Solidarity, praca doktorska, University College London.

––––– 2014. What Does Literary Translation Bring to an Understanding of Postcolonial Cultural Perceptions? On the Polish Translation of Amos Tutuola’s The Palm-Wine Drinkard, w: J. Boase-Beier in. (red.), Literary Translation: Re-Drawing the Boundaries, Basingstoke: Palgrave Macmillan, s. 149–167.

Gosk H. 2010. Opowieści „skolonizowanego/kolonizatora”. kręgu studiów postzależnościowych nad literaturą polską XX XXI wieku, Kraków: Universitas.

––––– 2015. Wychodzenie „cienia imperium”. Wątki postzależnościowe literaturze polskiej XX XXI wieku, Kraków: Universitas.

Hamid M. 2008. Diabelski uśmiech 11 września (wywiad M. Strzeleckiej M. Hamidem), „Gazeta Wyborcza” 146, s. 16.

Heydel M. 2011. Do kresu doświadczenia. czytaniu Jądra ciemności, w: J. Conrad, Jądro ciemności, przeł. M. Heydel, Kraków: Znak, s. 101–127.

Huggan G. 2001. The Postcolonial Exotic: Marketing the Margins, Londyn: Routledge.

Jachołkowska-Bator E. 1976. Współczesna literatura Syrii, „Życie Literackie” 24, 9.

Jacquemond R. 1992. Translation and Cultural Hegemony: The Case of French-Arabic Translation, w: L. Venuti (red.), Rethinking Translation: Discourse, Subjectivity, Ideology, London: Routledge, s. 139–158.

Janion M. 2006. Niesamowita Słowiańszczyzna: fantazmaty literatury, Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Jarnecki M. 2010. Fantastyka polityczna czy konieczność. Portugalska Afryka, Nikaragua, Boliwia Ekwador polskich planach kolonialnych, „Sprawy Narodowościowe” 36, s. 93–105.

Jarniewicz J. 2001. Pokolonialne kłopoty. Nobel dla Vidiahiara Surajprasada Naipaula, „Tygodnik Powszechny” 42, s. 12.

––––– 2010. Afrykaner po apartheidzie (rec. A. Brink, Zanim zapomnę, przeł. H. Falińska), „Gazeta Wyborcza” (dodatek Kultura) 126, s. 14.

Jodłowski M. 1987. Tygrys nie trudzący się swoją tygrysowatością, „Trybuna Opolska” 2, s. 4.

Kandziora J. in. (red.) 1999. Bez cenzury 1976–1989: literatura, ruch wydawniczy, teatr: bibliografia, Warszawa: IBL.

Kapuściński R. 1989. Chomeini Rushdie, „Literatura na Świecie” 10, s. 320–322.

Karpińska H. 2003. Gazele wokół domu (rec. W. Dirie, J. D’Haem, Córka nomadów, przeł. K. Chmiel), „Nowe Książki”, 2, s. 33.

Kłobucka A. 2001. Desert and Wilderness Revisited: Sienkiewicz’s Africa in the Polish National Imagination, „The Slavic and East European Journal” 2, s. 243–259.

Kobus J., Kukliński M. 2001. Pełne porozumienie ludzi różnych cywilizacji nie jest możliwe – twierdzi noblista V.S. Naipaul, „Wprost” 42, s. 126–127.

Kołodziejczyk D. 2010. Postkolonialny transfer na Europę Środkowo-Wschodnią, „Teksty Drugie” 5, s. 22–39.

Kozak T. in. 1990. O Szatańskich wersetach, „Więź” 5/6, s. 166–167.

Krajewska E., Konieczniak G. 2009. Bibliografie literatury dostępnej przekładach, w: M. Buchholtz (red.), Studia postkolonialne literaturoznawstwie kulturoznawstwie anglojęzycznym, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 312–401.

Krasnowolska A. 1994. Dziura po książce, „Tygodnik Powszechny” 2, s. 9.

Krzemiński A. 1975. Kruche miseczki niepodległości (rec. A. Kourouma, Fama Dumbuya najprawdziwszy. Dumbuya na białym koniu, przeł. Z. Stolarek; W. Leopold, Literatura Czarnej Afryki; W. Leopold, Z. Stolarek (red.), Antologia poezji afrykańskiej), „Polityka” 33, s. 10.

Lalwani N. 2008. Samotność obcym świecie (wywiad P. Wilk N. Lalwani), „Rzeczpospolita”, 18 marca.

Leopold W. 1973. literaturze czarnej Afryki, Warszawa: PIW.

Magala S. 1995. Pod słońcem, na ziemi, na szerokim świecie (rec. V.S. Naipaul, Way in the World), „Czas Kultury” 3, s. 72–74.

Majewicz A.F. 1989. Triumf szatana? „Trybuna Robotnicza” 59, s. 6.

Mamet-Michalkiewicz M. 2011. Between the Orient and the Occident: Transformations of The Thousand and One Nights, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Marzec B. 2010. Fatwa ciąży na Rushdiem, „Rzeczpospolita”, 26 lutego, http://www.rp.pl/artykul/439550.html [dostęp: 18 kwietnia 2016].

Michnik A. 1993. André Brink – inne piekło (rec. A. Brink, Sucha biała pora, przeł. T. Wyżyński, Chwila na wietrze, przeł. M. Konikowska), „Gazeta Wyborcza” (dodatek Książki) 292(11), s. 1.

Mrożek S., Skalmowski W. 2007. Mrożek, Skalmowski: listy, 1970–2003, A. Borowski (red.), Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Natwar-Singh K. 1973. Sympatia, przyjaźń, współpraca (wywiad Z. Tyszka), „WTK. Tygodnik Katolików” 9(1), s. 4.

Neuger L. 2007. Central Europe as Problem, przeł. U. Phillips, w: J. Korek (red.), From Sovietology to Postcoloniality. Poland and Ukraine in the Postcolonial Perspective, Huddinge: Södertörns högskola, s. 23–31.

Nowicki K. 1978. Tajemnice kontynentu (rec. M. Metelska, (red.), 16 opowiadań afrykańskich, przeł. M. Metelska in.), „Fakty” 26, s. 7.

Pawelec D. 2011. Zniewolony umysł – zmiana biegunów recepcji, „Postscriptum Polonistyczne” 1, s. 183–190.

Piłaszewicz S. 1987. Wole Soyinka. Laureat Nagrody Nobla, „Przegląd Orientalistyczny” 1, s. 13–25.

P.L. 1988. życzliwym uśmiechem (rec. R.K. Narayan, Moje dni, przeł. Z. Reszelewski), „Kontynenty” 6, s. 23.

Prokop-Janiec E. 2010. Paradygmat postkolonialny badaniach kulturowych relacji polsko-żydowskich, w: K. Stępnik, D. Tześniowski (red.), Studia postkolonialne nad kulturą cywilizacją polską, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 135–145.

Rybicki J. 2012. Sienkiewicz Szklarski. Staś Tarkowski Tomek Wilmowski. Rozpoznanie, w: T. Bujnicki, J. Axer (red.), Wokół pustyni i w puszczystulecie pierwodruku powieści, Kraków: Universitas, s. 363–376.

Sadkowski W. 1971. Przeciw tyranii egzotyki, „Współczesność” 3, s. 11.

––––– 1986. mroku ludzkich serc, „Polityka” 45, s. 10.

––––– 2001. Wokół V.S. Naipaula, „Literatura na Świecie” 10–11, s. 366–368.

Said E. 1991. Orientalizm, przeł. W. Kalinowski, Warszawa: PIW.

––––– 2010. Kultura imperializm, przeł. M. Wyrwas-Wiśniewska, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

SAN, 2008. Super-Booker dla Rushdiego za Dzieci północy, „Gazeta Wyborcza” 162, s. 12.

Skalmowski W. 1995. Smutek Trynidadu innych miejsc, „Arkusz” 10, s. 12.

Skórczewski D. 2006. Od Murzynka Bambo do Hansa Castorpa, czyli co postkolonializm może zaoferować poloniście, „Postscriptum Polonistyczne” 2, s. 81–92.

––––– 2013. Teoria – literatura – dyskurs. Pejzaż postkolonialny, Lublin: Wydawnictwo KUL.

Sobala A. 1998. Pakt między światem snem (rec. Roy, Bóg rzeczy małych, przeł. T. Bieroń), „Gazeta Wyborcza” (dodatek Książki) 163(7), s. 4.

Sobolewska J. 2007. Doskonałość utraty. Wywiad K. Desai, „Przekrój” 42, s. 64–65.

Sosnowski M. 2005. Uczłowieczanie-tego-co-nieludzkie książeczkach małpce Fiki-Miki Murzynku Goga-Goga, „Teksty Drugie” 12, s. 246–258.

Sowa J. 2011. Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania nowoczesną formą, Kraków: Universitas.

Spivak G.Ch. 2009. Polityka przekładu, przeł. D. Kołodziejczyk, w: P. Bukowski, M. Heydel (red.), Współczesne teorie przekładu. Antologia, Kraków: Znak, s. 403–428.

Stańczyk E. 2012. Contact Zone Identities in the Poetry of Jerzy Harasymowicz: Postcolonial Analysis, Oxford: Peter Lang.

Stolarek Z. 1977. Drążenie nocy (rec. M. Dib, Królewski taniec, przeł B. Durbajło), „Nowe Książki” 16, s. 19–21.

Surynt I. 2007. Badania postkolonialne „Drugi Świat”. Niemieckie konstrukcje narodowokolonialne XIX wieku, „Teksty Drugie” 4, s. 25–46.

Szostkiewicz A. in. 2002. Korzenie czy nogi (rec. Z. Smith, Białe zęby, przeł. Z. Batko), „Gazeta Wyborcza” (Książki Dużym Formacie) 265(22), s. 36.

Thompson E.M. 2000. Trubadurzy imperium. Literatura rosyjska kolonializm, przeł. A. Sierszulska, Kraków: Universitas.

––––– 2010. Whose Discourse? Telling the Story in Post-Communist Poland, „The Other Shore, Slavic and East European Culture Abroad, Past and Present” 1, s. 1–15.

Tom. 1987. Cztery łyki egzotyki (rec. T. Aluko, Sądny dzień Ibali, przeł. E. Skurjat), „Kultura” 13, s. 10.

Tymoczko M. 1999. Translation in Postcolonial Context, Manchester: St. Jerome.

Vargas Llosa M. in. 1989. Słowa za Salmanem Rushdie, przeł. A. Kołyszko, „Literatura na Świecie”, 10, s. 323–337.

Vieira E. 1999. Liberating Calibans: Readings of Antropofagia and Haroldo de Campos’ Poetics of Transcreation, w: S. Bassnett, H. Trivedi (red.), Post-Colonial Translation: Theory and Practice, London: Routledge, s. 95–113.

Walicki A. 2006. Mesjanizm Adama Mickiewicza perspektywie porównawczej, Warszawa: IFiS.

Wilk P. 2008. Śmiertelnie niebezpieczna nadzieja (rec. T. B. Jelloun, To oślepiające nieobecne światło, przeł. M. Szczurek), „Rzeczpospolita” 24 listopada, http://www.rp.pl/artykul/223817.html [dostęp: 18 lutego 2016].

Wojda D. 2015. Polska Szeherezada. Swoje obce perspektywy postkolonialnej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Wróbel Ł. 2002. Dusza nomady, „Nowe Książki” 12, s. 47–49.

Zaworska H. 1997. Niesamowita Afryka (rec. J.M. Coetzee, sercu kraju; Życie czasy Michaela K.; Foe, przeł. M. Konikowska), „Gazeta Wyborcza” (dodatek Książki) 18(1), s. 5.

––––– 2004. Gniewna stara panna sercu pustki (rec. J.M. Coetzee, sercu kraju, przeł. M. Konikowska), „Nowe Książki” 7, s. 62–63.

Zieliński S. 1974. Dwadzieścia jeden kolorowych słoni (rec. K. Natwar-Singh (red.), Opowiadania indyjskie, przeł. K. Szerer), „Nowe Książki” 3, s. 13–14.

Żółkoś M. 2010. Łowcy kultur. Cykl powieści Tomku Wilmowskim świetle myśli postkolonialnej, w: K. Stępnik, D. Tześniowski (red.), Studia postkolonialne nad kulturą cywilizacją polską, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 347–358.

Informacje

Informacje: Przekładaniec, 2016, Numer 33 – (Post)kolonializm w przekładzie , s. 46 - 70

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:
Polsko-postkolonialne podobieństwa? Recepcja tłumaczonej literatury postkolonialnej w Polsce (1970–2010)
Angielski:
Polish-Postcolonial Similarities? Polish Reception of Translated Postcolonial Literature (1970–2010)

Autorzy

Cardiff University

Publikacja: 18.09.2017

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Dorota Gołuch (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski