Zróżnicowanie i zmienność wieloletnia sezonowości przepływu w wybranych przekrojach wodowskazowych Wisły
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEZróżnicowanie i zmienność wieloletnia sezonowości przepływu w wybranych przekrojach wodowskazowych Wisły
Data publikacji: 18.02.2019
Prace Geograficzne, 2018, Zeszyt 155, s. 27-45
https://doi.org/10.4467/20833113PG.18.016.9539Autorzy
Zróżnicowanie i zmienność wieloletnia sezonowości przepływu w wybranych przekrojach wodowskazowych Wisły
Celem pracy jest identyfikacja sezonowości przepływu Wisły w 14 przekrojach wodowskazowych zlokalizowanych wzdłuż jej biegu (od Skoczowa po Tczew). Wykorzystano w tym celu indeks sezonowości IS oraz wskaźnik pory koncentracji PK, wskaźnik sezonowości odpływu GMO oraz termin połowy odpływu TPO. Dane hydrometryczne udostępnione zostały przez IMGW-PIB i pochodzą z wielolecia 1951–2016. Przeciętne wskaźniki pory koncentracji i termin połowy odpływu przypadają w analizowanych przekrojach wodowskazowych w kwietniu lub maju. Z biegiem Wisły przeciętne PK i TPO cofają się w kierunku zimy (są coraz wcześniejsze). Przeciętne indeksy sezonowości IS zawierają się w granicach 22–32%, podczas gdy wskaźniki sezonowości odpływu GMO 10,0–14,5. Najwyższymi indeksami sezonowości cechuje się górski odcinek Wisły aż po wodowskaz w Goczałkowicach (tu IS osiąga maksimum). Następnie wskaźnik ten gwałtownie maleje, co wynika z sumowania się w Wiśle dopływów z cieków o zróżnicowanych warunkach formowania się odpływu (karpackich i wyżynnych). Wyraźny wzrost IS widoczny jest ponownie poniżej ujścia Dunajca, a później Sanu. W Zawichoście IS osiąga lokalne maksimum. W dalszym biegu Wisły IS nieznacznie maleje aż do ujścia. Wyjątek stanowi tu przekrój wodowskazowy we Włocławku, na którym zaznacza się nieznaczny wzrost indeksu sezonowości związany z funkcjonowaniem zbiornika zaporowego. Zmiany wskaźnika sezonowości odpływu (GMO) z biegiem Wisły są podobne do zmian IS, przy czym różnice między ekstremami są słabiej zaznaczone. W pięciu analizowanych latach powodziowych indeksy (IS) i wskaźniki sezonowości (GMO) były dość wysokie w górnym biegu Wisły oraz przeciętne w środkowym i dolnym jej biegu. Terminy pory koncentracji (PK) i połowy odpływu (TPO) były dość stabilne w całym biegu rzeki, choć bardzo zróżnicowane w obrębie wybranych lat. W dwu z trzech lat suchych zmiany badanych miar sezonowości z biegiem Wisły były podobne jak w warunkach przeciętnych. óżnice wystąpiły w 1959 r., w którym IS były bardzo wysokie, a PK i TPO w coraz niżej położonych przekrojach – coraz późniejsze.
Gutry-Korycka M., Sadurski A., Kundzewicz Z.W., Pociask-Karteczka J., Skrzypczyk L., 2014, Zasoby wodne a ich wykorzystanie, Nauka, 1, 77–98.
Jokiel P., 2009, O sezonowym rozmieszczeniu odpływu w wybranych rzekach środkowej Polski, Wiadomości IMGW, 2–3, 15–29.
Jokiel P., 2016, Sezonowa struktura odpływu rzecznego w środkowej Polsce i jej zmiany w wieloleciu w świetle krzywych sumowych i terminów połowy odpływu, Przegląd Geograficzny, 88(1), 75–86.
Jokiel P., Bartnik A., 2001, Zmiany w sezonowym rozkładzie odpływu w środkowej Polsce w wieloleciu 1951–1998, Wiadomości IMGW, 24 (2), 3–17.
Jokiel P., Bartnik A., 2005, Niektóre problemy zmian i zmienności rocznego hydrogramu przepływu rzeki na podstawie Pilicy w Przedborzu, Wiadomości IMGW, 2, 5–27
Jokiel P., Stanisławczyk B., 2016, Zmiany i wieloletnia zmienność sezonowości przepływu wybranych rzek Polski, Prace Geograficzne UJ, Kraków, 144, 10–33.
Jokiel P., Tomalski P., 2015, Identyfikacja i analiza sezonów hydrologicznych na przykładzie dwóch rzek z obszaru środkowej Polski [w:] P. Jokiel (red.), Metody statystyczne w analizach hydrologicznych środkowej Polski, Wyd. UŁ, Łódź, 201–213.
Jokiel P., Tomalski P., 2016, Zmiany i zmienność sezonowej struktury odpływu rzecznego w świetle terminu połowy odpływu, Gospodarka Wodna, 805 (1), 12–18.
Jokiel P., Tomalski P., 2017a, Formy odpływu rzecznego i ich zróżnicowanie przestrzenne [w:] P. Jokiel, J. Pociask-Karteczka, W. Marszelewski (red.), Hydrologia Polski, PWN, Warszawa, 160–167.
Jokiel P., Tomalski P., 2017b, Sezonowość odpływu z wybranych zlewniach karpackich, Przegląd Geograficzny, 89 (1), 29–44.
Kaczmarek Z., 2003, The impact of climate variability on flood risk in Poland, Risk Analysis, 23 (3), 559–566.
Kępińska-Kasprzak M., 2015, Susze hydrologiczne w Polsce i ich wpływ na gospodarowanie wodą, Wyd. Naukowe Bogucki, Poznań.
Kożuchowski K., 2011, Klimat Polski. Nowe spojrzenie, PWN, Warszawa.
Kundzewicz Z.W., 2013, Cieplejszy świat. Rzecz o zmianach klimatu, PWN, Warszawa.
Kundzewicz Z.W., 2014, Konsekwencje zmian klimatu dla zasobów wodnych, Monografie Komitetu Gospodarki Wodnej PAN, 20, t. 1, 7–16.
Markham Ch.G., 1970, Seasonality in the precipitation in The United States, Annals of the American Association of Geographers, 3, 593–597.
McCabe G.J., Clark M.P., 2005, Trend and variability in Snowmelt Runoff in the Western United States, Journal of Hydrometeorology, 6, AMS, Boston, 476–482.
Oliver J.E., 1980, Monthly precipitation distribution: a comparative index, Professional Geographer, 32 (3), 300–309.
Pociask-Karteczka J., Limanówka D., Nieckarz Z, 2003, Wpływ oscylacji północnoatlantyckiej na przepływy rzek karpackich, Folia Geographica, Ser. Geogr.-Phys., 33–34, 89–104.
Soja R., 2002, Hydrologiczne aspekty antropopresji w polskich Karpatach, Prace Geograficzne, IGiPZ PAN, 186, Warszawa.
Somorowska U., Piętka I., 2012, Streamflow changes in mesoscale lowland catchment under future climate conditions, Papers On Global Change, IGBP, 19, 53–65.
Stachý J., 2011, Występowanie lat mokrych i posusznych w Polsce (1951–2008), Gospodarka Wodna, 8, 313–321.
Tomalski P., Tomaszewski E., 2015, Metody, formuły i wzory obliczeniowe zastosowane w pracy [w:] P. Jokiel (red.), Metody statystyczne w analizach hydrologicznych środkowej Polski, Wyd. UŁ, Łódź, 215–271.
Woś A., 2010, Klimat Polski w drugiej połowie XX wieku, Wyd. Naukowe UAM, Poznań. Wrzesiński D., 2013, Entropia odpływu rzek w Polsce, Studia i Prace z Geografii i Geologii, 33, Wyd. Naukowe Bogucki, Poznań.
Wrzesiński D., 2014, Detekcja zmian reżimu odpływu rzek w Polsce [w:] T. Ciupa, R. Suligowski (red.), Woda w mieście, Monografie Komisji Hydrologicznej PTG, 2, 319–329.
Informacje: Prace Geograficzne, 2018, Zeszyt 155, s. 27-45
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Zróżnicowanie i zmienność wieloletnia sezonowości przepływu w wybranych przekrojach wodowskazowych Wisły
Differentiation of river flow seasonality and its multiannual changeability in selected cross-sections on the Vistula river
Uniwersytet Łódzki, Instytut Nauk o Ziemi, ul. Narutowicza 88, 90–139 Łódź
Pracownia Hydrologii i Gospodarki Wodnej, Uniwersytet Łódzki, ul. Narutowicza 88, 90-139 Łódź
Publikacja: 18.02.2019
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 2062
Liczba pobrań: 2572